Reshat Kripa: Meditim në përvjetorin e ditëve të zjarrta

Meditim në përvjetorin e ditëve të zjarrta

Nga Reshat Kripa

24 maj 1951, një datë që më ngjall shumë kujtime të paharruara të atyre ditëve të zjarrta që jetoja, një datë që preu në mes ëndrrat e mia dhe të dy shokëve të mi, Myrteza Baboçit dhe Jorgo Beshos . Edhe tani, pas gjashtëdhjeteshtatë vitesh më dalin parasysh ato ngjarje të paharruara që nuk do të shkulen kurrë nga zemra ime.

Ishte fundi i shkurtit 1951. Ditë e dielë.  Atë pasdite e  kishim lënë për të përgatitur detyrat në shtëpinë e  Jorgos.  U nisa. Atje gjeta edhe Myrtezanë. Filluam të bëjmë detyrat. Mësimi nuk po na ecte. Vura re se shokët e mi nuk përqëndroheshin dot.

Çfarë keni? -  I pyeta.

Nuk e di se si jam këto ditë, - foli Myrtezai. - Ndjej diçka përbrenda vetes time.

Edhe unë po ashtu, - shtoi Jorgua

Çuditërisht   edhe   unë   kisha   të    njejtën   ndjenjë   Ishin vitet e  përplasjeve  të  mëdha

ndërmjet vlerave dhe   antivlerave.  Në  këto  ditë   të   turbullta  njeriu, pavarësisht nga mosha, duhej të gjente veten e tij. Në ato çaste para syve më doli im vëlla, Besniku që, një vit më parë, kishte themeluar së bashku me dy shokët e tij Lavdosh Beqon dhe Alajdin Alemin një organizatë antikomuniste që shpërndante trakte në gjimnazin e qytetit. Ishin arrestuar dhe dënuar me nga pesëmbëdhjetë vjet burg. Ishin të tre shtatëmbëdhjetë vjeçar.

- Unë mendoj të krijojmë një organizatë dhe të shpërndajmë trakte në qytet. -  fola  unë.

- Edhe ne . -  folën njëherazi ata dy.

Shkëndia   ishte  ndezur. Tani  pritej  që   ndjenja e protestës të shpërthente.

- Por më parë duhet të betohemi., më prisni këtu.

U thashë dhe fluturova si era për në shtëpi. Kisha parë që nëna ruante një flamur kombëtar pa yll në sëndukun e saj. Kur mbërrita atje hyra në dhomën e zjarrit, hapa sëndukun, dhe mora flamurin  Fluturova dhe, sa hap e mbyll sytë, u ndodha në shtëpinë e Jorgos. E hapëm flamurin mbi tavolinë dhe u thashë shokëve të vendosnin pëllëmbën e dorës së djathtë mbi shqiponjën dykrenore. Atëhere shqiptuam betimin solemn:

“ PËR LIRI, PËR SHQIPËRI, PËR FLAMURIN   KUQ E ZI!”

Ishte një parullë nacionaliste që e kisha lexuar në një trakt që kishte rënë në taracën e shtëpisë sonë të hedhur nga avionët e huaj, që në atë kohë fluturonin shpesh mbi qiellin tonë, të shoqëruar nga goditjet e kundrajrorve, që nuk arrinin t’i godisnin.

Në atë çast solemn, ndjeva se po më lageshin sytë. Të njëjtën gjë pashë edhe në ato të shokëve të mi. Ishin lotët e dhëmbjes për atë që na mungonte. Ishin lotët për padrejtësitë, për  lirinë e humbur.

U  ulëm   në  tavolinë  dhe  filluam  të  diskutojmë  për  emrin  e  organizatës. Pas  shumë

debatesh vendosëm ta  quajmë  “ATDHETARI”.  Së fundi diskutuam edhe  për  tekstin   e   traktit   të parë. Secili shfaqte  mendime të ndryshme. Unë propozova të shkruanim një pjesë të nxjerrë nga një ligjëratë e Nolit. Ata ranë dakord. U ula dhe fillova të shkruaj:

Për liri, për Shqipëri, për flamurin kuq e zi!

Le të sulemi, nën flamurin e kuq, në flakë të luftës, që të na drithtërohet trupi nga dehja e barutit, që të na ndizet shpirti nga zjarri i shenjtë i lirisë dhe le të vdesim duke thërritur: RROFTË SHQIPËRIA!

