Ziko Ll. Kapurani: E dua patjetër një udhëtim

Esse e shkurtër për nostalgjinë                         

E DUA PATJETER NJE UDHETIM

Nga Ziko Ll. Kapurani 

Eshtë një udhëtim që ma lyp shpirti çdo ditë. Dhe më shumë natën. Kurrësesi nuk do të jem vetëm. Përkrah do të kem një zonjë simpatike, zonjën e shpirtit, Nostalgjinë belhollë, e cila, mua, gjeneralin e rënduar me diploma dhimbjesh, më ka ushtarin më të thjeshtë, më të bindur. Nën urdhërin e saj vrapoj me një kanaçe në dorë t’i mbush ujë të ftohtë në burime të largëta. Po erdhi kohë e keqe për shpirtin, për këtë frymë të padukëshme, transparente, të qelqtë, e cila ka përmbajtjen e vetë jetës në brendësi të saj. Ai shkelet për ditë me këpucë të ndotura si të ishte pragu i jashtëm i një pallati të vjetër. Rrallëkush kthen sytë nga ky fllad delikat, dritëronjës, të ndjeshëm, të hollë që ka ngritur natyra në magjitë e saj. Dhe ka një dinamikë e fshehur, që përbën thesarin më të madh në ndërtimin hyjnor të njeriut. Eshtë po ky njeri i çuditshëm që nuk e përfill më vlerën e tij. Deri këtu dhe unë nuk mundem më të mos e dëgjoj këtë Bukuri të nderuar të shtëpisë time ndjesore. E di që po të mos i bindem, do të bëjë të sajën: do të më grryejë pak e nga pak, derisa të mos mbetet më prej meje veç skeletit mortor. Dikush ëndëron një udhëtim në Rivierën spanjolle, dikush tjetër në Dubaj, një tjetër në Galaktikë. Sigurisht, shoqëruar me një njohje femërore të beftë përkrahu. Normale. Njerëzore. Unë i heq mënjanë të gjitha këto. Kam tjetër sens. Më fton ditë e natë një udhëtim për në kodrat e fushat më të bukura të botës, të quajtura:  Ditët e Mia të Shkuara. Kështu quhet ky reliev i gjelbër, shkëmbor, i ashpër. Ai fsheh shumë toponime për rreth, deri dhe në emrin tim, në mëngjeset e muzgjet e mia. Ku ndodhen këto? Jo shumë larg, një vrap pele, siç i thonë fjalës. Rruga është kali im më i mirë. Sa më pëlqen raca e bukur e kuajve! Vrapoj me ‘të si i çmëndur. Që të jem më i sigurtë, ndërroj kalë, ngandonjëherë u hip reve, ndonjëherë erërave, ngandonjëherë ëndrave, deri dhe këngëve të zogjve. Një vathë të tërë me njëthundrakë të shpejtë kam në shpirtin tim. Kështu, shtëpia ime është mbi patkonj, të cilat hollohen nga shkëmbenjtë, nga asfaltet, nga stërrallët e udhëtimeve. Shpesh më duhet t’i ndërroj. Shëndet të kem! E kanë udhëtimet kësmetin e tyre.

