Abaz Krasniqi: Intervistë me shkrimtarin dhe poetin Naim Kelmendin

Intervistë me shkrimtarin dhe poetin Naim Kelmendin

Kelmendi: Dimension tjetër i kuptimësisë poetike

Intervistoi: Abaz KRASNIQI

Këto ditë është botuar libri “Në një jetë pas Krishtit”, i poetit Naim Kelmendi. Në intervistën ekskluzive për “Kosova Info” ai tregon shumëçka për krijimtarinë e tij dhe shpreh shqetësimet për lexueshmërinë e letërsisë kohëve të fundit.

Kosova Info: – Zotëri Kelmendi, sapo keni botuar vëllimin me poezi, “Në një jetë pas Krishtit”, çka nënkupton për ju ky titull.

N. Kelmendi: Së pari ju falënderoj për intervistën. Mund të them se, ky është një libër i ri poetik, pas disa librave të tjerë të botuara vite me radhë, ngase pos poezisë unë merrem edhe me publicistikë e me fusha tjera të gjinive letrare, por poezinë e kam kryesisht vokacion timin krijues. Mund të them se, ky titull ka ardhur për librin më të ri si dimension tjetër i kuptimësisë poetike, do të thotë duke u bazuar në aktin e gozhdimit të Krishtit, ashtu si e njeh njerëzimi, mirëpo mbase ky motiv edhe e ka pikënisjen në këtë akt, por përgjithësohet dhe merr konotacion tjetër, më të përgjithësuar, duke dashur që ta zbërthej atë kuptimësinë e mëkatit njerëzor, dhe besoj se këtë zbërthim dhe këtë kuptimësi, e thotë më së miri vet poezia brenda librit.

Kosova Info: Çfarë motivesh përmbajnë poezitë në librin tuaj?

N. Kelmendi: Mund të them se poezitë janë nga motivet më të ndryshme. Poezia moderne mbase shkapërderdhet apo shpërndahet nëpër një sërë motivesh, e po ashtu edhe poezitë e këtij libri, janë nga më të ndryshmet, personale, intime,lirika të dashurisë,lirika të atdhedashurisë, të jetës urbane, moderne, e motive të tjera, kështu që, këto janë edhe motivet që e përbëjnë poezinë time më të re, më konkretisht të vëllimit poetik “Në një jetë pas Krishtit”..

Kosova Info: Ku jeni inspiruar më shumë për t’i shkruar këto poezi?

N. Kelmendi: Si të ta them? Është në praktikën  e jetës krijuese të poetëve dhe shkrimtarëve, që inspirimi mbase e ka çdoherë një pikënisje, niset dikund, dhe pastaj vjen deri te krijimi i poezisë. Inspirimet janë nga më të ndryshmet, nga përditshmëria e jetës, nga jeta personale e poetit, kështu do të thotë se, secila e ka atë pikënisjen e vet si inspirim, pastaj merr formën e krijimit, por unë mund të them, që për t’u kryer një poezi, nuk mjafton vetëm një inspirim apo një krijim i një poezie, mbase arti është diç më shumë, është një përvojë më e madhe, është një punë më e mundimshme, sepse është në natyrën e artit, është në natyrën e poezisë kjo, dhe mirë është që është kështu, ngase ia vlen që të sfilitesh dhe të vuash për krijimin, sepse poezia është një vlerë shpirtërore, dhe kur e kemi parasysh këtë, si vlerë, mendoj që ajo duhet të punohet, të rikrijohet. Tek unë përjeton faza të ndryshme të krijimit. Përjeton versione të ndryshme të krijimit dhe derisa merret forma përfundimtare, për ta bindur veten se vërtetë ia vlen, që të botohet në libër.

Kosova Info: Kur do të munden lexuesit ta kenë në duar librin “Në një jetë pas Krishtit”?

N. Kelmendi: Libri “Në një jetë pas Krishtit”, këto ditë ka dalur nga botimi, pra nga shtypi, ai së shpejti do të shpërndahet nëpër pikat e shitjes të kryeqytetit, mbase edhe në qytetet e ndryshme, aty ku gjendet libri,nëpër libraritë në Kosovë. Këtë libër e ka botuar shtëpia botuese “Rugova Art”, e cila ka një traditë botimi më se dyvjeçare, të cilën e udhëheq unë, pra unë jam krijuesi dhe drejtuesi i saj. Në radhën e botimeve të tjera, që kanë dalë këtyre viteve, nga gjini të ndryshme letrare, qoftë ato në prozë, poetike, pastaj publicistike e të fushave të tjera, dhe më në fund arrita që të botoj edhe veprat e mia. Kjo është ajo më e reja, nga kjo shtëpi botuese. Vëllimin poetik “Në një jetë pas Krishtit”, mendoj që edhe lexuesi do ta ketë së shpejti në duar, dhe si zakonisht, krijuesi pret reagimet e lexuesit, qofshin ato publike apo të formave tjera, kështu që ato janë të pritshme.

