Mendime
Klajd Kapinova: Historia e islamit në Evropën fatkeqe si dhe Shqipëria dhe Kosova e prapambetur nën fenë e otomanizmit
E marte, 12.08.2025, 06:58 PM
Historia e islamit në Evropën fatkeqe si dhe Shqipëria dhe Kosova e prapambetur nën fenë e otomanizmit
Kryengritet
shqiptare të viteve 1432–1436, kundër Perandorisë Xhihadiste Islame Otomane nën
udhëheqjen e të kryqitarit të fundit Gjergj Gjon Kastriotit-Skënderbeut
“Qeveritë evropiane pro-imigracion, fatkeqsisht kanë hapur rrugën për
rënien e kulturës së krishterë dhe përparimin e islamit. Gjermanët e lindur po
detyrohen të largohen nga shumica e qyteteve të mëdha gjermane, pasi migrantët gjithmonë
pushtojnë qytetet e mëdha të parat. Ne jemi ata që mendojmë se shpresa e fundit
e Evropës është Krishterimi. Nëse qindra miliona të rinj lejohen të lëvizin në
veri, do të ketë një presion të madh mbi Evropën. Nëse e gjithë kjo vazhdon, në
qytetet e mëdha të Evropës do të ketë një shumicë myslimane.” - Viktor Orban, Kryeministri Hungarisë
“Evropa nuk është më Evropë, është 'Eurabia', një koloni e islamit, ku
pushtimi islamik nuk vazhdon vetëm në kuptimin fizik, por edhe në kuptimin
mendor dhe kulturor. Prania në rritje e myslimanëve në Itali dhe në Evropë
është drejtpërdrejt proporcionale me humbjen tonë të lirisë. Një Predikim për
Perëndimin. Evropa, bëhet gjithnjë e më shumë një provincë e islamit, një
koloni e islamit. Dhe Italia është një avanpost i asaj province, një fortesë e
asaj kolonie... Në secilin prej qyteteve tona ndodhet një qytet i dytë: një
qytet mysliman, një qytet i drejtuar nga Kur’ani. Një fazë në ekspansionizmin
islamik. Ky biznes islam më rrëmbeu.” - Oriana Fallaci(1926-2006), Fjalimi para një audience në Institutin
Amerikan të Ndërmarrjeve, 22 tetor 2002
Nga Klajd Kapinova
Nga
statistikat ndërkombetare del se islami, është feja e dytë më e madhe fatkeqsisht
në Evropë, pas Krishterimit tradicional. Edhe pse shumica e komuniteteve
myslimane në Evropën Perëndimore u formuan si rezultat i imigracionit islam,
ekzistojnë komunitete shekullore myslimane evropiane të vendosur me forcë ose
dhunë sistematike, gjak, shpatë dhe kur’an, si: në Ballkan, Kaukaz, Krime dhe
rajonin e Vollgës.
Termi
i ri Evropa Myslimane, përdoret për
t'iu referuar vendeve me shumicë myslimane në Ballkan dhe Kaukaz (Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova,
Turqia dhe Azerbajxhani) dhe pjesëve të vendeve në Evropën Qendrore dhe
Lindore, me pakica të konsiderueshme myslimane (Bullgaria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut (shqiptarët), dhe disa
republika të Rusisë), që përbëjnë popullata të mëdha të myslimanëve
evropianë, megjithëse shumica janë laikë.
Islami
u zgjerua në Kaukaz, përmes pushtimit barbar mysliman të Persisë në shekullin
VII dhe hyri në Evropën Jugore, pas pushtimit të Spanjës në shekujt VIII-X.
Asokohe entitetet politike islame ekzistonin në atë që sot është Spanja, Portugalia,
Siçilia dhe Malta gjatë Mesjetës.
Asokohe
popullatat islame në këto territore u konvertuan në të krishterë ose u dëbuan
deri në fund të shekullit XV nga sundimtarët vendas të krishterë. Perandoria Xhihadiste
Islame Otomane, fatkeqsisht u zgjerua përmes pushtimeve më tej në Evropën
Juglindore dhe konsolidoi pushtetin e saj politik dhe territorial, duke barbarizuar
dhe pushtuar pjesë të mëdha të perandorive serbe dhe bullgare, dhe territoret e
mbetura të rajonit, si dhe duke përfshirë principatat shqiptare dhe rumune, mbretëritë
e Bosnjës, Kroacisë e Hungarisë në shekujt XIV, XV, XVI.
Gjatë
shekujve që pasuan, Perandoria Xhihadiste Islame Otomane humbi gradualisht dhe
fatmirësisht territoret e saj të krishtera evropiane. Islami ishte veçanërisht
me ndikim në territoret e Shqipërisë, Bosnjës, Hercegovinës dhe Kosovës, dhe ka
mbetur fatkeqsisht feja mbizotëruese në këto vende edhe sot e kësaj dite.
Gjatë
Mesjetës, islami u përhap në pjesë të Evropës Qendrore dhe Lindore, nëpërmjet
islamizimit të disa grupeve etnike turke, siç janë Kumanët, Kipçakët, Tatarët
dhe Bullgarët e Vollgës nën pushtimet dhe pushtimet mongole në Euroazi, dhe më
vonë nën Hordhinë e Artë dhe khanatet pasardhëse të saj, me popullatat e saj të
ndryshme myslimane të referuara kolektivisht si turq ose tatarë.
Islami
nga bota otomane-turke, krijoi për herë të parë një pikëmbështetje në
territorin e Hungarisë në fund të shekullit IX, nëpërmjet fiseve hungareze, të
cilat migruan nga Stepa Aziatike. Një popullsi e konsiderueshme myslimane mbeti
në vend deri në mesin e shekullit XIII.
Popullatat islame
historikisht të rëndësishme në Evropë përfshijnë azerbajxhanasit, ashkalinjtë
dhe egjiptianët ballkanas, goranët, torbeshët, pomakët, boshnjakët, çeçenët,
shqiptarët myslimanë, boshnjakët, khalizianët, ingushët, myslimanët grekë,
vallahadët, romët myslimanë, turqit ballkanas, qipriotët turq, turqit e Kretës,
jurukët, tatarët e Vollgës, tatarët e Krimesë, tatarët e Lipkës, kazakët,
gajalët dhe rumunët meglenë.
Kryengritet shqiptare të
viteve 1432–1436, kundër Perandorisë Xhihadiste Islame Otomane nën udhëheqjen e
të Kryqitarit të fundit Gjergj Gjon Kastriotit-Skënderbeut
Sot,
rajonet me shumicë myslimane të Evropës përfshijnë disa vende në Ballkan (Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova
dhe pjesa evropiane e Turqisë), disa republika ruse në Kaukazin e Veriut
dhe rajonin Idel-Ural, dhe pjesën evropiane të Kazakistanit. Këto komunitete
përbëhen kryesisht nga evropianë vendas të besimit islam, tradita fetare e të
cilëve daton disa qindra vjet më parë në Mesjetë. Vendet transkontinentale të
Turqisë, Azerbajxhanit dhe Kazakistanit janë gjithashtu me shumicë islame.
