Mendime
Kolec Traboini: Kush dhe pse e denigrojnë Ded Gjo Lulin?
E marte, 24.07.2012, 07:29 PM
Z. President, z. Kryeministër, z. Kryetar i Bashkisë së Tiranës, lërëni për një çast politikën e pergjigjuni kësaj pyetje: Kur do të vihet busti i Ded Gjo Lulit në rrugën që mban emrin e tij, në qëndër të Tiranës prapa Muzeut Historik Kombëtar? Të atij Ded Gjo Luli që nuk luftoi për vete dhe nuk e mori lirinë në varr, por e la këtu për Shqipërinë e shqiptarët, për brezat që vijnë bashkë me mësimin e madh që për lirinë ia vlen çdo sakrificë. Eshte fjala për bustin e i atij kreshniku që një shekull më parë, ju priu malësorëve në beteja të përgjakura për liri, të cilat e kthyen Hotin e Malësinë e Madhe në Termopilet Shqiptare.
Shkruar nga Kolec TRABOINI
Demokracia na solli më mira, por edhe ndonjë e keqe gjen vend e nxjerr krye. Si fije bari që kërkojnë të çajnë shkëmbin. Kanë dalë ca tipa që kërkojnë të fillojnë "Intifadën" në mes të shqiptarëve më shqiptarë. Dhe në këtë program është dhe shkatërrimi i çdo lloj kujtese popullore që ka të bëjë me figurat kombëtare në rezistencë kundër pushtimit otoman. Ded Gjo Luli është njeri nga ata që po denigrohet më shumë se kushdo e në mënyrën më mizore. Të japësh jetën për këtë vend e ketë popull e të të quajnë tradhëtar e spiun kjo nuk ka vend ku të rrijë. Një prej argumenteve që ata sjellin në denigrimin e Ded Gjo Lulit është se ky e krerët e Malësisë kanë bashkëpunuar në vitin 1911 me Malin e Zi kundër Perandorisë Osmane. Mirëpo këta sulmues qorra a Don Kishotë të kohës sonë harrojnë atë çfarë na mëson historia se kokat e mençura dinë të zgjedhin aleatë të përkohshëm për arritjen e qëllimeve kombëtare.
Ded Gjo
Luli përballë një ushtrie, që mund të konsiderohej më e madhja në Europë, se
ishte perandori turke, në kushtet kur Hoti do të digjej e shkretohej, nuk
kishte alternativë tjetër veç të largonte gra e fëmijë në shtetin fqinj e të lypte
strehë të përkohshme, ndërsa burrat të gjithë qëndruan e luftuan në Hot. Dhe
dihet se në çfarë sakrificash qëndruan gratë, fëmijët e pleqtë e Hotit duke
fjetur poshtë një ure me ditë e netë të tëra në kushte urie e të ftohti veç të mos
bëheshin pre e shpatës së mizorëve që sundonin me dorë të hekurt e vrisnin,
digjnin e shkretonin çfarë t`u dilte përpara. Ku është tradhëtia këtu?! Tek
sakrifica? Cili ishte qëllimi e ideali i atyre njerëzve që vuanin apo dhe atyre
që luftonin që nga Ura e Rrjodhit, në Kastrat, Rapsh e deri në Tuz e në Mal të Hotit?
Le të bëjmë një përqasje. A mund t`i quajmë tradhëtarë ata që për t`i shpëtuar
regjimit komunist kaluan kufirin për Greqi dhe Jugosllavi? Kurrsesi! Tradhëtarë
i quante diktatura. Po atëherë pse këta studiues të rinj të “Intifadës” ndërshqiptare
nuk i sulmojnë e etiketojnë ata që arratiseshin nga Shqipëria? Kjo kope
ekstremistësh fetarë që kanë kurajon të lehin edhe nëpër kanale televizive, nuk
e kanë hallin se Ded Gjo Luli strehoi gratë e fëmijët e pleqtë në Podgoricë,
por se burrat e Hotit, baballarët tanë luftuan kundër turqve osmanë dhe e bënë Shefqet
Turgut Pashën qesharak përpara mbarë Europës ngase u thye nga një masë kryengritësish,
që nuk e kishin idenë e artit ushtarak, nuk kishin shkuar nëpër shkolla
ushtarake por dinin artin e të mbijetuarit edhe në kushtet më të vështira e në sakrificat
më të mëdha. E pra ky Turgut Pasha e kishte bërë Akademinë Ushtarake në Europë.