E shkruam në tre kopje. Njerën e ngjitëm në Tophananë e Jorgos, tjetrën në Muradien e Myrtezait, kurse të tretën në Vrenezin tim.

Mblidheshim dy-tre herë në javë. Me një zell të paparë shkruanim traktet dhe i ngjisnim nëpër muret e rrugëve të qytetit. Mendonim se do të vazhdonim pambarimisht aktivitetin tonë. Na dukej sikur  fluturonim lart në qiell. Kishim harruar se çfarë ndodhte në tokë. Mosha nuk na lejonte që të shihnim realitetin. Ishim pesëmbëdhjetë vjeçarë. Madje Myrtezai edhe një vit më i vogël. Besonim se me ato trakte do të ndërronim sistemin. Në ato caste më lindi ideja të shkruaja një poezi. Titullin ia vura “Bisedë me zemrën”. Ja vargjet e saja:

 

Çfarë ke  zemër që rënkon? Pse  s’më thua çfarë ke?

Porse zemra  drithëron dhe përgjigje nuk më kthen,

Çfarë po  fsheh ti brenda vetes?  Ç’është ajo uturimë?

Thellësi  e zemrës time, nxjerr një zë si një kushtrim.

 

Deri kur do të  durojë, këtu  ndrydhur brenda teje,

E dëgjon ti shkrepëtimën që ushton fort rrotull meje?

Dua jetën,  bukurinë, dua edhe trimërinë,

Dua shumë begatinë, por më shumë dua  lirinë.

 

Kështu foli zemra ime e unë shumë u turbullova,

Siç isha i çoroditur, zemrës time prapë i fola:

Nuk më sheh që jam i  mitur, n’atë flakë për t’u  futur

Jam në moshë  t’ ëndërroj, për  një jetë më të bukur.

 

Ti do që  të ëndërrosh? Por më të bukur  a  ka?

Se të fluturosh i  lirë edhe të  pushtosh gjithçka.

Porsi një  zgalem të zhytesh, në mes dallgve uturimë,

Edhe  fjala jote  zjarrtë, të buças  si një kushtrim.

 

Krejt papritur këto fjalë, mendjen time e  kthjelluan,

Seç m’u ndez një zjarr përbrenda, shpirti seç m’u turbullua.

Një shpërthim si një vullkan, një gjëmim si një tërmet

U ndez flakë  zemra ime: Zgjohu koha më  nuk pret!

 

Ah,  më zgjoi nga letargjia, atje ku unë  kisha rënë,

Porsi një zog fluturova, lart  diellin për të zënë.

Pëshpërita  dy-tri fjalë, ushtoj zëri si bori

“Për liri, për  Shqipëri, për  flamurin kuq e zi!“

 

24 maj 1951. U bëra gati të shkoja si zakonisht te Jorgua. Babai më pa dhe tha:

- Në orën gjashtë shko te agjensia për të pritur hallën..

Ora ishte katër. Kisha edhe dy  orë  kohë.  Kur  mbërrita  te  Jorgua,  e  gjeta  duke  lexuar      një libër.

-   A nuk shkruajmë ndonjë trakt dhe e ngjisim tek agjensia?  - I thashë

Ai u tregua i gatshëm. Shkruam traktin e mëposhtëm:

Për liri, për Shqipëri, për flamurin kuq e zi!

Banorëve të Vlorës

Mos u  besoni  komunistëve.  Ata  ju  gënjejnë. Luftoni për liri në doni të përqafoni burrin tuaj, djalin tuaj ose vëllanë tuaj, në një të ardhme të afërt, tek ju, në shtëpinë tuaj, në tokën tuaj të lindjes. Komunistët na torturojnë dhe na persekutojnë. Ata  vrasin më të mirët nga ne, për të na kallur frikën, për të na vënë në gjumë, por  ne  nuk  ju  përulemi! Më  mirë vdekjen në luftë se sa jetën në skllavëri!

Traktin e bëmë në dy kopje. U nisëm për në agjensi. Menduam që traktin ta ngjisnim kur të gjenim rastin që të mos kishte njerëz.