Në Shqipërinë mesjetare,
Kryengritja kundër taboreve barbare të Perandorisë Xhihadiste Islame Otomane
kishte qenë duke u ndezur prej vitesh përpara se Hetoi Kombëtar dhe Atleti i
Krishtit burrshteti ushtarak Gjergj Gjon Kastrioti të braktiste ushtrinë mizore
perandorake xhihadiste islame otomane.
Kryengritja
më e dukshme e mëparshme ishte kryengritja e liridashëse e viteve 1432-1436 e
udhëhequr kryesisht nga trimi Gjergj Arianiti. Edhe pse Gjergj Kastrioti u
thirr nga të afërmit e tij gjatë këtij rebelimi, ai i qëndroi besnik sulltanit
dhe nuk luftoi kundër otomanëve. Pasi ky rebelim u shtyp nga otomanët, Arianiti
u rebelua përsëri kundër atyre në rajonin e Shqipërisë qendrore në gusht të
vitit 1443.
Strategu
trim e i zgjuar ushtarak Heroi Kombëtar shqiptar Gjergj Gjon Kastrioti vendosi
të linte pozicionin e tij të sanxhakbeut xhihadist islam otoman dhe të ngrinte menjëherë
një rebelim të armatosur asokohe kundër otomanëve islam, vetëm pas Kryqëzatës
fitimtare të Varnës në vitin 1443.
Sukseset
e kryqëzatave frymëzuan revoltën e kryetrimit të Arbërisë Gjergj Gjon Kastriotit
dhe revoltën e Kostandin XI Paleologut në Despotatin e Moresë. Në fillim të
nëntorit të vitit 1443, Gjergj Kastrioti braktisi forcat e Sulltan Muratit II
gjatë Betejës së Nishit, ndërsa luftonte kundër kryqëzatave të hungarezit të
pamposhtur Gjon Huniadit. Ushtaraku i lartë e i suksesshëm i oborrit perandorak
xhihadist islam otoman Gjergj Gjon Kastrioti i quajtur asokohe me titullin e
lartë ushtarak perandorak Skënderbeu,
u largua nga fusha së bashku me 300 shqiptarë (sikurse dikur 300 spartakasit grekë) të tjerë që shërbenin në
ushtrinë xhihadiste islame osmane.
Djali i Gjonit katolik Gjergji Kastrioti hoqi dorë nga besimi islam
Sipas
burimeve historike mësojmë se Ai menjëherë i udhëhoqi trimat arbëror të
përgatitur ushtarakisht në oborrin perendorak otoman, pra i drejtoi menjëherë njerëzit
e tij në Krujën historike, ku mbërriti atje më 28 nëntor, dhe me anë të një
letre të falsifikuar nga Sulltan Murati drejtuar Guvernatorit të Krujës, ai u
bë zot i qytetit malor.
Për
të përforcuar qëllimin e tij, pra për të fituar kontrollin e ish-zonave të
Zetës, kryetrimi arbëror Gjergj Gjon Kastrioti e shpalli veten trashëgimtar të
familjes Balsha. Pasi rimori disa kështjella më pak të rëndësishme përreth (Petrela, Preza, Guri i Bardhë, Svetigradi,
Modriçi dhe të tjera) dhe përfundimisht fitoi kontroll mbi më shumë se
zotërimet e babait të tij Gjon Kastrioti,
Gjergji fatmirësisht hoqi dorë nga islami otoman dhe e shpalli veten
hakmarrës të familjes dhe vendit të tij.
Ai
ngriti një flamur të kuq me një shqiponjë të zezë me dy koka: Shqipëria sot
zyrtarisht dhe botërisht po përdor një flamur të ngjashëm si simbol kombëtar
deri më sot. Deri në shtator të vitit 1912, Qeveria Xhihadiste Islame Otomane i mbajti
qëllimisht shqiptarët të ndarë brenda katër vilajeteve etnikisht heterogjene,
për të parandaluar bashkimin kombëtar të shqiptarëve dhe kryengritjet e
armatosura të mundshme kunder
otomanëve.
Reformat
e prezantuara nga Turqit e Rinj (xhonturqit) provokuan Kryengritjen Shqiptare
të vitit 1912, e cila zgjati nga janari deri në gusht 1912. Në janar 1912, muslimani
Hasan Prishtina, deputet shqiptar në Parlamentin Xhihadist Islam Otoman, i
paralajmëroi publikisht anëtarët e parlamentit se politika e qeverisë së Turqve të Rinj në mënyrë të pashmangshme do të
çonte në një revolucion në Shqipëri.
Kryengritja e armatosur shqiptare ishte e suksesshme dhe
deri në gusht 1912, ku asokohe rebelët e armatosur arritën të fitonin kontroll
mbi të gjithë vilajetin e Kosovës (duke
përfshirë Novi Pazarin, Sjenicën, Prishtina dhe madje edhe Shkupin), një
pjesë të Vilajetit të Shkodrës (duke
përfshirë Elbasanin, Përmetin dhe Leskovikun), Konicën në Vilajetin e
Janinës dhe Dibrën në Vilajetin e Manastirit.
Me
trathti, dhelperi dhe forcë Qeveria Xhihadiste Islame Otomane, i dha fund
kryengritjes shqiptare më 4 shtator 1912, duke pranuar fatmirësisht të gjitha
kërkesat, që lidheshin me krijimin e një sistemi të unifikuar autonom të
administrimit dhe drejtësisë për shqiptarët brenda një vilajeti të vetëm, pra vilajetit shqiptar.
Marrëdhëniet
ndërkombëtare të Shqipërisë filluan të funksionojnë në nivel shtetëror, pasi u
shpall e Pavarur më 28 nëntor 1912 në Vlorën historike të Flamurit… dhe përpjekjet
e para diplomatike të Qeverisë së saj ishin kërkesat për njohjen ndërkombëtare
të shtetit shqiptar.
Në muajin
dhjetor të vitit 1912, një delegacion i Shqipërisë i paraqiti një Memorandum
Konferencës së Londrës të vitit 1913, duke këmbëngulur në të drejtat etnike të
shqiptarëve dhe duke kërkuar një njohje ndërkombëtare të Shqipërisë së Pavarur
të përbërë nga Kosova, Maqedonia perëndimore, duke përfshirë Shkupin dhe
Manastirin dhe të gjithë territorin e Epirit deri në Artë.
Skllavëria, tregtia e
skllevërve dhe konvertimet ose islamizimi në formën e
gjenocidit i Shqipërisë dhe Bosnjës dhe Hercegovinës
Tregtia
e skllevërve (meshkuj dhe femra) në
Perandorinë Xhihadiste Islame Otomane furnizonte radhët e ushtrisë islame otomane
midis shekujve XV-XIX. Ato ishin të “dobishme” në parandalimin e kryengritjeve
të skllevërve dhe shpërbërjes së vetë Perandorisë, veçanërisht për shkak të
valës në rritje të nacionalizmit midis popujve evropianë në provincat e saj
ballkanike nga shekulli XVII dhe vijim. Së bashku me Ballkanin, Rajoni i Detit
të Zi mbeti një burim i rëndësishëm i skllevërve për otomanët xhihadist islam.
