Kulturë
Antonio Bellusci: Rrugëtimi i një arbëreshi
E enjte, 25.06.2020, 03:21 PM
ANTONIO BELLUSCI
Rrugëtimi i një
arbëreshi - Jeta, vepra, kujtime...
Ky libër nuk do të ishte
bërë i mundur pa mbështetjen dhe kontributin e shoqatës “Pal Engjëlli” dhe
autores, mikes sime, Ornela Radovicka.
Ky libër është fryt i
një bashkëbisedimi të gjatë me të. Me Ornelën ndava kujtimet, mendimet, idetë,
shqetësimet... Kujtimet e një pune dhjetëravjeçare, që për mua nuk ishte kurrë
thjesht punë; kujtime të një jete kaluar katundeve arbërore, ku i lashë
njerëzit të flisnin dhe të këndonin shqipen që dinin.
Ndava mendimet për
çështjen e kombit, trishtimin për indiferencën institucionale dhe shqetësimin
për rrezikun e asimilimit.
Ornela më dëgjonte me
vëmendje ndërsa shfletonim revistën “Lidhja”, më pyeste tërë kureshti dhe me
durim zbardhi bisedën tonë...
E falënderoj për
përkushtimin, Ornelën dhe të gjithë të tjerët me të cilët më përballi jeta dhe
që kanë vendin e tyre në rrugëtimin e këtij arbëreshi.
At Antonio Bellusci
Parathënie
Në
vitin 2006, miku ynë arbëresh, Francesco Calima, kërkoi nëse ne, miqtë e tij
këtu në Tiranë, mund të kontribuonim në vendosjen e një busti të Skënderbeut në
Spezzano Albanese, Kalabri.
Përmbushja
e kësaj kërkese ishte gjithashtu nxitja për themelimin e shoqatës “Pal
Engjëlli”, si dhe krijoi rastin për të
vizituar arbëreshët e Kalabrisë. Një vizitë me mbresa të pashlyeshme për të
gjithë ne anëtarët e shoqatës “Pal Engjëlli” dhe që
kulmoi me takimin
me Zot’ Antonio
Bellusci në bibliotekën e tij.
Tregimtaria e tij prezantuese në bibliotekë ishte, pa tepri, e magjishme. Një
personazh shumë karizmatik, duhet thënë. Na bëri të gjithëve për vete që në atë
takim të parë. Njohja e mëtejshme me punën dhe veprën e tij të palodhur për
evidentimin, ruajtjen dhe promovimin e historisë, kulturës e zakoneve të
arbëreshëve, si pjesë natyrore e kulturës dhe historisë sonë kombëtare, na
tregoi se çfarë
patrioti, më së pari, Zot’ Bellusci përfaqëson. Por figura e
tij është shumëdimensionale. Mbi qenien e tij si atdhetar identifikohet qartë
dimensioni i tij si studiues, si shkrimtar, historian, gazetar e prift
gjithashtu. E jo për humor, por ai ka edhe një zë shumë melodioz kur këndon.
Antonio
Bellusci të jep një shëmbëlltyrë të Nolit tonë të madh.
Zot’
Antonio Bellusci na ka dhënë një fotografi të gjallë mbi jetën e arbëreshëve të
Kalabrisë si dhe të botës së arvanitasve. Ai vetë qëndron si fisniku më
përfaqësues i arbëreshëve të kohëve të sotme, i cili me shpirtin e tij arbëror
është si një vigan që mban brenda atdhedashuri.
Në
këtë libër, lexuesi do të shikojë që vepra e z. Bellusci është dëshmi e gjallë
etnografike, letrare, folklorike arbëreshe e arvanitase. Ai do të njihet me z.
Bellusci si autor i revistës “Lidhja”, që bashkoi njerëz të thjeshtë nga të
gjitha kontinentet dhe luajti një rol kryesor për pavarësinë e Kosovës.
Lexuesi
do të mësojë se si ky arbëresh punoi në mjediset arvanitase për mbi 40 vjet.
Gjatë udhëtimeve të tij te vëllezërit arvanitas, ndau me ta sofrën, gëzimet,
hidhërimet, sepse ishin pikërisht këta njerëz të thjeshtë që mbajtën në gji
gjuhën mëmë dhe qenë mbartës të identitetit.
Me
magnetofonin e tij incizonte lirikat e dashurisë dhe ato familjare, këngët
popullore, mënyrën e jetesës, kultet, lindjet, dasmat, vajtimin arbëror, fjalë
të urta, anekdota, rite e mite.
Me
këta vëllezër mbajti korrespondencë, flisnin për gjuhën, për traditat. Piu një
gotë verë me ta në oborret e tyre dhe u magjeps nga bota arbërore.
“Bota
arbërore dhe ajo arvanitase ishin sikur të lexoje të njëjtin libër”, - është
shprehur z. Bellusci.
Në
punën e imzot Bellusci-t, materialet gojore janë dhënë arbërisht me përkthime
në gjuhën italiane, gjë që ndihmon edhe studiuesit e huaj, që nuk njohin gjuhën
shqipe, për të hulumtuar mbi studimet shkencore të gjuhës.
Arbëreshi
Bellusci, me punën e tij, ka bërë atë që nuk e kanë bërë institucionet e
ndryshme si brenda, edhe jashtë Shqipërisë. Largpamësia dhe urtësia e këtij
burri energjik ka arritur në mënyrë harmonike të bashkojë botën shqiptare në
veprat e tij.
At
Bellusci, me veprën e tij, ngriti një përmendore të gjakut të shprishur. Në
letërsinë gojore të mbledhur prej tij vihet në
dukje
vlerësimi i kulturës arbëreshe, e folura e tanishme dhe ajo arkaike e lexohet
qartë “Besa”, himni i fuqishëm i këngës “Jepni dorën, o vëllezër!”.
Ky
arbëresh vazhdon të punojë për Arbërinë e tij, e cila po lëngon prej
asimilimit. Ky arbëresh është zëri i arvanitasve të padukshëm, është mik-vëlla i
arvanitasve, i kosovarëve, i diasporës, i shumë shqiptarëve, si dhe mik i
intelektualëve të huaj, të cilët çmojnë ndershmërinë intelektuale të tij. Mos
të harrojmë se ky arbëresh, anëtar nderi në lobin shqiptaro- amerikan, ishte në
frontin e parë për çështjen kombëtare, si në rastin e pavarësisë së Kosovës.
Aristidh
Kollja e ka përshkruar kështu figurën e At Bellusci-t: “Papas Antonio Bellusci,
helen, pellazg, pasardhës i Kadmit dhe Ilyrit, maratonomaku i etnosit arb,
arbërori i paqes, pasardhësi i Eneas, i Aleksandrit të Madh, i Pirros, i
Skënderbeut, pasardhësi i atyre që lanë Morenë e bukur me lot dhe që deri sot
e
kujtojnë, e mendojnë dhe i këndojnë me nostalgji”.
Zot’Antonio
Bellusci në të gjithë veprën e tij përcjell një mesazh: Vëllezër arbëreshë dhe
ju vëllezër shqiptarë,
kudo që jeni e kudo punoni, mos e harroni rrënjën, identitetin tuaj
kulturor, kombin e Shqipërisë dhe asnjëherë mos harroni gjakun arbëror, por
praktikoni besën, nderin, burrërinë e Skënderbeut!
E për
të gjitha çfarë
Zot’ Antonio Bellusci
përfaqëson, shoqata “Pal Engjëlli” pati privilegjin që të mbështesë
botimin e këtij libri.
ILIRJAN CELIBASHI
Kryetar Shoqata “Pal
Engjëlli”
Tiranë