Kosova Info: E dijmë se jeni autor i shumë veprave të botuara, që ju keni shkruar edhe disa libra të tjerë, mund të na thoni se, cili ka qenë më i suksesshmi, sipas jush, apo cili prej tyre është pëlqyer më shumë nga lexuesit?

N. Kelmendi: Thënë të drejtën, botimet e mia datojnë që herët, që në vitet e tetëdhjeta, e që mund të thuhet që jam edhe përfaqësues i poezisë së viteve të tetëdhjeta, atëherë kur kam filluar botimin e veprave poetike. Mbase të shkruaj kam filluar që herët. Mirëpo, thënë të drejtën, kritika letrare, disa nga veprat e mia poetike, i ka veçuar në kohë, si vlera poetike. Mbase janë edhe mjaftë emra të njohur të letërsisë sonë të re moderne, që kanë shkruar për veprat e mia, qoftë këndej në Kosovë qoftë andej në Shqipëri. Mund të them se me mendimin e kritikës çdoherë jam i kënaqur, jam katërcipërisht i pajtuar, ngase kritika letrare nëpër kohë, secilën vepër që e ka marrë me theks të kritikës, e ka çmuar dhe vlerësuar pozitivisht, dhe kjo më gëzon si fakt. Unë, do të thoja që janë një sërë veprash poetike, siç bie fjala “Shtreza në fjalë”, e botuar më 1985, ka qenë fillimi i botimit të veprave të mia poetike, domëthënë kjo është vepra ime e parë poetike, që është pranuar atëbotë në konkursin letrar, me shifër, jo me emër dhe mbiemër, në konkurrencën e 33 dorëshkrimeve të edicionit botues “Zëri”. Atëbotë kjo vepër është pranuar si vëllim poetik në konkurrencën e 33 dorëshkrimeve dhe më vonë doli si botim i librit, me titullin “Shtreza në fjalë”, dhe besoj që kjo ka pasur atë vlerën e vet, si krijim poetik, që ka sjellë një frymë të re në poezinë shqipe të kohës. Dhe pastaj do të veçoja edhe veprat tjera si, “Pse ashtu Pandorë”, po ashtu vepër poetike,botuar më 1993, pastaj do veçoja, “Përballje me vdekjen”,botuar më 1999, apo poemën e gjatë, një ndër poemat e para të kësaj natyre, kushtuar legjendës  së trimërisë shqiptare Adem Jasharit e titulluar “Shqiptari vdes duke kënduar”, së bashku me poezitë shkruar gjatë kohës së luftës çlirimtare,kur raportoja si reporter lugte, nga beteja e Koshares, e botuar në vitin 2000 dhe ndonjë tjetër, sipër shembull vëllimin tjetër poëtik, “Kohë për të folur gurët”, e botuar në vitin 2001, apo atë, “Sipërfaqja e padukshme”,botuar më 2003 etj. Thënë të drejtën, veprat poetike janë, siç është thënë edhe nga shumë autorë klasikë, apo e kanë thënë edhe të tjerët, disi nuk mund t’i dalloj, t’i ndajë, janë sikur fëmijët kur lindin, do të thotë, secila të duket më e mirë se tjetra, secila e ka atë pjesën e vet tek krijuesi, të vuajtjes së krijuesit, sepse, është një prurje, është një lindje që poeti e sjell. Dhe kështu këto janë ato që do t’i veçoja.

Kosova Info: Të gjitha këto vepra, të gjitha këto vargje, në zhanre të ndryshme, me tema të ndryshme, sa e vështirë ka qenë për t’i shkruar të gjitha këto?

N. Kelmendi: Nuk do të thoja se është aq e vështirë, ngaqë është vërtetuar në kohë, mbase edhe nga koha antike, mbase edhe nga ajo klasikja dhe më herët, se poeti lind, do të thotë është një lindje, është një prirje e lindur e të shkruarit,  qoftë në fushën e poezisë qoftë edhe në fushat tjera. Nuk do të thosha që është e vështirë por është procesi ai që i ka vështirësitë e veta, i ka format e veta të krijimit. Në këtë drejtim, do të thosha se, janë ato vështirësitë e procesit krijues, por mbase të kësaj natyre, do të thoja që edhe vështirësitë janë të pranueshme, janë të mira, ngase kur ajo sendërtohet me frytin dhe merr atë formën e krijimit përfundimtar, për të ardhur si vlerë, ndjehem i çliruar, ndjehem aq i gëzuar, për shkak të prurjes poetike, sa që më duket si një çlirim estetik dhe një kënaqësi estetike.Kjo ecën kështu gjithmonë dhe nuk ndryshon.

Kosova Info: Çka mendoni ju për shkrimet letrare që bëhen sot në trojet shqiptare?