Përveç
efektit të një periudhe të gjatë nën dominimin islam otoman, shumë nga popullatat e nënshtruara u
konvertuan direkt vetëm me GJENOCID:
me armët e preferuara të tyre, si: kur’an, shpatë dhe gjak në mënyrë periodike dhe me forcë (në islam) si rezultat
i një lëvizjeje të qëllimshme nga turqit otomanë si pjesë e një politike, për
të siguruar besnikërinë e popullsisë kundër një “pushtimi” të mundshëm
venecian.
Megjithatë,
islami xhihadist otoman pushtues u përhap me forcën e armëve në zonat nën
kontrollin e sulltanit otoman, përmes sistemit devshirme të skllavërisë së
fëmijëve, me anë të të cilit djemtë vendas të krishterë evropianë nga Ballkani
(kryesisht shqiptarë, bullgarë, kroatë,
grekë, rumunë, serbë dhe ukrainas) u morën, u rekrutuan, iu nënshtruan
rrethprerjes me forcë dhe konvertimit me forcë në islam, dhe u përfshinë në
ushtrinë osmane, dhe taksave të xhizjes.
Sulmet e barbareve islam
arabë në Evropë në shekullin VII pas Krishtit
Sulmet
e islamikëve radikal arabë në Evropë filluan menjëherë pas themelimit
fatkeqsisht të islamit në shekullin VII pas Krishtit. Menjëherë pas vdekjes së
Muhamedit në vitin 632 pas Krishtit, komuniteti i tij duhej të emëronte një
udhëheqës të ri, duke i dhënë shkas titullit të kalifit (romanizuar: khal?fa, fjalë për fjalë 'pasardhës'), i cili u
pretendua nga disa nga shokët më të ngushtë të Muhamedit (?a??ba) dhe pasardhësit e tyre
mbi trashëgiminë për rolin e kalifit gjatë shekujve.
Pushtimet e hershme islame
u zgjeruan fatkeqsisht drejt Perëndimit dhe brenda më pak se një
shekulli përfshinë pjesë të kontinentit evropian. Forcat arabe islame triumfuan
lehtësisht mbi ushtrinë bizantine, në betejat vendimtare të Ajnâdayn (634 pas
Krishtit) dhe Yarmûk (636 pas Krishtit), dhe përfshinë ish-provincën bizantine
të Sirisë, duke shtyrë në veri dhe perëndim.
Në
të njëjtën kohë, konsolidimi fatkeq i sundimit të islamit nga perandoritë arabe
në Afrikën e Veriut dhe Lindjen e Mesme shpejt do të pasohej nga inkursione në
atë që është tani Evropa, ndërsa ushtritë arabe dhe berbere islame xhihadiste
bastisën dhe përfundimisht pushtuan territore, duke çuar në krijimin e shteteve
të sunduara nga myslimanët në kontinentin evropian.
Një pushtim jetëshkurtër
i Siçilisë Bizantine nga një kontingjent i vogël arab dhe berber, që zbarkoi në
vitin 652 pas Krishtit, ishte preludi i një serie inkursionesh nga shekulli
VIII deri në shekullin XV, shtetet myslimane sunduan pjesë të Gadishullit
Iberik, Italinë jugore, Francën jugore, dhe disa ishuj mesdhetarë, ndërsa në
Lindje, inkursionet në një Perandori Bizantine shumë të reduktuar në territor
dhe të dobësuar vazhduan.
Në vitet 720 dhe 730 pas
Krishtit,
forcat arabe dhe berbere islame luftuan dhe bastisën në veri të Pirenejve, deri
në atë që është tani Franca, duke arritur deri në veri të Turit, ku
përfundimisht u mundën dhe u zmbrapsën nga frankët e krishterë në vitin 732 në
territoret e tyre iberike dhe të Afrikës së Veriut.
Arabët
islam e riemërtuan tokën në al-Andalus, e cila u zgjerua për të përfshirë
pjesët më të mëdha të asaj kohe (Portugalia
dhe Spanja), duke përjashtuar malësitë veriore. Forcat arabe dhe berbere
islame krijuan emirate të ndryshme në Evropë, pas pushtimit të Iberisë jugore
dhe themelimit të al-Andalus.
Një emirat ishte Emirati
i Kretës, një shtet i sunduar nga islamët dhe qendër e aktivitetit piratik
mysliman, që ekzistonte në ishullin mesdhetar të Kretës nga fundi i viteve 820
deri në ripushtimin bizantin të ishullit në vitin 961, kur perandori bizantin
Nikephoros II Fokas mundi dhe dëboi arabët dhe berberët myslimanë nga Kreta për
Perandorinë Bizantine dhe e shndërroi ishullin në një temë.
Emirati i Siçilisë, ekzistonte në ishullin
me të njëjtin emër nga viti 831 deri në vitin 1091. Fatkeqsisht asokohe arabët
islam dhe berberët barbar. Sulmet e myslimanëve arabë në Evropë filluan
menjëherë pas themelimit të islamit në shekullin VII pas Krishtit. Asokohe
islamikë barbarë mbajtën fatkeqsisht Siçilinë dhe rajone të tjera të Italisë
jugore derisa u mundën dhe u dëbuan përfundimisht nga Normanët e krishterë në
vitin 1072 në territoret e tyre Iberike dhe të Afrikës së Veriut.
Kalifati
Umajad persekutoi barbarisht në formë Gjenocidi sipas traditës islame (me shpatë, gjaj dhe kur’an) shumë të
krishterë berberë në shekujt VII-VIII pas Krishtit, të cilët u konvertuan
fatkeqsisht në islamin arab. Historianët modernë pranojnë më tej se popullatat
e krishtera, që jetonin në tokat e pushtuara nga ushtritë arabe myslimane midis
shekujve VII-X pas Krishtit, vuajtën persekutim e egër barbarë xhihadist islam,
dhunë me shpatë, gjak dhe kur’an dhe martirizim shumë herë nga duart e
zyrtarëve dhe sundimtarëve arabë myslimanë.
Asokohe
shumë banorë vendas të krishterë u ekzekutuan, sipas dënimit islamik me vdekje,
për mbrojtjen e besimit të tyre tradicional të krishterë, përmes akteve dramatike
të rezistencës, siç ishte refuzimi për
t'u konvertuar në islam, mohimi i fesë islame dhe rikthimi i mëvonshëm në
Krishterim, dhe blasfemi ndaj besimeve myslimane.