Ne nuk kemi pse i shmangemi këtij diskutimi për këtë aspekt të historisë, si
hotjanë, bij të atyre që e bënë atë kryengritje që pararendi Pavarësinë e Shqipërisë,
nuk kemi fare frikë e drojë, përkundrazi e bashkëbisedojmë haptazi për
rrethanat që sollën që të parët tanë të përplasnin kokën në Mal të Zi që në të vërtetë
jo shumë larg në histori kanë qenë troje arbërore, por mbetën jashtë për shkak
të rrjedhës mizore historike që pësuam nëpër shekuj. Aq më tepër pranojmë ta
prekim këtë aspekt sepse duke i anashkaluar, duke lënë paqartësi në epoka të shkuara,
ato sjellin keqkuptime e për pasojë edhe keqinterpretime historike. Kush ka
sadopak njohuri nga ngjarjet historike e di edhe faktin se në takimin me valiun
turk të Shkodrës, Ded Gjo Luli nuk ju dha as një fjalë e as një shpresë, se
trupat turke nuk do ta bënin ekspeditën për dorëzimin e armëve. Por armët Hoti nuk
i kish dorëzuar për gati 500 vjet. Në sajë të armëve, brenda pushtimit, hotjanët
kishin gjetur një hapësirë të vogël lirie aq sa ishte vetë gryka e pushkës. Por
edhe atë kërkonin tua merrnin pushtuesit osmanë. Nuk ka qenë e lehtë të merrej
një vendim. Nuk mund të qëndronte Hoti në shtëpitë e veta kur të vërshonin me
mijëra trupa në një operacion ushtarak të dhunshëm e të përgjakur. Turgut Pasha
kish deklaruar se do ta kthente Malësinë në shkreti nëse nuk do t`i dorëzonin
armët. Nuk kishte asnjë rrugë tjetër veç luftës. Ded Gjo Luli i tregoi popullit
të vet rrezikun dhe e shpalli që nuk nënshtrohej. Kolona me familjet e Hotit,
gra, fëmijë e pleq lanë shtëpitë e çanë kufirin turko-malazez.
Deklaratat
që u bënë ishin se malësorët nuk nënshtroheshin. Kishin lënë trojet, por atje
ishin tërë burrat e Hotit që lëshuan kushtrimin dhe mbarë Malësia e Madhe u
tregua e gatshme të rrëmbente armët e këmbë ushtari pushtues të mos shkelte në ato
anë. Por, dihet se fryma luftarake nuk është gjithmonë ajo që të siguron fitoren.
Për të luftuar duhen armë, e Hoti armë nuk kishte. Madje kish që shkonin në luftë
me kmesa, një lloj spate doracakë që përdoret për të prerë e krasitur pemët.Eshtë
krejt a natyrshme që Ded Gjol Luli të kërkonte ndihma në dy aspekte: bukë për
populli dhe armë për luftetarët. Dhe kërkesën e ndihmave Ded Gjo Luli nuk ia ka
bërë Malit të Zi, por perandorisë Austro Hungareze nëpërmjet konsullit të saj,
e cila ishte për një Shqipëri të shkëputur nga sundimi i egër i Perandorisë Osmane.
