Shkëlzen Gashi: Rambuje-dhjetë vjet pas

Tjetrazi
 
Rambuje-dhjetë vjet pas
 
Nga Shkëlzen Gashi
shkelzengashi@yahoo.com
 
Para dhjetë vjetësh, më 18 mars 1999, një delegacion nga Kosova me në krye Hashim Thaçin, nënshkroi në Paris një dokument të quajtur Marrëveshja e Përkohshme për Vetëqeverisje në Kosovë, e njohur më mirë si Marrëveshja e Rambujesë. Kjo marrëveshje askurrkund nuk e identifikonte Serbinë/RFJ-në si agresor e okupator dhe shqiptarët nuk i trajtonte si popull, por si pjesëtarë të bashkësisë kombëtare shqiptare në Kosovën shumetnike. E, siç dihet, bashkësitë kombëtare nuk gëzojnë të drejtë për referendum dhe, për më shumë, një tjetër bashkësi kombëtare në hapësirën shumetnike mund të konsiderojë se vetë organizimi i referendumit ia cenon asaj interesin vetjak nacional. Marrëveshja e Rambujesë madje e garantonte edhe sovranitetin dhe integritetin territorial të RFJ-së. Pra, me nënshkrimin e këtij dokumenti, shqiptarët për herë të parë po ia pranonin sovranitetin dhe integritetin territorial shtetit që e identifikonin si okupator. Marrëveshja nuk e përmendte kurrkund as UÇK-në, e cila, në trajtimin e kësaj marrëveshjeje, barazohej me nivelin e njësive paramilitare serbe. Për më shumë, në bazë të kësaj marrëveshjeje, 2.500 ushtarë dhe 1.500 policë të RFJ-së dhe të Serbisë do të vazhdonin të mbeteshin në Kosovë.
Kosova, në bazë të Marrëveshjes së Rambujesë, kishte të drejtë të përfaqësohej në Kuvendin e Serbisë dhe në Dhomën Qytetare të RFJ-së, por jo të përfaqësohej edhe në Dhomën e Republikave të RFJ-së, çka ishte edhe më pak sesa parashihte Kushtetuta e vitit 1974. Marrëveshja e Rambujesë parashihte kompetenca për komunat dhe bashkësitë kombëtare në Kosovë, të cilat më pas i hapën rrugë copëtimit të Kosovës dhe gllabërimit pjesë-pjesë të territorit të Kosovës nga Serbia. Marrëveshja e Rambujesë kërkonte nga shqiptarët që ta pranonin një shtet të paqenë, RFJ-në, të cilin nuk e kishin njohur as vetë BE-ja, ShBA-ja dhe as organizmat ndërkombëtarë. Kjo Marrëveshje parashihte që Serbia t’i mblidhte taksat dhe tatimet dhe nuk parashihte dëmshpërblim për 150 mijë punëtorët dhunshëm të përjashtuar nga puna as kompensim të pasurive të dëmtuara të Kosovës e as të dëmeve të luftës. Marrëveshja e Rambujesë nuk e përmendte askund shprehimisht referendumin, por jepte vetëm frazën jo fort qartë të përcaktuar: “në bazë të vullnetit të popullit”, pa specifikuar ndokund në bazë të vullnetit të cilit popull. Madje, po e njëjta fjali, bashkë me togfjalëshin “vullnetit të popullit” radhit menjëherë më pas edhe mbështetjen në Aktin Final të Helsinkit, sipas të cilit, kufijtë ndërkombëtarë mund të ndryshojnë vetëm me pajtimin e të dyja palëve.
