Bahri Myftari: Djaj të lumtur - Deti i Daniel Mezit

Bahri Myftari

DETI  I  DANIEL  MEZIT

Deti nuk ishte më tepër se një orë në këmbë. Do të mjaftonte të hidheshe në të majtë të kënetës, t’i dilje pyllit të dendur me shkurre e me pisha e, ja, do të shfaqej ai, deti: i egër, i frikshëm, i  inatosur me veten e me gjithçka në stinën e dimrit dhe i butë, i ëmbël, ledhatues në verë. Daniel Mezi që po i kapërcente të tridhjetat e që jetonte aty pranë, nuk pati mundur kurrë ta shihte atë..  Dy- tri pamje të para në ndonjë film të vjetër dhe, po aq, në televizorin e qendrës së shërbimit policor, nuk tregonin, nuk thoshin asgjë. Ai banonte në “kamp” - ç’ emër përkëdhelës për një absurditet- një vendbanim, ngrehinë e stërmadhe, e shqyer dhe e copëtuar në çdo kat, ku regjimi i kohës kishte strehuar disa familje kundërshtare të tij, duke i survejuar e ruajtur me policë e gardhe telash, gjithaq duke mos i lejuar të bënin më këmbë më tepër se sa një kilometër nga vendi i punës, kanali kullues, dhe ngrehina e stërmadhe.
  Daniel Mezi e mezët e tjerë  kishte zbritur me dhunë nga një krahinë malore e verilindjes. Në atë kohë Danieli nuk ishte as dhjetë vjeç, aq sa sot ishte i biri, Tonini. Mezët i pati prirë axhë Pjetri dhe, drejt me thënë, mu për shkak të tij, të  ideve, të kundërshtive, mendimeve të axhës, ata, mezët rropateshin në një kalvar pa fund vuajtjesh. Axha, as aty, as buzë kënetës së mjerimit dhe malaries, kurrë nuk iu bind brigadierit komunist për të rrokur kazmën apo lopatën. Domosdo, kurrkush nuk e kurseu. E ndëshkuan, e ridënuan, por ama askush nuk e theu. Ndoshta, ata kapot e “kampit”, nëse do t’i zbulonin pikën e dobët, siç ishin librat për të, mund edhe ta kishin thyer. Mirëpo, për ta, kush merrej me libra o ishte i sëmurë, o ende ishte i parritur. Veçse kjo, ishte kjo e vetmja gjë aty në të mirë të axhës.
 Axhë Pjetri ishte me shkollë të madhe. Pati studiuar në Romë e në Zagreb. Lexonte në latinisht si dhe zotëronte nja shtatë-tetë gjuhë moderne. Rrëfimet, tregimet, historitë që tregonte ai e kishin rritur Daniel Mezin.  Ai i kishte rënë botës kryq e tërthor e Danieli përpiqej më kot ta ndiqte. “Ç’të të them unë, biri im, ty të ka zënë e keqja aty ku nuk tregohet. Ti, nëse merr një gur dore dhe e hedh atë, e hedh tutje sa të ha krahu, a e di  ku  të bje guri, a e di deri ku e dërgon?...  Deri në det, në det të bje... në atë det që, edhe pse burrë, ende nuk e ke parë. Mos kujto se është kot kjo, se është pa qëllim!... Këta që po na shtypin, këta e kanë tmerrësisht frikë detin. Ndërtojnë në rrëpira, në gryka, në gërxhe, i kthejnë shpinën detit, kur duhet t’i kthejnë fytyrën, t’i hapin kraharorin e të mbushen me aromën e tij...” 
           Fliste për detin sa lotonte. “Ka këngë për male, për fusha e për lumenj, veç për detin duhen himne...himne...”
  Dhe në kësi rastesh e mbyllte bisedën duke ligjëruar ngadalë e shkoqur dy vargjet e famshme të Naim Frashrit: Dielli lind/  nga perëndon!
 Vitin e fundit të jetës axhë Pjetri, pasi u sëmur tri-katër herë me radhë, dhe, kur e pa se shëndeti po i shkonte keq e më keq e se shpresat për  përmirësim  ishin tretur krejt, mori një vendim tragjik. Vendosi të arratisej. Ky veprim paguhej me kokë. Shumë të tjerë përpara tij e kishin paguar. Megjithatë, kjo nuk e pengoi, madje veproi kundër të të tjerëve. Ndërsa ata, pasi kalonin rrethimin, të gardheve apo të policëve, përpiqeshin t’u ruheshin spiunëve a llojit të tyre, me synimin drejt qendrave të banuara, fshatrave a qyteteve, axhë Pjetri zgjodhi arratisjen drejt detit, ku vetëm fshehja ishte e pamundur, e  ku nuk e priste as anije, as vapor, madje as ndonjë varkë karakatinë peshkatarësh... Nuk ra në sy derisa hyri në pyll, por, pikërisht aty ku pishat mbërthenin përgjatë tërë ditës diellin, e qëlluan me armë. E prunë në kamp e dha shpirt në krah të Daniel Mezit. Fjalët e fundit të tij, që i tha copa-copa, aty-këtu me frymën e rënduar që përpiqej të dilte me shpirtin, Daniel Mezi, kohë më kohë, i mblodhi, i renditi, e tani,  kumti i tyre i kishte zënë vend në mendje e në zemër...            “Ka mbetur rruga në mes, bir. Axhë Pjetri nuk mundi... rruga u pre atje në pyll, djali im. Deti është ende larg. Sa më shumë të vonohemi për të arritur atje, aq më keq është për ne, për lirinë tonë...”
 Tonini i vogël dëgjonte t’ atin dhe bënte çudi. Edhe Daniel Mezi vështirë e kishte. Ai,  në historitë, në rrëfimet e veta mbetej shumë mbrapa atyre që pati dëgjuar prej axhës, pra, në përmbajtjen e tyre, po aq mbrapa edhe  në përcjelljen e tyre.
 Megjithatë, ajo që axhë Pjetri kishte lënë në mes, ajo rrugë, ende e pambaruar, shkaktonte dhimbje dhe linte gjurmë si tek i ati ashtu dhe te djali. Ata kurrë nuk do ta harronin dëshirën, që tashmë, i ikuri përgjithmonë e pati marrë me vete, por që farën e saj e pati hedhur anë e kënd. 
Ajo nuk ishte vetëm dëshirë, jo, jo. “Ajo është detyrë për mua, detyrë për mua e për tim bir. Deti është liria... e donte axha dhe ja morën... Po ma marrin edhe mua...” Përqendrohej mbi të birin: “Mos, mos rëntë ky mallkim edhe mbi Tonin!” Përqendrohej me të birin dhe mendonte i frikësuar: “Mos, mos ky mallkim edhe me kërthiun!”
 At e bir ngjiteshin te kodrina në të djathtë të ngrehinës së madhe dhe, për orë të tëra, përgjonin zhurmën e dallgëve. Ato përgjatë verës vinin në formë muzike, melodie. E patën kthyer në rit , në sjellje vajtjen te kodrina. Madje edhe në stinët e tjera nuk ngurronin të ngjiteshin atje. A thua, me dallgët herë të ëmbla , herë melodioze, herë të serta dhe acaruese vinte edhe shpirti i axhë Pjetrit?! “Shpesh shoh plakun tutje në det. Ja, atje përleshur me dallgët. Duhet ta arrimë, babë, t’i japim dorën”, i përgjigjej Tonini. Kjo kurajë e të birit e bënte Daniel Mezin të skuqej.
 Në një pasdite të thellë korriku, kur dielli i pati shpëtuar majave të pishave dhe kishte përskuqur tej e tej horizontin, djali u pa vetëm  sipër, në kodrinë. U ngop, u kënaq me zhurmën e detit që vinte si puhizë duke iu përkëdhelur te veshët dhe, ashtu, u kujtua për t’ atin. Baba nuk po dukej, baba nuk po vinte. Djali thirri dy-tri herë. Ndërroi vend dhe prapë i thirri. Daniel Mezi nuk po bëhej i gjallë. Djali priste plot me merak t’anë. Dolën edhe yjet e parë. Djali nuk donte të largohej. I dërrmuar prej pagjumësisë, prej lodhjes dhe merakut e gjeti zbardhja e ditës së re.
          Ndërsa djali priste t’ atin, diçka pati ndodhur. Daniel Mezi u shpëtoi pengesave, gardhit të policëve, hyri në pyll dhe aty iu shfaq axha. E pa si çdo herë të tjera, mes dallgëve, që fliste, që i bënte shenjë... U përmend... Perëndimi po përcillej duke i dhënë lamtumirën gjithësisë. Atëherë Daniel Mezi, i  përgjakur prej ferrave dhe gëmushave, ia dha vrapit dhe u përball me detin.”Deti, ja, deti! Deti, deti”, thërriste kërcente. Madhështia që i shpallej përpara qe shokuese, qe e paimagjinueshme. Ia dha vrapit përsëri drejt bregut. Hyri thellë në ujë. Herë hynte e herë dilte. Kjo lojë po e çmendte. “Axha, për besë, ja axha!... Tonin! “ i thirri të birit. U fut në ujë deri në gjunjë, doli, u fut përsëri.. Mirëpo, loja mbaroi. Një breshëri automatiku e goditi keqas. Nuk e ndjeu dhimbjen në fillim. Fare pak mundi të rezistojë. U këput e ra mbi dallgët që nxitonin ta merrnin. Dhe kur dallga e fundit gati t’i bllokonte gojën, mundi dhe thirri më me forcë djalin. E thirri fort, fort dhe iku bashkë me dallgën, i bindur se ai, djali i tij, do të dinte ku ta kërkonte t’ anë.