    Vrapi i parë më shpie në Bregdetin e Sarandës, atje ku hyra në një shkolle prej drrase me ëndra për t’u bërë diçka, i ditur, për shëmbull, si mësuesi im i klasës së parë! Po fati e kishte shkruar ndryshe rrugën time: vrapova zbathur pas një tufe të bardhë me dele. Gjëmba drizash më gjakosën këmbët deri sa mbrija në rërën e imtë të detit. Doja të takoja pikërisht atë dallgë, që një ditë maji, më solli, kush e di nga, një shishe të bukur. Për pak sa s’më përpinë dallgët kur ngrita pantallonat e shajakta deri në gjunjë për ta marrë nga deti. Mbi shishe ish fotografia e një Gorgoneje. Lakuriq. Gjinjtë jashtë. Më buzëqeshte. Ishte shumë e bukur. Të tillë e donte fëminia ime një vajzë për nuse. Do të zbukuroja vendin me bukurinë e saj, stanin tim, shtegëtimet. Po një Gorgone e vërtetë nuk doli kurrë nga deti. Ajo, vite më vonë, më doli nga pylli. Tani me fytyrën e një Shtojzavalleje. E mora nën gunë ta ha si të ishte çanak me kulloshtër. Ato çaste që kalova me ‘të janë atdheu im, i cili më dërgon shpesh herë ftesë me ëndrat e mia. ( Kam njëzet vjet në këtë qytet të bukur,... po si nuk më erdhi një herë në ëndër kodoshi, po gjithmonë më vinë atë vise të blerta, që lashë pas?!) Të mos vete tek e dashura? Edhe zbathur, do të shkoj. E dua patjetër një udhëtim për të takuar ndarjet e mia prej saj me një “mirupafshim” puthjesh e shtrëngim durash në errësirë, ahishtat ku e fsheha, zëmrën time dhe çajin që i dhurova. Pastaj, si të mos shkoj kur më fton e Diela e dasmës sime, e cila më veshi dhëndër me një kostum kafe dhe atë me vellon e bardhë të nusërisë? Do të ngre dhe njëherë fshatin në këmbë me ato valle djaloshare që zinim lartësinë e bredhave me këcimin tonë, do ta sjell edhe njëherë të dashurën rreth meje në një vallzim. Aq sa të lidhet prej meje nga frika. Siç më thotë vetë shpirti unë t’i kaloj në bel krahun këngës së thëllëzës sime gati sa t’ia këput. Dhe të mos i ndahem, të mos i ndahem kurrë!

    E, kohë, o kohë! T’i shoh bashkëfshatarët e mi, ( kulakë e komuniatë) të rrotullojnë mbi kokë si një copë reje kapelën e tyre të djersitur, ta fshehin pas shpinë, ta bëjnë një me shtyllën kurrizore, të ulen në gjynjë e të kërcejnë pupthi. (Atë kapele, së fundi, e hedhin në kokë si çati dhe shkojnë të çlodhen nën hijen e saj, duke mbështetur kokën në pëqi të zonjave të këndëshme.) 