Reconquista spanjole dje
dhe domosdoshmëria urgjente për Reconquista e Re sot për të gjithë kontinentin
e pushtuar të Europës
Kundërsulmi
i krishterë iberik i njohur si Reconquista
filloi në fillim të shekullit VIII, kur forcat myslimane arritën të
shtyheshin përkohësisht në Akuitani. Asokohe forcat e krishtera filluan një ripushtim të mbretërive të copëtuara
Taifa në al-Andalus. Në veri të Spanjës, veçanërisht në Fraxinet deri në
Zvicër, kishte ende një prani barbare islame deri në shekullin X.
Forcat
myslimane nën komandën e Aglabidëve pushtuan ishullin e Siçilisë, pas një serie
ekspeditash që përfshinin vitet 827-902 pas Krishtit dhe kishin bastisur Romën
në vitin 846 pas Krishtit. Deri në vitin
1236, praktikisht e tëra që kishte mbetur e papushtuar nga Iberia e sunduar nga
myslimanët ishte vetëm provinca jugore e Granadës.
Meqenëse
konsiderohen Njerëz të Librit në
fenë islame, të krishterët dhe hebrenjtë nën sundimin mysliman i nënshtroheshin
statusit të dhimmi-t (së bashku me
samaritanët, gnostikët, mandeanët dhe zoroastrianët në Lindjen e Mesme), i
cili ishte inferior ndaj statusit të myslimanëve.
Islamët
arabë, vendosën ligjin barbar islamik (Shariatin)
në këto vende të sunduara nga myslimanët; kështu, popullatat e krishtera
evropiane që flisnin latinisht dhe greqisht, si dhe komunitetet hebraike të
Evropës, u përballën me diskriminim dhe persekutim fetar, për shkak se
konsideroheshin minoritete fetare; atyre iu ndalua
më tej të prozelitizonin (për të krishterët, ishte e ndaluar të ungjillëzonin
ose përhapnin krishterimin) në tokat e pushtuara nga myslimanët arabë me
dënimin me vdekje, atyre iu ndalua të mbanin armë, të kryenin profesione të
caktuara dhe ishin të detyruar të visheshin ndryshe për t'u dalluar nga arabët.
Fatkeqsisht europianët
naiv sot nuk zënë mend nga historia e kaluar makabre në kurriz të tyre
Sipas ligjit islamik
(sher??a), të krishterë asokohe ishin
të detyruar me forcën e shpatës të paguanin taksat e xhizjes dhe haraxhit (e njëjta politikë apo situatë barbare edhe
në Ballkan dhe trojet e Shqipërisë dhe Dardanisë),
së bashku me një shpërblim të rëndë periodik të vendosur mbi komunitetet e
krishtera nga sundimtarët myslimanë për të financuar fushatat ushtarake, të cilat kontribuan në një pjesë të konsiderueshme të të ardhurave për
shtetet islame, ndërsa anasjelltas i reduktuan shumë të krishterë në varfëri,
dhe këto vështirësi financiare dhe sociale i detyruan shumë të krishterë të
konvertoheshin në islam.
Të krishterët vendas, që
nuk ishin në gjendje të paguanin këto taksa u detyruan t'ua dorëzonin fëmijët e
tyre sundimtarëve myslimanë si pagesë, të cilët do t'i shisnin si skllevër në hareme
apo familjet myslimane, ku ata detyroheshin të konvertoheshin menjëherë në
islam.
Arabizimi dhe pasojat
negative të botës barbare islame në Evropën Mesjetare
Perhapja
fatkeqe e arabishtes letrare, ishte vetëm një aspekt i arabizimit të
popullatave të krishtera dhe hebraike të Gadishullit Iberik, gjë që i bëri
bashkëkohësit t'i referoheshin popullatave të prekura si Mozarabë e cila përkthehet si
arabët ose e arabizuar.
Sundimi barbarë islam
vazhdoi në Emiratin e Granadës, nga viti 1238 si një shtet vasal i Mbretërisë
së Krishterë të Kastiljes deri në përfundimin e La Reconquista në vitin 1492.
Moriskotë (maurë në spanjisht) u dëbuan fatmirësisht dhe përfundimisht nga Spanja midis viteve 1609 (Kastili) dhe 1614 (pjesa
tjetër e Iberisë), nga Filipi III gjatë Inkuizicionit Spanjoll.
Frika nga zgjerimi otoman
dhe implikimet e tij mbi fenë e krishterë në Evropë u zhdukën fatmirësisht në
shekullin XVII
Në
këtë kohë në histori, Perandoria Xhihadiste Islame Otomane përceptohej nga
evropianët perëndimorë si një tokë konfuze dhe ekzotike që ata e quanin Orient ose Orientalizmi, për sa i
përket otomanëve, ishte një metodë e përdorur nga perëndimorët për të provuar
të kuptonin jetën në Perandorinë Otomane. Njeriun
i Sëmurë i Evropës (Perandoria Otomane) ishte një komb i ndenjur e i paaftë për
t'u modernizuar.
Me
pas Europa u perfshi ne luftrat e
njepasnjeshme, si: Luftërat
osmane-habsburge, luftërat osmane-hungareze, luftërat polako-osmane, luftërat
serbo-osmane dhe lufta ruso-turke.
Në
mesin e shekullit VII pas Krishtit, pas pushtimit islam të Persisë, islami u
përhap në zonat që sot janë pjesë e Rusisë si rezultat i luftërave
Ruso-Persiane.
Numri i saktë i islamikëve
në Evropë është i panjohur, por sipas vlerësimeve nga Forumi Pew, numri i përgjithshëm i
myslimanëve në Evropë (duke përjashtuar Turqinë) në vitin 2010 ishte rreth 44
milionë (6% e popullsisë së përgjithshme), duke përfshirë 19 milionë (3.8% e
popullsisë) në Bashkimin Evropian. Një studim i Qendrës Kërkimore Pew në vitin
2010 raportoi se 2.7% e popullsisë myslimane në botë jeton në Evropë. Sipas vlerësimeve të Pew, që nga viti 2020,
myslimanët përbënin rreth 6% të popullsisë së Evropës, duke arritur në total afërsisht
45.6 milionë njerëz.
Popullsia islame turke, formon grupin më të madh
etnik në kufirin evropian të Turqisë së sotme dhe Qipros veriore. Ata
gjithashtu formojnë grupe minoritare shekullore në shtete të tjera kombëtare
post-osmane brenda Ballkanit (turqit e
Ballkanit), ku ata formojnë pakicën më të madhe etnike në Bullgari dhe
pakicën e dytë më të madhe në Maqedoninë e Veriut dhe në diasporë, ato formojnë
grupin më të madh të pakicës etnike në Austri, Danimarkë, Gjermani dhe Holandë.
Deri
në vitin 2010, deri në 15 milionë turq
jetonin në Bashkimin Evropian. Vlerësimet e përqindjes së myslimanëve në
Rusi (grupi më i madh i myslimanëve në Evropë) variojnë nga 5 në 11.7%. Qyteti
i Moskës është shtëpia e rreth 1.5 milion myslimanëve.
