Zog Hysenaj - ''Në sofrën e artit''

Libri i ri

“NË SOFREN E ARTIT”

-E HAPI  EDHE  VEPRIMTARINE GJITHKOMBETARE “SOFRA DARDANE”-

Zog Sokol Hysenaj

DO TË DËSHIROJA

Sa do të dëshiroja që këtë liber të mikut e shokut tim të femijërisë, poetit, shkrimtarit dhe publicistit geg-hysenas, Zog Hysenaj, ta lexojnë të gjithë ata artistë e dashamirë të artit, që:

1. Kanë nderim për të kaluarën tonë kulturor, e për ata që i  hodhen themelet e saj,

2. Që kanë besim në brezat e sotëm, të cilët e kanë marrë në dorë e po e zhvillojnë këtë

traditë,

3. Që kanë guximin të shohin me kurajo në shtigjet e reja të kohëve e të gjeneratave që

vijnë, në të mirë të  kulturës sonë popullore-tradicionale-kombëtare.

Ju uroj një lexim sa më të këndëshëm.

Ndjehem me ju, në çdo strofë e varg.

Zeqir Lushaj

Po shkeputim me poshtë vetem dy momente nga libri shume interesant, poema folklorike-etnografike e  zotit Zog Hysenaj.

 

… PREJ N’VALBONË,

NË QAFË T’PAZARIT

 

Nëpër qafa i thonë kufi,

Nga një ngjarje aty asht ba,

Lapidare me histori

N’ato qafa shum’ me za.

 

Janë do qafa që e ndanë Shqipninë,

Nuk e lanë bashkë me Kosovën,

Se për këtë të gjithë e dijnë,

Qafa e lidh trupin me kokën.

 

N’Qaf  t’Morinës e n’Qaf të Agrit,

N’Qaf të Kolçit e n’Maje t’Lugbatit,

N’Qaf të Mijëve e n’Qafë të Gashit,

N’Qaf t’Stobertës e n’Qaf t’Nevadit,

N’Qaf të Luzhës e n’Qaf të Prushit,

I kanë mbledh antarët e grupit. *    * Grupi artisik, është fjala.

 

Që nga kullat me frengjia,

Na jan mledhë prej tan malsisë

N’festival, na çoi Malsia

N’konkurim rrugën me nisë:

 

Jemi nis’ prej vijs’ kufinit,

Jemi nis’ prej valës Drinit,

Ia kem’ marr bjeshkës ushtimen,

Reve t’bardha bubullimen,

I bam’ kang’ e valle i kcyem.

 

I bam’ kang’ e i kcyem valle,

Te “Kalaja” n’Festivale,*    *Kalaja e Gjirokastrës

Bashkë me valët e Valbonës

Ne...,

T’ansamblit të Tropojës...

 

Rrugë të gjata kem’ kalue,

N’Gjirokastër për me shkue,

Kem’ ec shumë edhe pushue,

Dredha-dredha rrugët l’shue,

Ku pat kroje kem’ ndalue

Me i grusht ujë syt’ me i freskue.

 

I kem’ ra rrugës së gjatë,

Në shumë vende i kan’ than’ “Qafë”:

N’Qaf’ të Luzhës e n’Qaf’ të Malit,

Nëpër kthesat e Helshanit,

Kem’ kalue kah Vau i Spacit,

Drejt e n’qender të Fush-Arsit.

Pak ma von’ i ram’ rrugs’ tjetër,

Prej n’Va t’Fierzës kem’ marr përpjetën,

Thik përpjetë i kem hi malit,

Nëpër Fierzë n’Gropa t’Poravit,

Nëpër Dardhë n’ato shpatina,

Mjes* kem hangër te Dalina.      * Mëngjesin

 

Miliskasë e nëpër Dardhë,

N’Qaf të Malit kemi ardhë,

Kemi dal’ ku rrugt’ bashkohen,

Me rrug’ t’Kuksit ku takohen.

 

Jemi djerg, kah “Klubi i Lekës”,

Bregit lum’s që vjen prej bjeshkës,

Lik përmjet qendrës Fush-Arsit,

Thik pjetposht e n’fshat t’Gojanit.

 

Në Gojan, kur kemi shkue,

Për Tunel kem përbirue,

Autobuzat jan’ ndalue,

Në një rogë* për me pushue,     *Lendinë

Grupet tjera me i takue,

Në varg, s’bashku kem’ me shkue.

 

Jem’ bashkue n’ato livadhe,

Gjith’ së bashku kem’ kcye valle,

Edhe kcyem edhe k’nduem,

Në shenj’ gëzimi që u takuem.

 

Takuam shokët gjithkah janë,
Kem’ hap’ çantat buk me ngranë,

E ndoj gotë, jo fort të randë,

Sa me i ba zanit behanë*.     *Mënyrë rregullimi të zërit

 

E kështu rrugën e vazhduem,

N’kthesa t’Shpalit u trulluem,

U trulluem në ato kthina,

Na ka zanë t’tanve makina.

 

Krejt të “dehur” n’Mirdit’ shkuem,

Me grup tjetër u bashkuem,

Edhe u nisëm natën vonë

Atij bregu t’ Lumit Fanë,

Një mbas një n’autokollonë,

Për me shkue në Tiranë.

 

Nja mbas nja “Satat”*  me ne,    * sata=autobuzët

Tan’ me gaz e me hare,

N’autobuz me ba poterë,

Tan nga i kang kem nis’ p’ri herë.

 

I kem’ lan’ rrugt’ kodrinore,

Kem’ marr’ rrugën dyst*- fushore:  *Rrafsh

Nga Kavaja e n’Rogozhinë,

Nëpër Fier e n’Tepelenë,

Kemi ec edhe një copë,

Kem’ pi uj’ te “Ujt’ e Ftoft”;

 

Kem pi uj’ e jem’ freskue,

N’tirq, jelekë jemi shtrëngue,

Kapuç t’bardh n’krye kem’ ndue,

Nja ka nja e kadal-dalë,

Jemi vesh n’kostum kombtar;

 

N’shoka t’larme mitana t’ri,

Tirq të bardh n’gajtana t’zi,

Opang qenari* për bukuri,     *Qendisje me pe t ë bardhë.

I kem rrxue kapuçat n’sy,

Gjirokastrën për me “msy”.

 

E kam-kryq në hije rrimë,

At qytet shum’ ta hieshojmë,

Gjirokastrës me i shtue gjallërinë,

Gjith’ kto grupe kur t’i shkojmë.

 

E mè ba si njëzet vjeçe,

Me çue Micin n’kang asjerçe,

Me çue Micin n’kang t’kushtrimit,

Me u ndie tiska e Isuf Halilit

Prej n’Uj t’ftoftë e n’Shesh t’Çerçizit.

./.

 

…ARGJIRO E LABËRISË…

 

Bukë kem’ hangër e uj’ kem pi,

Gjirokastrën e kena “msy”,

Kem’ zan’ vend, për emën t’zotit!

N’kapanonet e Gërhotit.

 

E, n’Gërhot te magazinat,

Ku kem fjetë e kem pushue,

Sikur bleta në voshtinat,

Ato gryka kanë ushtue.

 

Ka zdrit’ dielli me ba be,

Bash n’sokak, ku u vra Bymbashi,

Sikur rrezaje e nadjes s’re,

Na u kan’ ngjit’ do djel prej Gashi;

 

Ma kan’ pa’ Isuf Halilin,

Prej njai kodre nën Kala,

N’kangasjerçe e pru kushtrimin,

Doren n’vesh ndue e ka;

 

Thot kalaja me ushtimë:

-Mirë se erdhe Mic Sokoli!

K’tu malsort’ prun’ historinë,

Mirëse t’gjetëm Çerçiz Topulli;

 

Kem’ zbrit n’tokë e jem afrue,

Rreth e rreth jem’ gjet’* rrethue,  *Gjendur, ndodhur

Dora-dorës jem’ shtrëngue,

Njani-tjetrin përqafue,

Faqe n’faqe jemi puthë,

Me lot faqet i kem’ mbushë;

 

Jan’ bashkue grupet pal-palë,

Gegë e toskë, e labë e lalë,

Jemi mbledh na, Toskë e Gëgë

N’at stadium si “kokrrat n’shegë”,

E jem puth si vllau me vllanë

Festivalit: - Punë e mbarë!

 

Njani-tjetrin me e pa u ngutëm,

Me qajt nisëm, e me qajt s’mujtëm,

Veç me qeshë e shumë me u gzue,

Kur shoshoin kem’ përqafue,

Turr n’Kala s’bashku jem l’shue.

 

Si sokolat n’skenë kem’ msy,

Fllad po bajnë bjeshkët n’Veri,

Bash si bjeshka fllad kur fry,

Mirëse erdhe Dardani!

 

Mirëseerdhe e ardhsh e bardhë!

Hijeshinë vendit ia shtuet,

Tana grupet radhë-radhë,

N’Gjirokastër, sofrat shtruet.

 

N’tirq kamcanat i kem’ kamcue,

Shalla e shoka i kem’ shtrëngue,

Tuj kcye valle n’kala me shkue,

Tan me thanë e me kujtue,

K’ta valltar’ me fluturue,

Kamve krahë u paskan ndue,

Gjirokastrën n’kamë me çue,

Emnin vetit, me ja shkrue.

 

Grup i mirë e grup i pastër,

Vesh’ e mbath’ sikur ylbera,

N’Qaf’ t’Pazarit, n’Gjirokastër,

Me kujtue, asht vetë pranvera.

 

A mos jan’ krushqit e dasmës?

Apo dal’ jan’ me “ndreq çikë”?

Në kët’ “Pjekje” t’Gjirokastrës,

Rënd me rënd n’podium me u ngjitë.

 

Nuk “po japim” e as “po marrim” *   *është fjala për Nuse.

Tan t’shtrënguem si me kan’ dasëm,

E kem m’sy sot festivalin,

Si ylberat qendisë n’basëm.

 

E kem ra, në shesh t’Çerçizit,

Në kujtim të atij trimit,

Ngjeshen hapat e Hazirit,

N’valle burrash, n’ojne t’kcimit.

 

K’ta valltar’ bashk’ me tupana,

Për ma t’bukur s’i ban nana,

Pa pushue as një fie

Thik përpjet’ jem’ nis’ tuj kcye.

 

Tan tuj kcye e tuj këndue,

Na fërkemat i kem’ ngjeshë,

Në sokak fërkemat shkrue,

S kreshnikët nëpër bjeshkë.

 

Çohen shkreplat e sokakit,

Emrat n’mur na i kan’ skalitë,

Dritë po bajn n’qystek t’sahatit,

Sytë po u qesin “zjerm” dhe dritë.

 

Jan’ skuq gurët në sokakë,

Edhe tym sikur kanë qitë,

Thue se toka ka marr flakë,

Kur malsort’ përpjet’ janë ngjitë.

 

N’Gjirokastër kan’ kcye vallen,

E kalaja “shemb” nga dridhja,

Kur e kcejke tropojançen,

Çik’ prej Gashi Xhevahirja.

 

Thik përpjetë ata po shkojnë,

Thik përpjetë e lodh nuk janë,

Bash si shqipet fluturojnë,

N’sken t’Kalas’ nata i ka nxanë.

 

Gjirokastër, moj Kala,

Ruaje, ruaje bukurinë,

Fort po don syni me t’pa,

Musafire e ke Shqipninë.

 

...Na rrethuen vendalitë,

Qytetart’ gjirokastritë,

Me i marr t’vejtrit e me i marr t’ritë,

E ka shtat a tetë, a nandë,

Nëpër shpia me na marrë.

 

Me na zgjedh’ asnjë s’ka ditë,

(Të gjith ishin t’bukur e t’bardh’),

Me ndue gishtin e me i mshel’ sytë,

Kê t’nxan’ gishti n’shtëpi me marrë.

 

Për këtë grup të gjithë kanë pytë:

Po kah janë thonë k’ta kreshnikë?

Aman zot na i kthjello sytë,

Ma shum’ dielli po ban dritë’

Zdritin xhixhat mbi shamitë,

Xhevahirët n’byzylykë,

Bajn’ drit’ paret përmbi krye,

Një dit’ rrug’ larg me u shkëlqye,

Dritë bajn’ faqet mbush me t’ritë,

Se për qef zoti i ka rritë,

Prej malsive ata kan’ zbritë;

 

Na kan ardh’ në xhurdi e n’gunë*,  *Veshje të leshta karakteristike burrash

Lum  ka kan mrënda kto tesha

N’kmisha t’bardha me pëlhurë

Tan si mbretën e si mbretnesha;

 

Vesh jelekët, me gajtana,

Tan’ me serm qystekët flakë,

Qendis “dadat” ata mitana,

Si sokolat i m’synë kalatë.

 

Nuk kem ardh’ me vra Bimbashin,

Kem pru Gashin e Krasniqen,

Prej Shkelzeni e kem pru Gashin,

Kem pru B’tyçin edhe Berishen’

 

E kem pru Nikaj-Mërturin,

Për me i k’ndue dashit t’kumonës,

Me lahutë e prumë Prel Tulin,

Edhe Rrapit t’Mashkullorës,

 

Me i k’ndue kronit edhe mrizit,

Edhe rrapit të mashkullorës

Mihal Gramenos edhe Çerçizit

Mos me i shkue pa cmim Tropojës;

 

E me i k’ndue Shqipnisë nanë,

K’tu e prum’ Kosovën n’kangë,

I çuam sharkiat me komandë

Spektatort me u cue n’kam;

 

Me komandë ndreqëm sharkiat,

Kryq e t’thuer me k’ndue kangtari

Si dikur, turqit singiat,*            *Singiat=bajonetat

Ali Mula, gjithmonë i pari.

 

Kur a nis me i k’ndue ogiçit,

Me mindila dalin çikat,

N’varg po dalin n’valle t’B’tyçit,

Thue se Zoti i dhezi dritat;

 

Po bajn dritë si Dielli e Hana,

Menjëherë mendja me t’shkue,

Pasi i herë i ka ba nana,

N’rreze t’diellit jan’ shortue;

 

Kryq e t’thuer i kthyem sharkiat,

E t’kan’ nisë për me “me hukatë”

Si bylbylat me vërshllimat,

Qyteliat dhezen flake;

 

A po thue, janë përpjek’ “hutat”,

Bash sikur me pa zanë pritë,

Qyteliat dhe lahutat,

Pshtet për sfond të gjith’ tuj pritë.

 

Ali Mula e çon bilbilin,

“N’kacaturre për me qitë”, *      *Varg i një kange të vjetër popullore

Prram! orkestra e nis Idilin...

Me i her nata bahet ditë.

 

Bien kumonët, bien sharkiat,

Bugarica e qyteliat,

Fyelli, defat edhe tepsijat,

Edhe sazet, n’klarineta,

Gjithsecili n’ojne t’veta:

 

N’kangasjerçe, a hi Malsia

Çon Fatimen Dragobia,

Festivalit kush i prini,

Thonë “s’po pritet” Isuf Halili,

N’dy anë të skenës tupanat vijnë,

Malush Shabani me Xhemalinë,

Festivalit gjithmonë i prinë;

 

Vjen me “Çelon” Çamëria, ^{*              *}Çelo Mezani

“Bij çobanësh” Labëria,

Gjithë muzika, shkojke nata,

Ka ardh Korça n’serenata,

Ka ardh Kuksi n’valle t’Lumës,

Vjen “Migjeni” n’valle t’punës;

 

Thotë Kavaja “Vijnë tajaret”,

Nga Saranda kanë ardh Sazet,

“Vallja e shkepzëz” vjen prej Kuksit,

Na kan’ ardh me grup të Durrsit,

Kosovarët e Rrashbullit,

Bash si kraht kur i hap shkaba,

Prej Kosove Dervish Shaqa,

N’curle e çoi Kuksi Hysninë,

E me lodër Xhemalinë.^{*                *}Xhemali Toçilla

 

Prej n’kala na asht dridhë Glina,

Valle e saze bjen Delvina,

 

“Për liri nuk fal Shqiptari”,

Me Gjok Becin, at poet,

Prej Mirdite ushton Fani,

Deri n’kala kanga buçet.

 

Prej Mirdite ushton jehona,

N’Gjirokastër ka ardh bjeshka,

“Gjith shqiptart janë Mic Sokola”

Me grup t’burrave kndoi Luljeta *         *Luljeta Përbasha

 

Që nga Kruja e Tepelena,

Vijnë kalatë me gjithë bedena,

Drande Gegen e bjen Lezha,

E ka sjell me këngë labria

Selam Labinë nga Salaria;

 

Po vijnë Jare-t bregut Bunës,

N’kapuç t’bardh vijnë Pleqtë e Krujës,

E prej Hasi rrapsod’t e Krumës,

Ndue Shyti bjen çiftelinë,

Bjen Fush-Arrsi Frrok Haxhinë,

E prej Shkodret Sali Mani,

Vllezërit Zena Elbasani,

Xhevat Lishi vjen nga Mati;

 

Varg e varg po vjen djelmnia,

Aziz Ndreun çon Peshkopia,

N’Valle t’Dibrës se ç’po vijnë,

Maje gishtash xha Kadrinë,

Po vijnë vallet nga Radoveshi,

Si shqiponja Izet Derdeshi;

 

Nga Përmeti frashërlliu,

N’klarinetë Laver Bariu.

Si adet që e ka pasë Vatra,

Petrit Lulon Gjirokastra,

Petrit Lulo, Xhevat Avdalli,

Demir Zykon e sjell Skrapari.

Vjen nga Vlora Melihaja^{*                   *} Meliha Doda

Zabit Rexhen e çon Kavaja;

 

Feride Kurti nga Burreli,

Nga Tirona Xan Zyberi,

Xan Zyberi edhe Hafsaja,

Peshë asht cue e gjithë kalaja.

 

E pret Dropullin festivali,

Me ato valle bukuri,

Dorë për dorë si zana mali,

Gjirokastrës i dhanë hijeshi.

 

Se ç’po dirgjen si Valbona,

Me lan’ emnin n’Mur t’Kalasë,

Ku i ban nana djemt Sokola,

Grup ma t’mirë ky vend s’ka pasë.

-------------

 

Kete dergese per revisten tone, autori e shoqron edhe me nje leter per redaktorin e ZSh-së Zeqir Lushaj, qe ne kete rast eshte edhe redaktor i librit qe eshte promovuar ne Bajram Curri keto dite. Po ua percjellim, fjale per fjale...

--------------------

I nderuar Zeqir!

Me daten 14 qershor 2013, ora 13.00 u be promovimi i librit tim  "Ne sofren e Artit" qe Ju e kini redaktuar aq bukur. Ky liber u prit shkelqyeshem nga te pranishmit por ajo qe me beri mua te ju shkruaj sot, eshte me teper se "Sofra Dardane" u hap me recitimin e vjershave te mia dhe prezantimi i librit u be nga recituesi Llesh Nikolla (aktor regjizor i teatrit kombetar) dhe u duartrokit gjate.

I dashur Zeqir. Une e bera kete promovim atje (dhe e bera  PAK ZEMERTHYER PER MUNGESEN TENDE),  per arsye se ishte ky eveniment ne Tropoje dhe ishin te gjithe aty, POR, KUR TE VINI JU KETU NE SHQIPERI DO TA BEJME EDHE NJE PROMOVIM TJETER NE TIRANE me pjesemarrjen e te gjithe artisteve tropojane ne Tirane por edhe nga rrethet qe permenden ne liber.

Te pershendes, te falenderoj shume per ndihmen e pakursyer qe me ke dhene dhe... të pres ne Tirane.

ZOGU