Musine Kokalari: Ferexhea - Këngë varfërie - Përballë pushtuesit

Musine Kokalari

Ferexhea…

Brënda në shtëpi… atje ku i ka hije një vajze të mirë… atje e mbrujtur me udhëzimet e verbëta të prindërve… atje ku zvarrisesha si unë dhe shoqet e mia prej zakoneve të mykura. Ja një shpirt i shtypur dhe i vdekur së gjalli.

Ditët e njëllojta njëra me tjetrën, kalonin me shpejtësi. Një nga një na i shkëputte koha motrat nga gjiri familjar. Unë e vetme, krejt e vetme… e zonja e punës, krahu i djathtë i mëmës, e rritur pa ardhur koha, i kthehesha shtëpisë. Gjatësia e trupit i shtrënguan më të mbëdhejtë të mendonin sa më parë për mbulesë…

Nuk vonoi dita, arriti ajo kohë kur unë e pashë vehten t’ime të mbërthyer, të burgosur dhe kur dilja jashtë… në rrugë. Me dhëmbje e vesha fundin e ferexhesë që ma kishte pregatitur nënua, me gjishtre të pa sigurta lidha mbulesën mbasi kisha vënë peçen e rëndë në fytyrë…

Në këtë gjendje, gjysmë e shahtisur, gjysmë e pa ditur zbrita shkallët e shtëpisë dhe në këtë mënyrë dolla jashtë, në krahun e mëmës për tek një kushërirë… M’u penguan këmbët nëpër gurë, duart nuk dinja t’i mbaja nga mbrenda, nga sytë as që shikonja dhe njëkohësisht isha e detyruar të dënonja përsa më pëshpëritte ndënë buzë… javash çapet, mos i hidh të mbëdha… duart brenda se të duket mishtë… ule kokën… mos ecë si e shahtisur.

Disa heë kur e ndjenja se më zihej fryma, fshehura e ngrija cepin e peçes dhe shikonja nga pak. Pa pandehur pashë një nga shoqet e mia dhe në kohën kur me gjisht zura t’a tregonja dhe duke qeshur të thoshje se ajo ishte. Shësh-t ma bëri kjo që kisha në krahë… Kallogre më thotë, më nxive faqen, çbën kështu… mos bën me gisht, mos folë, mos i zbardh dhëmbët, turp nga bota… dhe unë e turpëruar nuk fola më se ashtu më urdhëronte ajo që kisha në krah.

Arritëm në shtëpin e caktuar, disa filluan të qeshin kur më panë të mbuluar dhe të tjerat t’i thoshin mëmës… U… u e ç’qe kjo që bëre, vajzën e ke foshnjë. E pse u vjase që tani, shoqet e saja janë akoma nëpër udhë… por ajo kish vendosur as njeri të mos dëgjonte mbasi nuk më quante të vogël duke qënë se në moshën t’ime ajo vetë ishte martuar…

Ja ferexhea e peçea… ajo që na rruante nderin në kohën t’onë, ajo që na pengonte mos shikimin e fytyrës s’onë prej burrave… ajo ne na ndalonte dritën jetëdhënëse. Ajo më mbajti krejt brenda dhe të vetëmuar, ndonëse më vonë u mësova prej asaj veshjeje dhe nuk e kisha për gjë që të më bënte përshtypje.

Ferexhea ishte një mërzi e madhe, një burg i dytë dhe ajo më shtrëngoi të mos ndjenja as kënaqësinë e ditëve të kaluara me kushërira… nuk venja tek ato… dhe ato as vinin tek mua…

Ajo më mbajti thellë në shtëpi, më varrosi në ditët më të bukura, më grabiti disa vjetë lirije se shkakun e kishte gjatësia e trupit… dhe unë viktimë e saj…

Këngë varfërie

Ja unë…

U linda një ditë, u ndodha pa dashur në këtë tokë. Çela sytë për herën e parë në kasollen e vogël, shikova, por asgjë nuk kupëtova… ishte vetëm qenia t’ime.

U rrita dal-nga-dalë, u bëra një foshnjë e vogëlë. Gëzonja për çdo gjë që kisha për rreth, qeshnja për sendet e të tjerëve, më dukeshin si të mijat… ishte moskuptimi.

U lëkunda në djep prej një dore të zbetë, u kapita në gjumë prej një zëri t’ëmbël. Fjalë të bukura dhe plot dhëmbje… ishte fryma e dashurisë.

Fola fjalët e para, i shqypëtova përgjysëm. Qeshnë me mua dhe kënaqej ajo që më lëkundte… ishte shpresa e nënës. Fillova e qanja, kur ndenja dhembje; më dilnin lotët si çurgë kur vritesha…. gjat s’pushonja… ishte fillimi i dëshpërimit.

Hodha çapin e parë, më dridheshin këmbët. U pengova prej gjërave që gjenja përpara por, përsëri u ngrita… ishte guximi i parë.

U rrita më tepër, qumështi i nënës nuk më mjaftonte, buka e zezë nuk më pëlqente… ishte varfëria e padukur.

Rendja jashtë, shikova diellin e ndritur, renda pas fluturave dhe me këmbën e paditur shkela mizat e dheut… ishte trimëria e ime.

U mërzita vetëm, dhe një ditë u rrethova prej shokësh të moshës s’ime. Qeshmë, kënduam dhe mësova shumë fjalë që nuk i dinja. Kaluan kohë dhe një ditë nuk u muarmë vesh. U rahmë midis nesh. U shtri në tokë m’i dobti, nënëqeshi m’i forti… ishte shoqëria e parë.

Më shpunë në shkollë, më dhanë një pllakë përpara dhe, mëso më thanë. Dëgjova zërin e msonjsit, habitesha. Mendova me vehte si lum ay që është i madh dhe i di të gjitha… ishte padituria e ime.

Kështu u rrita në varfëri, kështu kalova fëmijërinë t’ime me mundimet e nënës. Un nuk i dinja, akoma, nuk e kisha kupëtuarë barrën e rëndë të jetës.

Fillova më vonë rrugën e mbarësis, më lanë në duart të njerëzve “të ditur” dhe ata më edukuan, më shpunë në rrugën e drejtë…