Fatkeqsisht rreth 50.7% e
popullsisë në Shqipëri i përket besimit pushtues xhihadist otoman islam, duke e
bërë atë fatkeqsisht fenë më të madhe në vend. Shumica e myslimanëve shqiptarë
janë sunitë laikë me një pakicë të konsiderueshme bektashiane shiite.
Në
vendet transkontinentale si Turqia dhe Azerbajxhani, 99% dhe 93% e popullsive
nga vendet përkatëse janë regjistruar fillimisht nga shteti si myslimanë. Sipas
regjistrimit të vitit 2011, 20% e popullsisë së përgjithshme në Mal të Zi janë
myslimanë.
Myslimanë jo-konfesionalë, është një term gjithëpërfshirës
që është përdorur për dhe nga myslimanët që nuk i përkasin një konfesioni
specifik islamik, nuk vetëidentifikohen me ndonjë konfesion specifik islamik
ose nuk mund të klasifikohen lehtësisht nën një nga shkollat dhe degët e
identifikueshme islamike.
Një e katërta e
popullsisë myslimane të botës janë myslimanë jo-konfesionalë. Myslimanët
jo-konfesionalë përbëjnë shumicën e popullsisë myslimane në tetë vende dhe një
shumicë në tre të tjera: Shqipëria (65%), Kirgistani (64%), Kosova (58%), Indonezia (56%), Mali
(55%), Bosnja dhe Hercegovina (54%), Uzbekistani (54%), Azerbajxhani (45%), Rusia
(45%) dhe Nigeria (42%).
Evropa Juglindore gjithashtu ka një numër
të madh myslimanësh jo-konfesionalë. Në
vitin 2015, Darren E. Sherkat vuri në pikëpyetje në revistën Foreign Affairs
nëse disa nga parashikimet e rritjes së numrit të myslimanëve janë të sakta,
pasi ato nuk marrin parasysh numrin në rritje të myslimanëve jofetarë.
Sot mungojnë hulumtime sasiore dhe serioze, sepse
trendi evropian pasqyron atë të Amerikës së Veriut: të dhënat statistikore nga Sondazhi i Përgjithshëm Social në Shtetet e
Bashkuara tregojnë se 32% e atyre që janë rritur si myslimanë nuk e përqafojnë
më Islamin në moshë madhore, dhe 18% nuk kanë asnjë identifikim fetar.
Sipas
Qendrës Kërkimore Pew, popullsia e Evropës ishte 6% myslimane në vitin 2010 dhe
parashikohet të jetë 8% myslimane deri në vitin 2030.
Deri
në vitin 2010, rreth 44 milionë myslimanë jetonin në Evropë (6%), me rreth 19
milionë në Bashkimin Evropian (3.8%). Ata parashikohet të rriten në 58 milionë
(8%) deri në vitin 2030. Një studim i Qendrës Kërkimore Pew, i botuar në janar
2011, parashikoi gjithashtu se shkalla e fertilitetit mysliman në Evropë do të
binte nga 2.2 në vitin 2010 në 2.0 në vitin 2030.
Një tjetër studim i Pew i
botuar në vitin 2017 parashikoi se në vitin 2050 myslimanët do të përbëjnë 7.4%.
Parashikimet varen nga niveli i migrimit i cili fatmirësisht tani po bie nga
vendet muslimane ne drejtim të Europës. Pa migrim neto, niveli i parashikuar ishte 7%; me migrim të lartë,
ishte 14%.
Projeksionet ndryshojnë
shumë sipas vendit dhe politikave antiemigracion që po ndërmarrin fatmirësisht
e Europës Perëndimore sot qeveritë antiemigracion.
Me
masat e reja politike antiemigracion nga vendet e ndryshme të botës së tretë
dhe katërt dhe kryesiht nga vendet islame, që po ndërmerr aktualisht Europa (si: Britania e Madhe, Belgjika, Suedia,
Gjermania, etj.), këto shifra të
rënies së emigrantëve islam fatmirësisht mund të bien shumë dhe në të ardhmen
nga levizjet nacionaliste në rritje me tematikë të vazhdueshme antiemigracion
dhe anti pushtim islam, shifrat e popullsisë myslimane do të bien në pikiatë
dhe mënyrë drastike.
Sot, sikurse shihet dhe dihet
nga rrjetet sociale dhe media e pavarur, në shumë vende të Europës Perendimore,
fatmirësisht kanë filluar protestat masive patriotike antiemigracion dhe po
duket edhe një herë rizgjim në
kushtet e reja, sipas modelit Renquista
Spanjole, ku shpresa është shumë e
mirë.
Britania e Madhe ndodhet
në prag të Luftës Civile për shkak të pushtimit nga emigrantët e jashtëligjshëm
dhe fanatizmit radikal fetar islam
Komunitetet
e emigrantëve myslimanë ndër breza mbeten fetare në disa vende të Evropës Perëndimore.
Në Mbretërinë e Bashkuar, 64% identifikohen si shumë fetarë, të ndjekur nga 42%
në Austri, 33% në Francë dhe 26% në Zvicër.
Sipas
një anketë të vitit 2024, u zbulua se “rëndësia” e islamit në jetën e
myslimanëve holandezë, veçanërisht të emigrantëve të gjeneratës së dytë, po
zvogëlohet shumë dhe po bie ne shifra drastike, ku shumë xhami fatmirësisht
janë mbyllur. Sipas një ankete, vetëm 33% e myslimanëve francezë që u
intervistuan thanë se ishin besimtarë formal fetarë.
Islami në Ballkan dhe dendësia e pakuptimtë
e xhamive në Shqipëri dhe Kosovë
Turpi nuk mbaron
ke kaq. Xhamia e Romës, është më e madhja në Bashkimin Evropian dhe Xhamia e
Londrës Lindore ishte fatkeqsisht një nga të parat në Britani që u lejua të
përdorte altoparlantë për të transmetuar ezanin. Deri në vitin 2010, rreth 44 milionë myslimanë jetonin në Evropë
(6%), duke përfshirë rreth 19 milionë në Bashkimin Europian (3.8%).
Islami otoman e arab, me të drejtë në
Evropë është shpesh subjekt i diskutimeve dhe polemikave të ashpra politike të
shkaktuara nga ngjarje të tilla si sulmet terroriste islamiste në vendet
evropiane, polemika e ‘Vargjeve Satanike’ të autorit persian (sirian) Rahman
Ruzhdie, çështja e karikaturave në Danimarkë, debatet mbi veshjen islamike
(burqa), dhe mbështetja në rritje për lëvizjet dhe partitë populiste të krahut
të djathtë, që i shohin myslimanët si një kërcënim për kulturën dhe vlerat
liberale evropiane.
Xhamia e parë ishte shtëpia e Profetit Muhamed në Medine në
Arabinë Saudite, një shtëpi e shekullit VII. Deri
më sot nuk ka pasur një bilanc zyrtar sesa është numri i objekteve të kultit në
Shqipëri. Por së fundmi janë komunitetet fetare ato që komunikojnë numrin e
ndërtesave të tyre.