Autobuzi i parë mbërriti, por halla nuk ishte. Ajo nuk erdhi as me të dytin që mbërriti pas një gjysmë ore. Kurrë   nuk   e  mora  vesh  përse  nuk  erdhi halla. Pritëm edhe pak, deri sa u errësua dhe vendosëm të ngjisim njërin nga traktet. Jorgua bënte roje, ndërsa unë e ngjita në mur. Të dytin menduam ta ngjisnim në ndonjë vend tjetër. Por nuk e ngjitëm pasi nuk e pamë të arsyeshme.

U ktheva në shtëpi. Ora po shkonte dhjetë e natës. Një trokitje e fortë u dëgjua në portë. Motra u ngrit ta hapte. Në dhomë hynë me vrrull një oficer, një civil dhe disa policë. Oficerin e njihja. Ishte  marshall  Demir Zhupa, hetuesi i sigurimit për shkollën tonë. Njihja edhe civilin. Ishte Dhimitri, një banor i lagjes  që punonte në   ofiçinën  e  qytetit,  që  ishte  pranë  agjensisë   së udhëtarëve.

- Ky është, - tha  Dhimitri  duke   më   treguar  me gisht.

Demiri u drejtua nga unë dhe me një ton të ashmër tthirri::

- Në emër të popullit jeni i arrestuar!

Në xhepin e këmishës kisha traktin e dytë që nuk kishim mundur ta ngjisnim. U mundova

ta nxirrja dhe ta hidhja gjëkundi, por nuk munda. Sytë e të gjithve ishin drejtuar nga unë.

Në Degën e Punëve të Brendëshme më futën në zyrën e zv/kryetarit, Fadil Kapisyzit.  Ai qëndronte ulur në tavolinën e tij. Nxorri një tufë traktesh dhe m’i vuri para syve duke thënë:

- Ti i ke shkruar këto?

- Jo.

Vuri  buzën  në  gaz. Një ironi dallohej në buzëqeshjen e tij.  U  ngrit  nga  tavolina,  u afrua   përballë  meje  dhe, duke më shkulur fort veshin,  tha:

- Dëgjo, djalë! Po deshe, mos merr veten më qafë. Pranoje dhe nesër do të jesh në shtëpi.

Tunda kokën në shenjë mohimi dhe thashë:

- Nuk kam shkruar gjë.

Një breshëri pëllëmbash flakërinë në fytyrën time. Goditja ishte e papritur. Pastaj filluan goditje të tjera. Në to nuk merrte pjesë vetëm kryetari. Atë e ndihmonte edhe ndërhyrja e Demirit.

- Hë, do të vazhdosh të mos flasësh? - përsëriste zv/kryetari herë pas here.

Ndieja që po më linin fuqitë. Nuk qëndroja dot më këmbë. Një grusht  i  fortë   më qëlloi në fytyrë. U rrëzova për tokë. Filloi të më rridhte gjak nga hundët. Mendja më shkoi te trakti që mbaja në xhepin e këmishës. Instiktivisht dora më shkoi atje. Syrit të sprovuar të zv/kryetarit nuk i shpëtoi një veprim i tillë. Eksperienca e gjatë e tij në këtë  drejtim triumfoi mbi  injorancën time

fëminore. Dhe nuk mund të ishte ndryshe.

- Prisni! - tha.

U afrua. Më futi dorën në xhep dhe nxorri traktin. Buzëqeshi si trumfator dhe pasi e lexoi tha:

- E more karafil, do të vazhdosh të heshtësh më?

E pashë se nuk kisha nga t’ia mbaja. U detyrova të  pranoja  duke  i  marrë  të  gjitha  mbi vete

- Çojeni në qeli! - tha kryetari.

Së bashku me mua, po atë natë, u arrestuan edhe Myrtezain me Jorgon.

Netët  kalonin  në  mes  të  ankthit  të  torturave. Ishte  bërë   e  zakonshme  që  pyetjet  të

zhvilloheshin afër mesnatës. Kështu një natë më çuan si zakonisht në zyrën e hetues Demirit. Ai më vështroi  gjatë dhe në fund më pyeti:

- A je penduar për aktivitetin e zhvilluar?

Pyetja më erdhi e papritur. Nuk dija  si  të  përgjigjesha.

- Hë, si thua? – vazhdoi ai.

