Fadil Sahiti: Për impaktin çlirues të dijes shkencore

PËR IMPAKTIN ÇLIRUES TË DIJES SHKENCORE

Nga Fadil Sahiti

Është shkruar shumë për rolin e dijes shkencore në emancipimin e njerëzimit, që nga Sokrati, Platoni, Kanti, Darvini, Marksi, Ajnshtajni, Russell, Popper, për të përmendur disa. Të gjithë janë dakord se mirëqenia dhe prosperiteti që gëzon njerëzimi sot duhet t'i dedikohen shkencës.

Ka shumë përkufizime të kësaj 'magjie'. Dikush si puna ime që është profan në këtë 'mesele' do ta përkufizonte këtë magji si një "lloj aventure pasionante njerëzore, e cila, në përpjekje për të kuptuar botën dhe problemet e saj, përpiqet të bashkojë botën spekulative me atë empirike". Kushdo që është i magjepsur nga kjo aventurë e di se produkti që ka prodhuar nuk është e vërteta. Vetëm qëllimi për t'u afruar me të është i vërtetë. Nëse ka mjaftueshëm imagjinatë, atëherë 'shkencëtari' formulon saktë produktin e vetë shkencor, për t'i dhënë mundësinë dikujt tjetër ta testojë atë. Dhe kur dikush tjetër përmes testimit gjen një teori tjetër me fuqi më të madhe shpjeguese, shkencëtari gëzohet si një fëmijë.

Pra dija shkencore ka një funksion emancipues, çlirues, ka një fuqi magjike që e çliron njeriun nga paragjykimet, dogmat, nga vizionet e rreme që ka për botën, e çliron njeriun nga frika dhe mjegulla.

Arti gjithashtu ka të njëjtin impakt tek njerëzit, njëlloj si shkenca. Por artistin dhe shkencëtarin i ndan një gjë, liria krijuese. Krijimi shkencor nuk është i lirë në të njëjtin kuptim si krijimi artistik. Shkenca duhet t'i mbijetojë një konfrontimi të detajuar me përvojën. Megjithatë, edhe artisti edhe shkencëtari kanë të njëjtin synim, si të kuptohet kjo botë më mirë. Në këtë kuptim, gjenialiteti krijues i Galileos, Njutonit apo Ajnshtajnit është në të njëjtin nivel me gjenialitetin krijues të Mikelanxhelos, Shekspirit apo Bethovenit.