    Në një rrugë ndajnate patjetër do të takoj përsëri shokët e mi të vërtetë. Do të takoj Kiçin, Detin, Xhimin, Gonen. Si dikur do të puthemi buzë më buzë. Do të dalim së bashku nga Lisi i Floqit, nga duhanoret e kooperativës, nga livadhet, deri në kodrat e zotit Keno përmbi Korçë. Sigurisht që nuk do të harrojmë të marrim dhe kitarën e vjetër. Prapë me serenatat tona do të hapim dritare e zemra vajzash. Kur të kthehemi vonë, gati ndaj të gdhirë do na presin në pragjet e shtëpive nënat tona të mira. Të merakosura. Mund të mos shkoj të mos i takoj? Le të kenë ikur nën një strehë tjetër, unë do t’i gjej atje, si një herë e një kohë. Do shkoj të trokas derë më derë ditëve të mia, netëve të arta. Dhe ato patjetër do të dalin si zonja të mira me një vandak malli në krahët e hapur. Në daltë ndonjëra e nevrikosur, e ashpër, me çomagen e së keqes, nuk do ta le pa takuar... Eshtë e imja, edhe për ‘të më ka marrë shumë malli. Nuk ishin edhe aq të këqia. Se, dhe në se nuk shkoj unë, më vijnë ato. Tani më duken të lehtësuara, vasha të vërteta. Vijnë të çmallohemi. Dalim së bashku tek Çipi i Hoxhës, me ngrohtësinë e trahanit mëngjësor dhe me frikën e birucës së ftohtë në bark. Nuk u mbajmë mëri. Ç’farë demokratë do të jemi po t’u mbajmë kokën mënjanë? Le të më thërrasë nga rruga postieri, djali kanakar i fshatit, se më kërkon në zyrë sekretari i partisë, kryetari i këshillit popullor, apo operativi i zonës.  Ata asnjëherë nuk më thirrën për mirë. Dhe për çudi, unë dua prapë të më thërrasin, po për keq, për shëmbull, për të më hequr veshët si të padisiplinuar, ose që të më tregojnë birrucën, ose si shkelës të kufirit për “bashkëpunim” me armikun. Do të jetë një udhëtim i çuditshëm, shumë i këndshëm, i dashur. Nuk do të rri pa u kthyer edhe tek sheshi ku ndahej plani i punës çdo mëngjes. E dua përsëri ta dëgjoj brigadierin, të cilin nuk e honepsja dot, e dua të më drejtohet: “Ti, shoku Ziko, nuk e ke shpënë qilizmën në masën e duhur. Puna nuk të merret dorëzim.” Prapë t’i tregoj bishtin e belit. Ndaj të ngrysur do të kthehem tek furra e bukës. Le të më thotë shitësja abrashe përsëri: “Ziko, të kanë prerë bukën. Po nuk solle kartë të firmosur nga përgjegjësi i sektorit, nuk mund të të jap racionin!” Do të hip prapë “Robustën” time, t’u jap pedaleve drejt Korçës për të marrë ndonjë bukë të mbetur në ndonjë furrë. Bukë me ndonjë vrimë miu. Të kujtoj edhe njëherë urinë. Sa e çuditëshme ishte. Le mos më japin bukë shitëset e qytetit, le të kthehem prapë bosh në fshat. Le t’i ngop edhe njëherë djemt’ e mi dhe zonjën me çantën e bosh e puthje. Ajo ishte jeta ime dhe unë e do t’i shkoj. Le të mbetem dy ditë pa bukë. Mirë do t’i bëjë barkut tim të fuskosur me kimikate.

    Një rrugë e magjishme mes plepash më grish nëpër ëndra. Eshtë rruga më e bukur në botë, e përditëshmja ime, rruga Floq- Korçë. Ruga e rinisë sime të harlisur që më shpuri në dyert e gjimnazit. Me një çantë librash nën sqetuj. Brenda saj ekuacione të vështira, të zgjidhura me një durim të lindur, gjer ndaj të gdhirë. Poezi kushtuar bukurosheve të klasës. E ftoj ndonjërën prapë në bangon time. I hedh këmbët mbi gjunjët e bukur. Isha djalë fshati. Një shikim i çiltër, i dhembshur, njerëzor, i pastër, qelq. U ndamë një ditë të dëshpëruar. Sikush në fatin e tij: Ilia për inxhinier, Ladi për avokat, Juli në trikotazh,... unë për taraca në Qarr. U ngjita në mal. Mali ishte bursa ime e notave dhe sjelljeve shëmbëllore. (Nuk qahem, malin e kam shokun më të mirë edhe sot e kësaj dite.) Mbeta më këmbë. Me një lopatë mbi sup. Le të dërsij pak më shumë se ç’duhet. Nuk jam më ai i pari! Lodhem shpejt, më priten gjunjët në malore. Po është malli ai që më ngjit deri në majë. Malli është racë kali. Po arrite që e hipe, të shpie ku të duash pa u lodhur fare. Le të jetë, për shëmbull, qershor. Ishte muaji më i bukur. Më ngopte me cicërima zogjsh, me veri, me aromë çaji. Do ta ndez një cigare në majë dhe pastaj të rri atje me shoqërinë e zogjve e të flladit të virgjër... Nuk do të shkoj në kooperativë për një javë rrjesht. Do të më nxjerrin prapë para kolektivit. Sa mirë do bëjnë! T’i shikoj edhe njëherë ata njerëz të dashur. Edhe ata që më kanë dënuar se më zunë mushkën në zarare. S’ka gjë, nuk u mbaj aspak mëri! I dua të gjithë t’i takoj, të mirë e të liq, pa përjashtim. Do të mbledh dhe bajgat nëpër rrugë si Lej Feni. Le të paguhem edhe njëherë me disa pika të mjera të shënuara me laps kopjativ nëpër blloqe fletëgjata.