Në
Shqipëri ndodhen 873 xhami otomane dhe arabe. Objekte
fetare të besimit mysliman janë 873
xhami dhe 173
teqe ose tyrbe të
sektit bektashi. Një pjesë janë objekte të rikonstruktuara,
që kanë histori qindravjeçare, ndërsa pjesa tjetër janë objekte që ndërtohen
për herë të parë me para otomane dhe arabe.
Shtrirja gjeografike e tyre është në gjithë
vendin, ndërsa dendësia e objekte varion sipas numrit të besimtarëve për çdo
komunitet. Ky besim ndahet në disa sekte, por dy rrymat kryesore të tij në Shqipëri janë synijtë dhe bektashinjtë.
Kosova i ka rreth 830
xhami dhe Prizreni ka më së shumti 101 copë. Pas
tij renditet qyteti i Ferizajt me 54 xhami e më pas Podujeva me 51 dhe Gjilani
me 50. Kryeqyteti i vendit musliman Prishtina, ka gjithsej 49 xhami funksionale
dhe xhami që janë duke u ndërtuar nga themeli apo duke u rindërtuar.
Qyteti me
më së paku xhami është Klina me gjithsej 7, Hani i Elezit me 11 xhami,
Fushë-Kosova dhe Istogu kanë nga 15 xhami, Vushtrria ka gjithsej 45 xhami,
Dragashi i ka 44, Gjakova ka 39, Vitia ka 38 xhami, Lipjani ka 35 xhami,
Mitrovica 33, Kamenica 32, Peja 29, Rahoveci 25, Suhareka 24, Malisheva 21,
Obiliqi 20, Deçani 20, Skenderaj 19, Kaçaniku 19, Drenasi 18 dhe Komuna e
Shtimes i ka gjithsej 16 xhami.
Sipas
të dhënave botërore, 38,8% e popullsisë së vendit është myslimane (30 %
mysliman suni, bektashiane 8 %), 25 % ortodokse shqiptare dhe 13 % katolike,
ndërsa për protestantët ende nuk ka një përqindje të saktë.
Shumë nga objektet fetare të besimeve të ndryshme shërbejnë jo
vetëm për të kryer ritualet fetare, por edhe si ambiente edukimi dhe argëtimi
për brezat e rinj, ku në thelb kanë praktikimin e fesë. në qytete e fshatra
janë ngritur qendra rinore, ku çdo vit organizojnë veprimtari si: kampingje
verore dhe dimërore, konferenca, veprimtari sportive etj.
Sipas
Komunitetit Shtetëror për Kultet, janë shpallur monumente kulture 201 kulte
fetare, nga të cilat 33 objekte i përkasin fesë islame (myslimane
dhe bektashinjtë) dhe 168
fesë së krishterë (katolike
dhe ortodokse).
Në
pranverë të vitit 1932, në Ministrinë e Jashtme mbërriti një shkresë
nga redaksia e revistës franceze “Revue
des Balkans”, e cila po përgatiste një bibliografi për shtetet ballkanike.
Redaksia e kësaj reviste kërkonte nga institucionet e shtetit shqiptar një
informacion të saktë mbi numrin e objekteve të kultit islam që ndodheshin në
territorin e Mbretërisë Shqiptare. Për këtë arsye, Ministria e Drejtësisë,
Drejtoria e Shtypit dhe disa institucione të tjera kërkuan informacion nga
Komuniteti Mysliman.
Ky i fundit kishte nisur një proces verifikimi në të gjitha
myftinitë e vendit, të cilat zakonisht mbulonin territorin e një prefekture. Në
fakt invetarizimi i objekteve të kultit (xhami,
teqe dhe mesxhide) bëhej për disa arsye: e para, për të regjistruar dhe
paisur çdo objekt me dokumentacionin e nevojshëm kadastral në përputhje me
legjislacionin e shtetit shqiptar; e dyta, për të kuptuar nevojat e këtyre
objekteve dhe popullsisë lokale me personel dhe mbështetje logjistike. Kjo për
shkak se një pjesë e tyre ishin ndërtesa shekullore dhe kishin nevojë për
restaurim.
Lista e gjatë e xhamive
në Evropë dhe veshja islame me burqa (hixhabi dhe ndarja gjinore në islam)
Në
kontekstin e veshjes islame në Evropë, ekzistojnë perspektiva të ndryshme në
lidhje me mbajtjen e mbulesave që mbulojnë fytyrën dhe veshjeve të tjera tradicionale
midis komuniteteve myslimane.
Fatmirësisht vende të
ndryshme evropiane, kanë zbatuar ligje dhe rregullore, që kanë të bëjnë me
veshjet fetare, duke përfshirë mbulesat që mbulojnë fytyrën si burka ose
hixhabi. Këto ligje kanë gjeneruar debate dhe kritika të konsiderueshme brenda
dhe jashtë komuniteteve myslimane, sepse bien ndesh 100% me kulturën dhe
traditat kristiane të vendeve mikpritëse europiane.
Ata
që argumentojnë për kufizimet, janë me të drejtë në favor të sigurisë ose
sekularizmit europian. Perspektiva mbizotëruese nuk mbështet të “drejtën” (ata mund ta bëjnë në vendet e tyre të
origjinës islame nga kanë ardhur) e grave myslimane për të veshur veshje
fetare, që nuk ua mbulojnë fytyrën, me një përqindje më të vogël që mbështet
kufizimet në të gjitha format e veshjeve fetare.
Shumë shtete europiane e
kanë nxjerrë fatmirësisht jashtë ligjit përdorimin e mbulesës absurde së
fytyrës se “grave” me burqa. Brenda
beshjes me burqa, askush nuk e di di se kush është nje burrë apo një grua…
Mesatarisht,
rreth 25% e islamëve mbajnë një pikëpamje më tolerante, duke pohuar se grave
myslimane nuk duhet t'u lejohet të veshin veshjet fetare sipas zgjedhjes së tyre
sipas Qendrës Kërkimore Pew. Qëndrimi mbi kufizimet e veshjeve është i
njëjtë në çdo vend të krishterë europian. Në përgjithësi, shumica e
njerëzve në Evropën Perëndimore thonë se nuk pranojnë pakicat fetare përfshirë
myslimanët, që kërkojnë të imponojnë kulturën e tyre kur ato janë të ardhur
këtu.
Fundamentalizmi dhe
terrorizmi radikal islamik në Evropë
Sikurse dihet botërisht
nga të gjithë në ditët tona kontinenti krishterë i Europës dhe banorët e saj si
dhe objeket fetare të krishtera, fatkeqsisht shpesh prej disa dekadash, mbas
viteve 1990, ka qenë vazhdimisht objekt i sulmeve me motive fetare apo akteve
të mirëfillta terroriste nga njerëz radikal trushpërlarë të besimit islam. Këto
akte terroriste kanë sjellë në shtetet mikpritëse të krishtera edhe shumë
viktima të shkaktuar nga disa muslimanë burra të radikalizuar nga fondamentalizimi
fetar islam.