N. Kelmendi: Ndoshta mund të flas për një pjesë të kësaj letërsie, që krijohet në Kosovë, viteve të fundit, jo për tërësinë e krijimit, ngase jo edhe aq e njoh edhe letërsinë që krijohet në Shqipëri, ngase mungojnë kontaktet, pastaj mungon edhe pikëpamja e duhur për ta vlerësuar atë. Mund të ketë në Kosovë, po mendoj në poezinë tonë të re, postmoderne si po i themi, ka prurje të mira, ndoshta s’do t’i veçoja me emra, por mendoj që këto prurje duhet shkuar më tutje, ngase sikur nuk e tejkalojnë atë letërsinë që është krijuar në një periudhë kohe pak më përpara, mbase edhe e kam gabim, por mendoj që ka pasur prurje më të mira dhe më të vlerta tek poezia e viteve të tetëdhjeta,nëntëdhjeta etj, me disa përfaqësues, apo te poezia e viteve të shtatëdhjeta, po flas në tërësi edhe në Kosovë edhe në Shqipëri. Nga ajo letërsi mbase e kemi të argumentuar, që kemi prurje tejet të vlefshme, dhe sikur këto viteve të fundit, me disa emra, që ndoshta mund të jenë të paktë, për shkak se mendoj që është dashur të jenë më të shumtë. Këto prurje letrare sikur nuk i tejkalojnë gjithmonë ato vlera të krijuara më parë. Ka dhe vlera letrare të konsideruara që janë denjësisht përfaqësuese të postmodernes.

Kosova Info: Thatë që në vitet e tetëdhjeta ka pasur vepra të mira letrare nga disa shkrimtarë të mirë, mund t’i përmendni disa prej tyre qe kanë sjellur shkrime të mira letrare në duart e lexuesit?

N. Kelmendi: Por, tash te letërsia që është shkruar në Kosovë, unë do të mund të cekja disa prurje poetike të autorëve të gjeneratës, që përfaqësohet me disa poetë të njohur, që poezisë sonë i kanë sjelluë vlera të njëmendëta, duke mbetur kështu përfaqësues të një fryme të re të kësaj poezie që është krijuar në Kosovë, apo edhe në Shqipëri. Nuk do t’i marr në theks të fjalës me emër, por janë disa nga këta, që do të thotë e përbëjnë një përfaqësim të kësaj poezi, që është krijuar në atë kohë.

Kosova Info: Çfarë mendoni ju për lexuesit sot?

N. Kelmendi: Mund të them që degradimi i leximit nuk është rrjedhojë e sotshme, kjo është pak e mëhershme, pra mund të kthehemi pak në retrospektivë, mund të datojë që në vitet e nëntëdhjeta dhe deri sot. Pra, kështu lexueshmëria ka pasur një rënie të theksuar, do të thotë nuk lexohet sa duhet, por unë mendoj që kjo do të vie në shprehje gradualisht, por jo me hapa të shpejtë.

Kosova Info: Çka mendoni ju, kush ka qenë shtytës, që të bie interesimi për të lexuar?

N. Kelmendi: Në Kosovë janë rrethanat ato, çofshin ato politike, në periudhën e paraluftës, mirëpo ja që pasojat e tyre kanë ardhur edhe në kohën e pasluftës, meqenëse sot ndoshta edhe format tjera të medieve elektronike, e kanë bërë të veten. Por, prapë se prapë unë mund të them se, megjithatë libri si libër mbetet vlerë e pazëvendësueshme, sepse vlera e librit nuk zëvendësohet me mediet tjera.

Kosova Info: Dhe, cili do të ishte mesazhi juaj për lexuesit e librit?

N. Kelmendi: Këshilla ime e vetme është që të lexohet më shumë, mbase leximi sjellë dituri, libri është dituri. Dhe, këto dy sfera mund të ndahen, ngase nga libri mësohet dhe fitohet dituria, kurse nga mediet tjera mund të ketë informacione, por nuk mund të ketë dije, ajo nuk është dije. Esencialisht është një dallim shumë i madh.

Kosova Info: Siç e dimë, në kohën e luftës çlirimtare, juve keni qenë reporter lufte, duke raportuar për një gazetë nga vijat e frontit, çka do të thotë kjo për juve, si poet?

N.Kelmendi: Ju falënderoj për këtë pyetje. Mbase ma përkujtuat një nga periudhat më të mira, të përvojës sime gazetareske. Ishte një nga kohët më të mira, tek raportoja nga frontet e luftës së Koshares, atëbotë kur bëhej një luftë e madhe nga UÇK-ja, për çlirimin e Kosovës nga pushtuesi serb. Dhe, kjo, edhe me ndihmën e forcës ushtarake të NATO-s, mbase u arrit me qershorin e vitit 1999, me çlirimin definitiv të Kosovës.

Kosova Info: Zotëri Kelmendi ju faleminderit shumë.

N. Kelmendi: Faleminderit edhe prej jush.