    Nuk mund të mos marr “Zërin e Popullit” dhe të dal para gjithë fshatit për të lexuar bukur kryeartikullin me temë politike, për shëmbull : “Në perëndim të kontinentit partitë marks.- leniniste ngrihen në pushtet.” Gjersa thashë gjithë ato gënjeshtra, ç’prishi edhe një gënjeshtër më shumë. Për gjysëm shekulli ne ngritëm pallatin me të çuditshëm në botë: mbi këmbë prej hirre. Mrekulli e re botërore. Kundërshtimi është qesharak. Do ta lexoj deri në fund artikullin, paçka se tani më duhet ta lexoj me katër sy. Do të raportoj se nëpër parcelat me panxhar të pashkulur, mbaruam mbjelljen e grurit. Besoj se asnjëri nuk do flasë. Po të jetë se ndokush përgojos gënjeshtrën, të nesërmen do gdhihen në qeli. Sot ajo do të jetë farsë, pa zarar. Xhirim i ditëve të mia të një dimri të shkuar.  

    Në rastistë që udhëtimi im të bëhet në dimër, aq më mirë. Shumë do më pëlqente të binte borë, shumë borë. Borë me tufan. Ta fsheh kokën nën jakën e peliçës së vjetër e të dal nga shtëpia ime përdhese nën kodrën e Hijes. Të më ngrijnë këmbët. Të ma japë e ftohta në thonj. Po fundja, le të ngrihet një jugë e bardhë e ta derdhë dëborën nëpër përrenj. Le të bëhet baltë, shumë baltë. Me çizmet e mbetura prej kohës që punoja në bonifikim, do të ngas prapë rrugën e malit. Tabani i çizmeve prapë le të jetë i ngrënë, kartë cigare. Të më futet balta nëpër gishtrinj. Prapë si dikur. Të kaloj një mall të vjetër. Si dikur të më zerë dhe një shi litar. Të futem nën degët e dëndura të një bredhi. Shiu të vazhdojë papushim. Gjersa të ngryset. Atëhere të marr rrugën tatëpjetë nëpër shi. I lagur qull të futem në shtëpi. Zonja të më grindet duke u lutur të mos fut baltën në shtëpi. Të ndërrohem sakaq. Sakaq të ndez zjarrin bubulak me dru dushku. Të thërras zonjën, gjoja, se nuk ndihem mirë. Ajo e kupton hilenë, po bën sikur shqetësohet dhe më futet nën kuvertë të më qajë hallin. Si ajo punë pastaj. Në dritare të fërshëllejë goreni. Aq më mirë. Të bjerë një natë e ftohtë. Eh, sa më ka marrë malli për netët e ftohta!

    Po unë nuk dashkam vetëm një, dashkam shumë udhëtime! E di ti se më ka marrë malli të shoh edhe vetë Satananë dhe unë t’i duartrokas vrasjet, ose vetëvrasjen time? Pastaj  të shkoj prapë e t’i rrëzoj monumentin prej bronxi, të qesh edhe njëherë me monumentin prej shkumësi që vuri përsëdyti vazhduesi i tij besnik. Pastaj të rreshtohem në batalione refugjatësh për t’i gjakosur përsëri këmbët nëpër rrugë të pa njohura. Nga ana tjetër, shpirti më trazon për diçka tjetër: kërkon të shikojë ditët e reja të vëndlindjes, të cilat janë të çliruara nga ankthi i errësirës, që vishen me dritë, që tunden bleroshe nëpër luleshte shtëpish komode.  Ja, po i hip kalit dhe nisem! Zonja ime, Nostalgjia i njeh më mirë rrugët, i njeh symbyllur.