Fatmirësisht të vetmet shtete të krishtera, që nuk kanë pasur akte terroriste
fondamentaliste fetare islame dhe viktima të shumta, janë Polonia dhe Hungaria
e Heroit Kombëtar Gjon Huniadit, të cilët asnjëherë nuk kanë pranuar asnjë
emigrant musliman të jashtëligjshëm në vendet e tyre, megjithë insistimin dhe
presionin absurde politike, ekonomik dhe financiarë të Bashkimit të Marksistëve
Globalistë Sorosianë Europian dhe Parlamentit të Korruptuar Komunist Europian
ndaj tyre.
Një
studim i vitit 2013 i kryer nga Qendra e Shkencave Berlin für Sozialforschung
(WZB) zbuloi se fundamentalizmi islamik ishte i përhapur në mesin e myslimanëve
radikalë fetarë në Evropë. Studimi kreu një sondazh midis emigrantëve turq në
gjashtë vende evropiane: Gjermani,
Francë, Holandë, Belgjikë, Austri dhe Suedi. Në katër vendet e para u
intervistuan edhe emigrantë marokenë.
Fundamentalizmi u
përcaktua si besimi, se besimtarët duhet të kthehen te rregullat e përjetshme
dhe të pandryshueshme të përcaktuara në të kaluarën, se këto rregulla lejojnë
vetëm një interpretim dhe janë të detyrueshme për të gjithë besimtarët dhe se
rregullat fetare kanë përparësi mbi ligjet laike.
Kështu doli se 2/3 e
myslimanëve, shumica u përgjigjën se rregullat fetare janë më të rëndësishme se
ligjet civile dhe 3/4 e të
anketuarëve fatkeqsisht e refuzuan pluralizmin fetar brenda islamit. Nga të anketuarit, 44% u pajtuan me të tre
deklaratat. Pothuajse 60% u përgjigjën se myslimanët duhet të kthehen te
rrënjët e islamit, 75% mendonin se kishte vetëm një interpretim të mundshëm të
Kur’anit.
E kësisoj doli se Fundamentalizmi
fetar është shumë më i përhapur midis myslimanëve evropianë, sesa midis
vendasve të krishterë në Europë. Dhe zgjidhja apo ilaci i më i mirë i
vetëmbrojtjes, për të parandaluar aktet e ardhshme terroriste me viktima të
pafajshme të vazhdueshme ndaj të
pafajshme etnik të krishterë europianë (si
mikpritës të krimineleve, si pasoj e radikalizimit dhe urretjes fetare ndaj të
krishterëve) është vetëm Rikthimi i Menjëhershëm e i
Shpejtë i tyre, ne vendin e origjines nga ku ato mund të ushtrojnë të lirë
radikalizimin fetarë brenda shtetit të tyre islam.
Nga
anketimi u zbulua se Belgjika, e
cila ka politika relativisht bujare ndaj myslimanëve dhe emigrantëve në
përgjithësi, gjithashtu kishte një nivel
relativisht të lartë fundamentalizmi, Franca dhe Gjermania, të cilat kanë
politika kufizuese, kishin nivele më të ulëta fundamentalizmi.
Mbi 50.000 radikalë dhe
xhihadistë ndodhen në Evropë
Në
vitin 2017, Koordinatori i BE-së për Kundër-terrorizëm, Gilles de Kerchove, deklaroi në një intervistë se kishte më shumë se 50.000
radikalë dhe xhihadistë në Evropë. Në vitin 2016, autoritetet franceze
deklaruan se 15.000 nga 20.000 individët në listën e kërcënimeve të sigurisë i
përkasin lëvizjeve islamiste. Në Mbretërinë e Bashkuar, autoritetet vlerësojnë
se 23.000 xhihadistë banojnë në vend, nga të cilët rreth 3000 monitorohen në
mënyrë aktive. Në vitin 2017, autoritetet gjermane vlerësuan se kishte më shumë
se 10.000 salafistë militantë në vend. Myslimanët evropianë janë kritikuar
gjithashtu për antisemitizëm të ri.
Shkalla
e qëndrimeve negative ndaj myslimanëve ndryshon, në pjesë të ndryshme të
Evropës. Pikëpamje të pafavorshme për myslimanët, ne vitin 2019 sipas shteteve
ishin: Sllovakia 77%, Polonia 66%, Republika Çeke 64%, Hungaria 58%, Greqia 57%, Lituania 56%, Italia 55%, Spanja 42%, Suedia 28%, Holanda 28%, Gjermania 24%, Franca 22%, Ukraina 21%, Rusia 19%, Mbretëria e
Bashkuar 18% etj.
Për
më tepër, shumica pajtoheshin me deklarata të tilla si “Myslimanët janë intolerantë ndaj zakoneve dhe vlerave të tjera përveç
të tyreve.” (64% ishin dakord, 12% nuk ishin dakord), “Myslimanët që jetojnë në vendet e Evropës Perëndimore në përgjithësi
nuk fitojnë zakone dhe vlera që janë karakteristike për shumicën e popullsisë
së atij vendi.” (63% ishin dakord, 14% nuk ishin dakord), “Islami, inkurajon dhunën më shumë se fetë e
tjera." (51% ishin dakord, 24% nuk ishin dakord).
Sipas
një studimi në vitin 2018 nga Universiteti
i Leipzigut, 56% e gjermanëve
mendonin se shumë myslimanë i bënin të ndiheshin si të huaj në vendin e tyre,
nga 43% në vitin 2014. Në vitin 2018, 44% mendonin se imigracioni nga
myslimanët duhet të ndalohej, nga 37% në vitin 2014.
Qeveria
franceze ka vepruar gjithashtu ndaj popullsisë muslimane të Francës në vitet e
fundit, me Dhomën e Ulët, që miratoi një
projektligj kundër radikalizmit dhe rriti kontrollet në vendet e kultit.
Që nga tetori 2023,
Sllovakia është i vetmi shtet anëtar i BE-së që nuk ka një xhami për shkak të legjislacionit
që e ka ndaluar Islamin të fitojë njohje shtetërore.[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19]
Shifra dhe fakte
Një kompani nga
Arabia Saudite,
në një raport të saj ka vlerësuar se në
botë ka afër 3.6 milionë xhami, apo për çdo 500 muslimanë ekziston një xhami.
Në raportin e kësaj kompanie
konsultative që e ka bërë bashkë
me Qendrën për Hulumtime të Ekonomisë Islame në Dubai, qëndron se
rritja vjetore e xhamive është 1.3 % që është një tregues se në vitin 2019
numri i xhamive në botë arriti
në 3.85 milionë.