- Aspak, - iu përgjigja aty për aty

Përgjigja i erdhi  e  papritur. Më  vështroi  me  inat dhe pastaj më tha;

- Ashtu? Atëhere bëjë një deklaratë për sa the.

Më vuri para  letër dhe penë. Unë fillova të shkruaj:

Unë, Reshat Kripa, nga Vlora dhe banues po në Vlorë, në lagjen Vrenez, pasi u pyeta prej hetuesit që proçedohem si pjesmarës dhe element kryesor i grupit me pseudonim “Atdhetari” që përbëhet prej meje, Myrteza Baboçit dhe Jorgo Beshos, në se isha penduar për fajet e  kryera  kundër pushtetit ju përgjegja si më poshtë:

Unë Reshati deklaroj se rrugën që kam ndjekur duke treguar aktivitet kundër pushtetit, e quaj të drejtë për deri sa gjendja në vëndin tonë nuk  ka ndryshuar dhe se unë këtë ndryshim e pres nga  t’arratisurit e  jashtë shtetit dhe anglo-amerikanët.

Demiri mori dhe lexoi deklaratën. Fytyra filloj t’i marrë lloj-lloj ngjyra. U kthye nga unë dhe me një ton prej krimineli më tha:

- Kështu kriminelët e arratisur dhe padronët e tyre anglo-amerikanë do t’ju shpëtojnë?

- Jo, shqiptarët e vërtetë dhe aleatët e tyre anglo-amerikanë. Ata janë edhe aleatët  tanë. – iu përgjigja.

- Aleatët e sat’ëme apo tyt’eti?

Aty për aty filloi të më godasë me pëllëmba, grushta dhe çfarë të mundte. Pastaj urdhëroi që të më lidhnin duart dhe të më çonin në qeli.

Pas gjashtë muaj e njëzet ditë u zhvillua gjyqi. Kryetar ishte kapiteni i parë Shuaip Shaze dhe antarë nëntoger Namik Laze dhe  Adile Selimi. Prokuror ishte Gaqo Bezho, ndërsa sekretare  Raife Ismaili. Ditën e parë u zhvillua seanca e pyetjeve. Të nesërmen në fillim u dha pretenca e prokurorit. Në këtë  pretencë, midis të tjerave thuhej:

“Të tre të pandehurit bashkarisht,  në gjimnazin “Ali Demi”, kanë marrë pjesë në një grup armiqësor, të ashtuquajtur “Atdhetari”, i krijuar dhe i pagëzuar me inisiativën e Reshat Kripës kundër pushtetit popullor. Kanë zhvilluar mbledhje të rregullta në dyqanin e Jorgo Beshos, mbledhje këto që kryesoheshin nga Reshat Kripa.

Pastaj, pas mbrojtjes së avokatëve, e mori fjalën  kryetari që kërkoi fjalën  tonë  të  fundit.

- Nuk kemi asgjë për të thënë, - u përgjigjëm të tre.

Në vendimin e gjykatës, midis të tjerave, thuhej:

Si element i shtresës së prekur nga reformat e pushtetit popullor, i pandehuri Reshat Kripa, ndonse në moshë të re, bëhet i vendosur në rrugën antipushtet dhe qysh në  muajin  shkurt 1951 bisedon me rradhë edhe me dy të pandehurit e tjerë, Jorgo Beshon dhe Myrteza Baboçin.

Sipas tij mua dhe Myrtezanë na dënuan me nga pesë , ndërsa Jorgon me tre vjet burg.

Avokatët bënë rekursin në Gjykatën e Lartë Ushtarake. Kjo gjykatë me kryetar kapitenin e parë  Vangjel Kocani dhe antarë kapitenët e parë Mustafa Qilimi dhe Mustafa Beqo, si dhe  prokurorin ushtarak, kapiten Gazmend Jusufaj dhe kryesekretarin, kapiten Murat Qazimi dha vendimin e mëposhtëm ku ndër të tjera thuhet:  Rrezikshmëria e veprimtarisë së tyre është e theksuar., prandaj vendimi  i  gjykatës është i drejtë, si për deklarimin fajtor dhe për masën e dënimit aplikuar veçmas për secilin.

Vendimi ligjëronte atë të Gjykatës Ushtarake të Durrësit.