Kulturë
Përparim Hysi: Malli i vendlindjes
E diele, 23.01.2022, 04:45 PM
Malli i vendlindjes
In
memoriam GAZMOR SELAM HYSI
Libri
"VËRZHEZHA në këndvështrimin tim"
(ese)
Nga
Përparim HYSI
Libri"VËRZHEZHA
në këndvështrimin tim" është si një"fjalë e fundit" e të ndjerit, se iku fare parakohe nga mortaja
covid, Këto fjalë që do lexoni në
këtë"ese", do t'ia kisha thënë, kur ndërroi jetë më 15 shkurt 2021. Iku, kur i buçiste shëndeti dhe
unë nuk"guxova" t'i hidhja një grusht dhe, se, për të shuar
kuriozitetin e lexuesit, autori këtij
libri që, po ta shtrydhësh si libër, kullon nga malli për vendlindjen e tij,
VËRZHEHZËN e SKRAPARIT, është kushëriri im. Këtë ese e shkruaj, jo vetëm
pse"gjaku nuk bëhet ujë", po dhe për dy-tri fakte shumë domethënëse.
GAZMOR
HYSI është larguar nga VËRZHEZHA, kur ka qenë 14-vjeç (sa kish mbaruar
8-vjeçaren) dhe, mandej, ka vazhduar
SHKOLLËN E BASHKUAR , të mesme dhe të lartën ga viti 1968 deri në vitin
1976.Nga viti 1976 deri në vitin 1987 me shëbim në Brigadën e Tankeve në
Shkodër.Nga viti 1987 deri në vitin 1989 kreu studimet në Akademinë Ushtarake
në Tiranë. Nga viti 1976 e deri në vitin 2003 ka qenë me detyrë në SHKODËR.Nga
2003 e deri në vitin 2018 me shërbim në Tiranë. Pra, nëse bën
diagramën e biografisë së GRAMOZ SELAM HYSIT nga VËRZHEZHA e SKRAPARIT, më
tepër kemi të bëjmë me një shkodran se sa me një skraparli. Ky është një tregues që dëshmon
atë, që në vija të përgjithshme, në vija të trasha, e thotë për veten e tij,
POETI DRITËRO AGOLLI"... brodha në Evropë, shkova në AZI dhe nga këmbët
deri tek koka, mbeta DEVOLLI. Kështu ka
ndodhur dhe me GRAMOZ HYSIN. Kudo që ka shërbyer dhe kudo që ka jetuar, ai
VËRZHEZHËN e ka marrë me vete. GRAMOZ HYSI ka qenë ushtarak dhe i specializuar
si tankist dhe, megjithatë, ka marrë
penën e shkrimtarit dhe me penë, shfryn tërë mallin për vendlindjen. Kur
lexoj.nëpër rreshta. nuk kam se si mos vë në dukje një fakt shumë domethënës:
SHKOLLA E BASHKUAR.sado që përgatiste oficerë gjithëarmësh, ka patur mësues të
mirë letërsie që kanë ndezur në zemrat e studentëve ushtarakë, pasionin e
leximit dhe, veç kësaj, edhe të
krijuesëve në gjithë gjinitë e letërsisë. Lista e krijuesëve ushtarakë, dal nga
bankat e kësaj shkolle, është jo vetëm e
gjatë, por dhe i pamundur listimi i tyre nga unë. Nga kjo anë, SHKOLLA E
BASHKUAR, nuk ka qenë vetëm ushtarake, por gjithëformuese. Pse ka qenë e tillë
dhe nga kjo shkollë kanë dalë, POETË E SHKRIMTARË që i bëjnë nder letërsisë
SHQIPTARE, si: Lirim DEDA, Ibrahim Gani, Roland Musta, Shpend Topallaj, Petraq
Kote, Bashkim Kozeli, XHaferr
Matuka.ILIRIANA SULKUQI , Myslim PASHA dhe lista vazhdon. Që ushtarakët e asaj
shkolle kishin një formim të përgjithshëm, e tregon dhe MARTIRI
DISIDENT;OFICERI POET TRIFON XHAGJIKA që para Pushkatimit, lëshoi
britmën:-Atdhe, të shoh lakuriq! Ka patur të drejtë POETI ANGLEZ.PERSI BISSI
SHELLI që thoshte:- Poetët u bien burive
të betejave! Dhe nga kjo shkolllë, sa ushtarake aq me formim të përgjithshëm
doli dhe ushtaraku GRAMOZ SELAM HYSI.