Qyteti turk Stambolli, i cili ka 14.8 milionë
banorë përbën 18.5 përqind të popullsisë së përgjithshme të Turqisë, njëherësh
është edhe qyteti me numrin më të madh të xhamive në vend, raporton Anadolu
Agency (AA).
Sipas të dhënave të Muftinisë
së Stambollit, në këtë qytet ka 3.362 xhami, kurse vetëm në lagjen Fatih janë
340 xhami.
Pas lagjes Fatih radhiten lagjet Yskydar me 186 xhami, Ymraniye me 143 xhami,
Beykoz me 136 xhami dhe Pendiku me 133 xhami. Numri më i vogël i xhamive në
Stamboll është në Ishujt e Princëve, ku janë vetëm nëntë copë. Kështu, në
Stambollin një xhami është për 4.403 persona. Ai që nga pushtimi i saj në vitin
1453 deri në rënien e kalifatit në vitin 1923, ishte kryeqyteti i Perandorisë
Xhihadiste Islame Otomane, ku në periudhën prej 500 vitesh në qytet janë
ndërtuar shumë xhami.
[1]
AlSayyad, Nezar; Castells, Manuel, eds.
(2002). Muslim Europe Or Euro-Islam: Politics, Culture, and Citizenship in the
Age of Globalization. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield, co-published
with the Center for Middle Eastern Studies (University of California,
Berkeley). ISBN 978-0-7391-0338-8. LCCN 2001050240.
[2]
Allen, Chris; Amiraux, Valerie; Choudhury,
Tufyal; Godard, Bernard; Karich, Imane; Rigoni, Isabelle; Roy, Olivier;
Silvestri, Sara (November 2007). Amghar, Samir; Boubekeur, Amel; Emerson,
Michael (eds.). European Islam: Challenges for Society and Public Policy (PDF).
Brussels: Centre for European Policy Studies. ISBN 978-92-9079-710-4. S2CID
152484262. Archived (PDF) from the original on 18 April 2018. Retrieved 21
January 2021.
[3]
Archick, Kristin; Belkin, Paul;
Blanchard, Christopher M.; Ek, Carl; Mix, Derek E. (7 September 2011). "Muslims
in Europe: Promoting Integration and Countering Extremism" (PDF).
Washington, D.C.: CRS Report for Congress. Archived (PDF) from the original on
25 November 2011. Retrieved 21 January 2021.
[4]
Bougarel, Xavier (2005). "Balkan
Muslim Diasporas and the Idea of a "European Islam"". In Dulic,
Tomislav (ed.). Balkan Currents. Essays in Honour of Kjell Magnusson. Uppsala
Multiethnic Papers. Vol. 49. Uppsala: Uppsala University Press. pp. 147–165.
S2CID 158986618 – via Halshs.archives-ouvertes.fr.
[5]
Bougarel, Xavier (2012) [2007].
"Bosnian Islam as 'European Islam': Limits and Shifts of A Concept".
In al-Azmeh, Aziz; Fokas, Effie (eds.). Islam in Europe: Diversity, Identity,
and Influence (PDF). Cambridge: Cambridge University Press. pp. 96–124.
[6]
Bougarel, Xavier; Clayer, Nathalie
(2013). Les musulmans de l'Europe du Sud-Est: Des Empires aux États
balkaniques. Terres et gens d'islam. Paris: IISMM - Karthala. ISBN
978-2-8111-0905-9 – via Cairn.info.
[7]
Bougarel, Xavier; Clayer, Nathalie
(2013). Les musulmans de l'Europe du Sud-Est: Des Empires aux États
balkaniques. Terres et gens d'islam. Paris: IISMM - Karthala. ISBN
978-2-8111-0905-9 – via Cairn.info.
[8]
Cesari, Jocelyne (January 2012).
Brunner, Rainer (ed.). "Securitization of Islam in Europe". Die Welt
des Islams. 52 (3/4). Leiden: Brill Publishers: 430-449.
[9]
Cesari, Jocelyne (January–June 2002).
"Introduction - "L'Islam en Europe: L'Incorporation d'Une
Religion"". Cahiers d'Études sur la Méditerranée Orientale et le
monde Turco-Iranien (in French). 33. Paris: Éditions de Boccard: 7–20.
[10]
Clayer, Nathalie (2004). "Les
musulmans des Balkans Ou l'islam de "l'autre Europe"/The Balkans
Muslims Or the Islam of the "Other Europe"". Religions, pouvoir
et société: Europe centrale, Balkans, CEI. Le Courrier de Pays de l'Est (in
French). 5 (1045). Paris: La Documentation française: 16-27.
[11]
El Ayoubi, Mostafa; Paravati, Claudio,
eds. (2018). Dall'islam in Europa all'islam europeo: La sfida
dell'integrazione. Biblioteca di testi e studi (in Italian). Vol. 1177. Rome:
Carocci Editore. ISBN 9788843091072.
[12]
Franke, Patrick, Islam: State and
Religion in Modern Europe, EGO - European History Online, Mainz: Institute of
European History, 2016, retrieved: March 8, 2021 (pdf).
[13]
Grim, Brian J.; Karim, Mehtab S.
(January 2011). "The Future of the Global Muslim Population: Projections
for 2010-2030" (PDF). The Pew Forum on Religion & Public Life.
Washington, D.C.: Pew Research Center. LCCN 2011505325. Archived (PDF) from the
original on 14 October 2018. Retrieved 21 January 2021.
[14]
Hashas, Mohammed (2018). The Idea of
European Islam: Religion, Ethics, Politics and Perpetual Modernity. London:
Routledge.
[15]
Merdjanova, Ina (30 April 2008).
"Euro-Islam v. "Eurabia": Defining the Muslim Presence in
Europe". www.wilsoncenter.org. Washington, D.C.: Woodrow Wilson
International Center for Scholars. Retrieved 21 January 2021.
[16]
Merdjanova, Ina (30 April 2008).
"Euro-Islam v. "Eurabia": Defining the Muslim Presence in
Europe". www.wilsoncenter.org. Washington, D.C.: Woodrow Wilson International
Center for Scholars. Retrieved 21 January 2021.
[17]
Merdjanova, Ina (30 April 2008).
"Euro-Islam v. "Eurabia": Defining the Muslim Presence in
Europe". www.wilsoncenter.org. Washington, D.C.: Woodrow Wilson
International Center for Scholars. Retrieved 21 January 2021.
[18]
Šuško, Dževada, ed. (2019). Both Muslim and European: Diasporic
and Migrant Identities of Bosniaks. Muslim Minorities. Vol. 30. Leiden: Brill
Publishers. ISBN 978-90-04-39402-5. ISSN 1570-7571. LCCN 2018061684.
[19]
Tibi, Bassam (2010). "Euro-Islam:
An Alternative to Islamization and Ethnicity of Fear". In Baran, Zeyno
(ed.). The Other Muslims: Moderate and Secular. New York: Palgrave Macmillan.
pp. 157–174. doi:10.1057/9780230106031_10. ISBN 978-0-230-62188-6. S2CID 148008368.