Albert Zholi: Më varrosni me shami në kokë...

Albert Zholi

skicë

MË VARROSNI ME SHAMI NË  KOKË…

Kosta iku  nga Leshnica  në  nëntor   të 1944-ës. Shumë u thanë  për të e për familjen  që la pas, për nënën, vëllezërit  e motrat. Të ikurit e linin  të keqen  prapa e ajo  s’u  shqitej gjithë  jetën. Mbetej aty, tek dera e shtëpisë  e si  guri i  portës peshonte  në  qafën e të gjithëve.

“ Deri në vitin 1960-të Kosta punoi në  Greqi,  pastaj shkoi në Amerikë. Lidhja e parë  me njerëzit  e shtëpisë  u bë  pas 50-vjetësh. Ai dërgoi  letër  e numrin  e telefonit. Por ajo letër ishte shumë  vonë për nënën  e  tij. Edhe të  mbeturit  e  tjerë  të  familjes  në  kohën  e eksodit  masiv e  lanë  Leshnicën e  u vendosën  në Greqi.

Kur  babai  e mori në  telefon  xhaxhanë  në Amerikë, isha shumë kurioz t’i dëgjoja  zënë,  tregon  nipi i  tij. Asnjëherë  nuk  e kisha  parë në  sy, vecc e  përfytyroja. Edhe babai kishte “ një  jetë  pa e parë “, sicc thoshte ai kur binte fjala  për xhaxha Kostën... “Dua zotin  Kosta” foli  babai  në  greqisht. “ Unë  jam” u përgjigj zëri tjetër  nga larg. Babai e humbi fare. Iu lidh  gjuha  dhe s’dinte cc’të  fliste. Vetëm lotë  i  rridhnin  nga  sytë ... Edhe  unë  lotoja  pranë  tij. Edhe  xhaxhai vetëm dy  fjalë tha “ Ku  je  o vëlla Llambi ?!...” dhe përtypte  lotët  edhe  ai. Pastaj  ndërruan  ca  fjalë, sa  mund  të  flasësh  në  telefon. Kur  ke aq shumë  për  të thënë  nuk  flet  dot. Pa le pastaj që  litarët e  mallit  të  zënë  fytin.

Dhe  nipi i  Kostës së ikur  më tregoi  edhe  diccka, që  nuk  mund  ta  harroi  gjithë  jetën :

“...Në vitin  1953, kur xhaxhai ishte akoma në Greqi, kish kaluar  kufirin  dhe  kish  ardhur  në fshat. Donte të  takonte  nënën dhe ne  të tjerët. Edhe  për udhët edhe për pemët  e kishte  marrë malli, sicc na  shkruante në letër. “E vura kokën  në  torbë  për të  parë edhe një  herë  nënën.” na  shkruante xhaxhai. Ishte  tetor  kur  erdhi. Në të  errur, që  të  mos e shihte  njeri  e ta spiunonin  pastaj. Plot  dy orë e gjysëm u  mbërthye  pas gardhit të shtëpisë  e priste. Nuk guxonte të hynte e  nuk donte të  ikte  pa parë  nënën. Rrinte e priste. Kur  nëna doli  rastësisht  në oborr, gjoksi  iu  shqye  nga të  hedhurat  e zemrës. Gati  t’i hidhej  në qafë  e  të  mos  e  lëshonte  më, por nuk mundi  të  lëvizte  nga  vendi, sikur  dikush e kish mbërthyer  me  perona  magjie. Donte  t’i  fliste, por  fryma  nuk  i  bëhej  dot  zë sikur  një  rrjetë merimange kish  rënë  mbi  ccerdhen e fjalëve  dhe  merimanga  shumëkëmbëshe  i  gëlltiste  fjalët e tijë  në  heshtje, pa  përtypje  dhëmbësh.

Donte  t’i dëgjonte  nënës  zërin, atë   zë të ngrohtë, që  delte  nga  fundi i  shpirtit  të saj, por  ajo  dic  bënte  në  oborr  e  nuk  fliste  asnjë  fjalë, sikur  fjalët  t’i kishin  ikur  bashkë  me djalin  matanë  kufirit  në ato  udhë  kurbeti. Dhe   fati  e kish lënë  edhe  pa Kostën  edhe  pa fjalët  e saj.

Vetëm katër  metra  larg  nënës  ishte  ai  dhe  i  dukej  vetja  më larg  se kurrë. Më  larg. Më larg se  gjithë  mendimet  që  kish  tjerrur  në  vite. Nëna  dicc  mori në kamaren  aty  jashtë  derëes  dhe  u  fiut  brenda  për  të  mos dalë më.

Ai mbeti edhe  ca ashtu, i  mbërthyer  pas gardhit, pastaj hyri  në  oborr  e  vendosi  në kamaren  pranë  derës  një  pako  të vogël  ku mes të  tjerash  ishte  një  shami  e  zezë  dhe  një  kuti  me kafe  të  bluar.

Kur  i  gjeti  nëna të nesërmen  pa gdhirë, i puthi  e qau  me  lot  nëne. I  miriste  dhe  lotonte. Kështu bënte  deri  sa  vdiq. Vdiq  e malluar  e  me shpirt  të   djegur . I puthte  e lotonte  fshehur. Vetëm  unë e shihja, por  nuk i  tregova  askujt. Kur  do  vdiste  nëna  e la  me gojën  e saj: “… Kur  të  më  varrosni  më  vini  në kokë  këtë  shami  dhe  e nxorri  nga  gjiri  ku  e  mbante  prej  vitesh. Edhe kafenë  e  eksodhit  e  keni  në  sënduqin  tim”!