Austro-Hungaria hyri dorëzanë e dha fjalën dhe deri diku e mbajti për të ndihmuar
popullin me bukë e burrat me armë, por për shkak të largësisë, sigurisë, a diç tjetër,
ndodhi kushtëzimi që ndihmat do të kanalizoheshin nëpërmjet Malit të Zi. Gjasat
janë që Krajl Nikolla dhe qeveritarët e tij donin të kontrollonin situatën ose
të përfitonin ndonjë gjë nga këto ndihma nëpermjet makinacioneve që mund të bëheshin,
sepse ai merrte para tek Austria dhe jepte mall tek shqiptarët. Kjo lloj ndërmjetësie
bënte që administrata e Malit të Zi ta kontrollonte gjendjen e malësorëve, çfarë
në të vërtetë shprehte edhe një lloj frike të Cetinës prej zhvillimeve te
pritshme. Mali i Zi nuk e tregoi qëllimin që në fillim dhe ishte dakort t`i
ndihmonte malësorët, dhe për këtë ishte garant një fuqi e madhe e kohës si
Austro-Hungaria, por kur plasi Lufta Ballkanike atëherë gjërat ndryshuan e Mali
i Zi e tregoi qëllimin e vet. Por të mos harrojmë, do të ishte po Austro-Hungaria
ajo që nuk do të lejonte që Shkodra të aneksohej nga Mali i Zi i cili donte me çdo
kusht ta bënte atë kryeqytetin e vet. Duhet ta dimë se shkaku i vetëm që Krajl
Nikolla e dorëzoi fronin ishte se nuk e bëri Shkodrën kryeqytet megjithëse e
mbajti këtë qytet të rrethuar, duke e vënë nën zjarr armësh artilerie dhe duke
i prerë çdo furnizim sa kriza e bukës bëri që shkodranët të vdisnin urie, por
pa pranuar të dorëzoheshin. Do të ishte Esat Toptani, figura më e urryer në historinë
e Shqipërisë që pasi eleminoi Hasan Riza Pashen komandantin e garnizonit dhe
udhëheqësin e qëndresës njëkohësisht, do të merrte funksionet e tij dhe do të dorëzonte
Shkodrën tek malazezët.Gjëja më e çuditshme në këtë aspekt të histerisë historike
të atyre që denigrojnë Ded Gjo Lulin, është se ata e vlerësojnë si të ishte një
hero Esat Toptanin apo një tjetër figurë të urryer, aventurierin Beqir
Grebeneja.
Shqipëria ishte e pushtuar nga Perandoria Osmane e cila i kishte ngulur thonjtë në Ballkanin perëndimor afro 500 vjet, ndaj është e natyrshme që nuk mund të zbohej pa një aleancë shtetesh e popujsh për përzënien e ngordhësirës perandorake. Ded Gjo Luli kishte vizionin që të ngrihej ndër të parët, të kërkonte të armatosej, të kërkonte aleatë të përkohshëm për arritjen e krijimit të Shqipërisë, për të cilën ia vlente çdo sakrificë. Kur i është vrarë i biri, Gjergji në luftë dhe i prune lajmin e zi, Ded Gjo Luli me qetësinë që e karakterizonte tha: "Edhe ai djalë nane është!" Çfarë nënkuptonte se atij i dhimbnin njësoj si i biri Gjergji ashtu dhe Kol Marash Vata, Gjon Ujk Çeku, dy vllaznit Zeka e çdo djalë tjetër Hoti.
Konkluzioni është se megjithë rrethanat e disfavorshme dhe të komplikuara në histori, Ded Gjo Luli ka qenë një hero i panjollë. Të jeni të bindur se sikur, në mënyrë imagjinative, të gjithë burrat e kombit të kohës së re të mblidheshin në një kuvend, do t`i lëshonin kryevendin Ded Gjo Lulit. Ismail Qemali doli nga zyra dhe e priti në rrugë Ded Gjo Lulin kur ky shkoi në Vlorë. E pyetën kush është ky malësor trupvogël që po të bën të dalësh nga zyra e ta presësh në rrugë, Ismail Qemali u tha: "Ded Gjo Luli është pushkë e ngrehun për Shqipërinë".
Nëse tërë jeta e tij do të duhej të përshkruhej në dy rrjeshta do të thosha: Ded Gjo Luli nuk luftoi për vete dhe nuk e mori lirinë në varr, por e la këtu për Shqipërinë e shqiptarët, për brezat që vijnë bashkë me një mësim të madh, që për lirinë ia vlen çdo sakrificë.
Shënim: Autori është i biri i Palok Traboini, sekretarit të Ded Gjo Lulit, që shihen bashkë në këtë fotografi: