Pilo Zyba: Jorgo Papasidheri - Një zë që nuk duhet lënë në harresë

JORGO  PAPASIDHERI

NJË ZË QË NUK DUHET  LËNË NË HARRESË

- Në rrjedhën e traditës  –

Nga PILO ZYBA

Vlen të përmëndet se,Jorgo Papasidheri është  këngëtari dhe kompozitori më i madh  Arvanitas. Jorgo Papasidheri lindi në Salaminë të Greqisë më 14 shtator, 1902. Ai ishte i pesti nga nëntë  fëmijët e familjes së Kristo dhe Katerina  Papaisidheri  dhe vajza e  Panajot Budallit.Vlen të thuhet se, Salamina ka qënë një nga vatrat ku është ruajtur dhe kultivuar trashëgimia muzikore, veshja dhe gjuha amtare e arvanitasve.

Mbas  shkollës fillore  punoi në punë të rënda si bujk, marinar në anije tregtare dhe derisa ju kushtua  tërësisht këngës. Në 1923 ai kreu shërbimin ushtarak në Marinë. Në 1928 partneri i saj «Columbia» Lamproulis u takua me Papassidherin pas ndërmjetësimit të Salamis Hadrian  Sideris, një muzikant profesionist nga një familje muzikore, ishte  njeri i mire dhe mik i dashur i Lamproulis Papassidheri. Shumë orë së bashku, diskutuan,  kënduan. Lamproulis i bëri ftesë për të bashkëpunuar me «Columbia». Pra, çfarë ka ndodhur? Jorgo Papasidheris  regjistroi këngët e tij të parë në moshën 26 vjeç në 1928. Pas regjistrimit ishte një "matricë" u zhvendos në Angli, ku ai ishte duke luajtur në 78 rpm  ( mënyrë regjistrimi i disqeve) që erdhën në Greqi pas gjashtë muaj në vitin 1929

Në fillim ai regjistroi disa amanedes, lloj këngë që ne e dimë se kërkon një interpretues me aftësi të madhe vokale. Këndonte dhe  këngë  rebetika Matheson, dove Tounta, Skarvelis, Barousi, Psyrioti. Në atë kohë, në fillim të 1930 ishte marrë nga "Odeon" 1.000 dhrahmi për çdo këngë.

DASMA ME VAJZËN, VITA ...

Një nga kapitujt më të rëndësishëm të jetës së tij ishte martesa e tij me Afërdita Ceva, e cila edhe pas moshes  96 vjeç, fliste me respekt për emrin  dhe historinë e tij. Në 1931 ai u martua me Lady Venus  (Vita), Isidor Ceva. Në 1932 lindi djali i vetëm i tyre, mjeku i dashur në Salaminë Kristo Papasidheri (+ 1992). Në nëntor 1940, Papasidheri, dha  një kontribut në ushtrinë greke, e cila luftoi në Shqipëri. Në atë kohë shkruan këngët: "Brenda në malet e Këlcyrës" dhe "Ditën dhe natën me një pushkë."  Më pas kompozoi dhe këndoi këngët "për t'u kthyer në lavdi," "Shpendë që fluturoni përmbi  Shqipëri," “Dhe ju malet e Korçes”. Këto këngë u regjistruan në disqe në vitin 1947. Është paksa e çuditshme , por këto këngë nuk i gjen në qarkullim, për to lexon nëpër të dhënat e veprës dhe jetës së autorit për as në diskotekat më të pasura të Greqisë nuk i gjen. Nga këngët Arvanitase njihen disa këngë të krijuara prej  tij dhe janë të rregjistruara, (do ta pres gërshetin), ( çfar ka rruga që gjëmon), (karrige-karrige), ( tre pamporrë u ngrenë e vanë) etj.

Po cilat janë vlerat e këngës dhe vokalit të tij të rrallë për nga timbri, ngjyra, elasticiteti, shtrirja vokale dhe ajo e harmonizuar me tekstin që ai e krijonte po vetë? Ndonse  ishte autodidakt, por forca e shprehjes së tij në artin e të shkruarit , të kënduarit, të harmonizuara këto ndërmjet tyre, njohën majat e artit të muzikës  popllore.Me të drejtë unë pyes sot pas kaq vitesh kur ai ka vdekur, dhe unë vetë udhëtoj nëpër vëndet ku ai ka kënduar, ku ka lënë emrin si njeri, si këngëtar, si dhe paraardhës i arbërit…Kam takuar shumë njerëz që e kanë njohur nga afër, por këtu nuk është vëndi për këto analiza por për krijimtarinë dhe zërin e mrekullushëm. Ku qëndron pra vlera e këtij krijuesi të cilin grekët e kanë në panteonin e kulturës së tyre? Nikollaq Kokori, i cili ka dhe disa libra të botuar më thotë se: ( po të vësh re dhe të dëgjosh me vëmëndje, zërin e tij, shqiptimin e gjuhës shqipe, nuk e kupton që ai ishte arvanitas, pasi ne ( thotë për vete) me kalimin e kohës e kemi humbur disi atë.Por Jorgua gjatë viteve që ishte në shqipëri në kohën e luftës Italo – Greke, e përvetësoi në mënyrë të shkëlqyer).Të them të drejtën, këtë e vë re edhe unë, por këtu vlen të përmëndet dhe dashuria me të cilën ai e pasuroi gjuhën e të parëve të tij. Si të mos mjaftonte kjo, ai i veshi asaj zërin e tij, muzikën dhe e bëri të pa vdekshme, duke e bërë atë kombëtare, dhe duke e futur në shpirtin e çdo shtëpie arvanitase. Papasidheri ka të veçantën e rrallë në krijimtarinë e ti. Ai, me mjeshtërinë, aftësinë dhe zërin, por dhe me gërshetimin e tre rrymave apo traditave, arriti të krijonte një muzikë të tijën që jo vetëm i rezistoi kohës, por hyri në muzikën greke si një krijim i ri. Dhe kjo ishte, harmonizimi i bukur i muzikës tradicionale të arvanitasve, këngëve të orientit dhe asaj greke ku ai u lind dhe u rrit. E dëgjoj, shijoj gjithnjë këtë gërshetim dhe pyes veten. Si ka mundësi që asnjë studjues shqiptar nuk ka marrë mundimin të shikojë, kuptojë dhe të flasë për veçoritë e tij.Papasidheri, është një kompozitor dhe këngëtar i kohës sonë. Duhet të kalojnë vite që humbasin faktet, njerzit, këngët, dhe pastaj të mundohemi ta ringjallim, ashtu si bëjmë gjithnjë, JO ! Po e shkruaj me të madhe, pasi ky do jetë një gabim i madh nëse do ndodhi. Papasidheri i këndon këngët në gjuhën e nënës, dhe kjo nuk është e pakët, pasi tregon se, bashkë me këngën, nëpër shekuj është ruajtur dhe gjuha dhe kultura tradicionale e muzikës sonë popullore arvanite, por edhe kombëtare. Sepse duke i studjuar ato së bashku dhe veç e veç, nxirren vlerat dhe happen rrugë të reja për bashkpunime dhe mbajtje gjallë të një tradite, e cila kohët e fundit duket se po rilind dhe lulëzon në kulturën Arvanitase. Papasidheri, si rrallë ndonjë krijues tjetër shqiptar, ka më shumë 1500 këngë të rregjistruara në disqe, qofshin këto me zërin e tij apo të të tjerëve. Nuk është kjo një themel nga ku u rrit dhe lulëzoi muzika jonë? Ai lindi në një vend me tradita ku gjuha dhe zakonet ruhen edhe sot.

Gjatë karrierës së tij, shkoi në çdo cep të Greqisë nga Veriu, Thesalisali, Euboea, Atikë, Peloponez dhe në disa ishuj. Në vitin 1972 ai shkoi në Çikago në Amerikë për një muaj. Përveç Diskografia «Columbia» bashkëpunoi me kompani të tjera të tilla si: "Odeon», «Parlophon», «Zëri i tij Master» dhe të tjerët. Ai ka shënuar dhjetra këngëve.

Ai ka shkruar edhe lirika për këngët që janë interpretuar nga këngëtarë të tjerë. Papasidheri shpëtoi dhjetra këngë te vjetra popullore  nga vdekja e sigurt, duke i shkruar, kënduar dhe  duke i rikthyer në gjirin e popullit.