GRAMOZ
HYSI nuk është shkrimtar, por malli i vendlindjes e grryen përbrenda dhe ky
mall çdo ditë zë e rritet dhe bëhet aq i rëndë, sa nuk e mban dot dhe zë e
shkarkon, pak e nga pak, duke na i bërë
VËRZHEZHËN si tonën. Kur them kështu:tonën për këdo nga VËRZHEZHA, por merita e
tij është "se VËRZHEZHA me lagjet e saj,
me banorët e saj, me pozicionin
gjeografik dhe historikun e saj në shekuj, bëhet aq e pranishme, sa çdo lexues,
pasi lexon librin"VËRZHEZHA në këndvështrimi tim" të GRAMOZ
HYSIT, e ka shumë të lehtë që të thotë
"jam nga VËRZHEZHA". NË ngulmofsh dhe e pyet për fakte, zë dhe t'I mumëron me lagje;me fise dhe, në e shpon më tutje me pyetje, të fletë për atë RRAPIN Shekullor ku
mmblidheshin prej kohësh banorët e Vërzzhezhës"; të flet për banorët
autoktonë dhe shtegtimet e tyre; të fletë për blegtorët me zë në VËRZHEZHË;për
luftëtarët në gjithë kohërat dhe deri në ÇLIRIMIN e SHQIPËRISË. Për dinamikën e
jetës në 50-vjetët e pas luftës.Ai, "shkodrani nga VËRZHEZHA" di çdo
përrua;di çdo rrugicë dhe, mbi të gjitha, ai njeh flron dhe faunën e
VËRZHEZHËS. Në shtronn pyetjen, si është e mundur, e ka thën me kohë Volteri që ka
thënë"Atdheu është vendi ku robërohet shpirti".Dhe, ngaqë ATDHEU
fillon nga vendlindja, VËRZHEZHA e ka
zënë rob GRAMOZ HYSIN. Për t'u "çliruar nga kjo lloj robërie", ai
rroku penën e shkrimtarit dhe fillon e tregon.
Dhe
nuk flet qesim.Përkundrazi, për parahistorinë që nuk e ka njohur, u është referuar dokumenteve të ARSHIVËS dhe
si studiues i ndërgjegjshëm bën shënimet
sqaruese për lexuesin. Kur e shoh në një vështrim përmbledhës librin, them se
me GRAMOZ HYSIN ka ndodhur ajo që me kohë e ka thënë ZONJA ELIZABET ROOSWELT(
gruaja e Presidentit ROOSWELT):" Nëse ti nuk vazhdon të japësh kontribut
pas daljes në pension, ke vdekur para
kohe!." GRAMOZ HYSI ka bërë një jetë dinamike dhe, pas daljes në pension.
Ka shkruar librin"GJenealogjia e FAMILJES HYSI" që është aq e gjerë
dhe e thellë, sa është një libër-tavoline. Është vend, për të theksuar se
historikisht me dokumente historike mbiemri"HYSI" rreshtohet në
vendin e gjashtë në demografinë e popullit SHQIPTAR. Ai vazhdimisht shkruante,
por pa pritur e kujtuar, ndërroi jetë
nga covidi kur ishte aq vital.Kur shoh veprmitarinë krijuese të GRAMOZ HYSIT,
them:-Sa të drejtë ka patur Luis BORGES që ka thënë:" Kur vdes një
njeri, varroset një bibliotekë". Me
rastin e ndarjes nga jeta të GRAMOZ HYSIT nuk u"varros vetëm një
bibliotekë, por u shua një krijues që premtonte!". Qoftë i paharruar!
Tiranë, 23 janar 2022