  Pra, kjo marrëveshje ishte në shpërputhje të plotë me vullnetin e qytetarëve të Kosovës për një shtet sovran e të pavarur. Sërbia/RFJ-ja e refuzoi prerazi këtë marrëveshje për arsye se ajo garantonte që forcat e NATO-s të gëzonin qarkullim të pakufizuar nëpër tërë RFJ-në, duke përfshirë edhe hapësirën ajrore si dhe ujërat territoriale. Për këtë arsye, më 24 mars 1999 NATO-ja i nisi sulmet bombarduese kundër Sërbisë/RFJ-së. Pas fillimit të bombardimeve të NATO-s, forcat serbe vranë afërsisht 12 mijë shqiptarë të Kosovës, deportuan afro një milion shqiptarë nga Kosova, shkatërruan mijëra shtëpi, dhunuan mijëra femra... Bashkësia ndërkombëtare, pas gjithë këtyre krimeve, vazhdoi t’i referohej Marrëveshjes së Rambujesë në Rezolutën 1244 të KS të OKB-së, megjithëqë parimi rebus sic stantibus i të drejtës ndërkombëtare mundëson që një marrëveshje të mos jetë më e vlefshme mbasi të kenë ndryshuar rrënjësisht rrethanat nën të cilat ajo është nënshkruar. Ç’është e drejta, nuk është se liderët e Kosovës e kishin kërkuar ndonjëherë zbatimin e këtij parimi. Më 3 qershor 1999 Presidenti i RFJ-së, Slobodan Milosevi?, pranon dokumentin e hartuar nga Strobe Talbott (ShBA), Martti Ahtisaari (BE), Victor Chernomyrdin (Rusi), i cili dokument kërkon tërheqjen e të gjitha forcave policore, ushtarake dhe paraushtarake të RFJ-së/Sërbisë nga Kosova, jo për shkak të UÇK-së, por për shkak se vetëm kështu refugjatët do të ndjeheshin të sigurt për t’u kthyer në shtëpitë e veta dhe trupat e NATO-s do të vendoseshin në një ambient të sigurt dhe pa gjasa për ndonjë konflikt me ato të Sërbisë/RFJ-së. Për më shumë, dokumenti Talbott-Ahtisaari-Chernomyrdin, parashihte, ashtu siç synonte Slobodan Milosevi?, edhe vendosjen e një misioni të OKB-së, që më vonë do të njihet si UNMIK.
  Pra, UÇK-ja u shtrëngua ta nënshkruaj Marrëveshjen e Rambujesë, duke humbur kështu luftën me Serbinë/Jugosllavinë, për arsye se udhëheqësia ushtarake dhe politike e saj deri në momentin e nënshkrimit të kësaj marrëveshje kishte bërë gabime trashanike: në vend të luftës guerile, UÇK-ja bënte luftë frontale, e shërbimi më i madh që një popull i kolonizuar mund t’ia bëjë okupatorit, është që në vend të luftës guerile të bëjë luftë frontale. Një popull i kolonizuar nuk çlirohet duke pritur që të bëhet më i fortë se okupatori, por duke ia bërë okupatorit të paleverdishëm qëndrimin në territorin e okupuar. Për më shumë, UÇK-ja, duke vepruar e shkëputur nga puna politike me popullin, bëri që lufta e saj të ishte luftë e disa grupeve të paorganizuara, pa disiplinë dhe keq të armatosura nga njëra anë,  si dhe armatës serbe/jugosllave, të organizuar, të disiplinuar dhe të armatosur mirë, nga ana tjetër. Përfundimi i kësaj lufte dihej paraprakisht, pikërisht nga shkaku se në të populli mbeti spektator dhe, për më keq, ra edhe pre e zullumit hakmarrës të pushtuesit serb/jugosllav.
  Të bënte UÇK-ja luftë guerile, duke përdorur edhe doktrinën e “popullit të armatosur”, pa dyshim se lufta do të zgjaste më shumë dhe do të kishte më shumë të rënë për liri, por, viktima do të kishte më pak dhe fitorja do të ishte e pashmangshme. Rambouillet do të ishte krejt ndryshe sepse gjendja e UÇK-së në terren do të ishte shumë më e volitshme. UÇK-ja nuk ishte forcë efikase, siç mund të jetë dukur nga paraqitjet e saj. Këtë më së miri e dëshmon fakti se kur mijëra të rinj provonin të hynin në UÇK, strukturat udhëheqëse brenda saj i kthenin mbrapsht. Po ashtu, UÇK-ja nuk arriti të shpërndante armë të vogla në popull për të organizuar grupe vetëmbrojtëse, siç bëri Sllovenia duke armatosur qytetarët sllovenë që në rast sulmi ta mbronin dinjitetin e tyre, por njëkohësishtndryshojnë vetëm me pajtimin e të dyja palëve.
  Pra, kjo marrëveshje ishte në shpërputhje të plotë me vullnetin e qytetarëve të Kosovës për një shtet sovran e të pavarur. Sërbia/RFJ-ja e refuzoi prerazi këtë marrëveshje për arsye se ajo garantonte që forcat e NATO-s të gëzonin qarkullim të pakufizuar nëpër tërë RFJ-në, duke përfshirë edhe hapësirën ajrore si dhe ujërat territoriale. Për këtë arsye, më 24 mars 1999 NATO-ja i nisi sulmet bombarduese kundër Sërbisë/RFJ-së. Pas fillimit të bombardimeve të NATO-s, forcat serbe vranë afërsisht 12 mijë shqiptarë të Kosovës, deportuan afro një milion shqiptarë nga Kosova, shkatërruan mijëra shtëpi, dhunuan mijëra femra... Bashkësia ndërkombëtare, pas gjithë këtyre krimeve, vazhdoi t’i referohej Marrëveshjes së Rambujesë në Rezolutën 1244 të KS të OKB-së, megjithëqë parimi rebus sic stantibus i të drejtës ndërkombëtare mundëson që një marrëveshje të mos jetë më e vlefshme mbasi të kenë ndryshuar rrënjësisht rrethanat nën të cilat ajo është nënshkruar. Ç’është e drejta, nuk është se liderët e Kosovës e kishin kërkuar ndonjëherë zbatimin e këtij parimi. Më 3 qershor 1999 Presidenti i RFJ-së, Slobodan Milosevi?, pranon dokumentin e hartuar nga Strobe Talbott (ShBA), Martti Ahtisaari (BE), Victor Chernomyrdin (Rusi), i cili dokument kërkon tërheqjen e të gjitha forcave policore, ushtarake dhe paraushtarake të RFJ-së/Sërbisë nga Kosova, jo për shkak të UÇK-së, por për shkak se vetëm kështu refugjatët do të ndjeheshin të sigurt për t’u kthyer në shtëpitë e veta dhe trupat e NATO-s do të vendoseshin në një ambient të sigurt dhe pa gjasa për ndonjë konflikt me ato të Sërbisë/RFJ-së. Për më shumë, dokumenti Talbott-Ahtisaari-Chernomyrdin, parashihte, ashtu siç synonte Slobodan Milosevi?, edhe vendosjen e një misioni të OKB-së, që më vonë do të njihet si UNMIK.
  Pra, UÇK-ja u shtrëngua ta nënshkruaj Marrëveshjen e Rambujesë, duke humbur kështu luftën me Serbinë/Jugosllavinë, për arsye se udhëheqësia ushtarake dhe politike e saj deri në momentin e nënshkrimit të kësaj marrëveshje kishte bërë gabime trashanike: në vend të luftës guerile, UÇK-ja bënte luftë frontale, e shërbimi më i madh që një popull i kolonizuar mund t’ia bëjë okupatorit, është që në vend të luftës guerile të bëjë luftë frontale. Një popull i kolonizuar nuk çlirohet duke pritur që të bëhet më i fortë se okupatori, por duke ia bërë okupatorit të paleverdishëm qëndrimin në territorin e okupuar. Për më shumë, UÇK-ja, duke vepruar e shkëputur nga puna politike me popullin, bëri që lufta e saj të ishte luftë e disa grupeve të paorganizuara, pa disiplinë dhe keq të armatosura nga njëra anë,  si dhe armatës serbe/jugosllave, të organizuar, të disiplinuar dhe të armatosur mirë, nga ana tjetër. Përfundimi i kësaj lufte dihej paraprakisht, pikërisht nga shkaku se në të populli mbeti spektator dhe, për më keq, ra edhe pre e zullumit hakmarrës të pushtuesit serb/jugosllav.
  Të bënte UÇK-ja luftë guerile, duke përdorur edhe doktrinën e “popullit të armatosur”, pa dyshim se lufta do të zgjaste më shumë dhe do të kishte më shumë të rënë për liri, por, viktima do të kishte më pak dhe fitorja do të ishte e pashmangshme. Rambouillet do të ishte krejt ndryshe sepse gjendja e UÇK-së në terren do të ishte shumë më e volitshme. UÇK-ja nuk ishte forcë efikase, siç mund të jetë dukur nga paraqitjet e saj. Këtë më së miri e dëshmon fakti se kur mijëra të rinj provonin të hynin në UÇK, strukturat udhëheqëse brenda saj i kthenin mbrapsht. Po ashtu, UÇK-ja nuk arriti të shpërndante armë të vogla në popull për të organizuar grupe vetëmbrojtëse, siç bëri Sllovenia duke armatosur qytetarët sllovenë që në rast sulmi ta mbronin dinjitetin e tyre, por njëkohësishtndryshojnë vetëm me pajtimin e të dyja palëve.
  Pra, kjo marrëveshje ishte në shpërputhje të plotë me vullnetin e qytetarëve të Kosovës për një shtet sovran e të pavarur. Sërbia/RFJ-ja e refuzoi prerazi këtë marrëveshje për arsye se ajo garantonte që forcat e NATO-s të gëzonin qarkullim të pakufizuar nëpër tërë RFJ-në, duke përfshirë edhe hapësirën ajrore si dhe ujërat territoriale. Për këtë arsye, më 24 mars 1999 NATO-ja i nisi sulmet bombarduese kundër Sërbisë/RFJ-së. Pas fillimit të bombardimeve të NATO-s, forcat serbe vranë afërsisht 12 mijë shqiptarë të Kosovës, deportuan afro një milion shqiptarë nga Kosova, shkatërruan mijëra shtëpi, dhunuan mijëra femra... Bashkësia ndërkombëtare, pas gjithë këtyre krimeve, vazhdoi t’i referohej Marrëveshjes së Rambujesë në Rezolutën 1244 të KS të OKB-së, megjithëqë parimi rebus sic stantibus i të drejtës ndërkombëtare mundëson që një marrëveshje të mos jetë më e vlefshme mbasi të kenë ndryshuar rrënjësisht rrethanat nën të cilat ajo është nënshkruar. Ç’është e drejta, nuk është se liderët e Kosovës e kishin kërkuar ndonjëherë zbatimin e këtij parimi. Më 3 qershor 1999 Presidenti i RFJ-së, Slobodan Milosevi?, pranon dokumentin e hartuar nga Strobe Talbott (ShBA), Martti Ahtisaari (BE), Victor Chernomyrdin (Rusi), i cili dokument kërkon tërheqjen e të gjitha forcave policore, ushtarake dhe paraushtarake të RFJ-së/Sërbisë nga Kosova, jo për shkak të UÇK-së, por për shkak se vetëm kështu refugjatët do të ndjeheshin të sigurt për t’u kthyer në shtëpitë e veta dhe trupat e NATO-s do të vendoseshin në një ambient të sigurt dhe pa gjasa për ndonjë konflikt me ato të Sërbisë/RFJ-së. Për më shumë, dokumenti Talbott-Ahtisaari-Chernomyrdin, parashihte, ashtu siç synonte Slobodan Milosevi?, edhe vendosjen e një misioni të OKB-së, që më vonë do të njihet si UNMIK.
  Pra, UÇK-ja u shtrëngua ta nënshkruaj Marrëveshjen e Rambujesë, duke humbur kështu luftën me Serbinë/Jugosllavinë, për arsye se udhëheqësia ushtarake dhe politike e saj deri në momentin e nënshkrimit të kësaj marrëveshje kishte bërë gabime trashanike: në vend të luftës guerile, UÇK-ja bënte luftë frontale, e shërbimi më i madh që një popull i kolonizuar mund t’ia bëjë okupatorit, është që në vend të luftës guerile të bëjë luftë frontale. Një popull i kolonizuar nuk çlirohet duke pritur që të bëhet më i fortë se okupatori, por duke ia bërë okupatorit të paleverdishëm qëndrimin në territorin e okupuar. Për më shumë, UÇK-ja, duke vepruar e shkëputur nga puna politike me popullin, bëri që lufta e saj të ishte luftë e disa grupeve të paorganizuara, pa disiplinë dhe keq të armatosura nga njëra anë,  si dhe armatës serbe/jugosllave, të organizuar, të disiplinuar dhe të armatosur mirë, nga ana tjetër. Përfundimi i kësaj lufte dihej paraprakisht, pikërisht nga shkaku se në të populli mbeti spektator dhe, për më keq, ra edhe pre e zullumit hakmarrës të pushtuesit serb/jugosllav.
  Të bënte UÇK-ja luftë guerile, duke përdorur edhe doktrinën e “popullit të armatosur”, pa dyshim se lufta do të zgjaste më shumë dhe do të kishte më shumë të rënë për liri, por, viktima do të kishte më pak dhe fitorja do të ishte e pashmangshme. Rambouillet do të ishte krejt ndryshe sepse gjendja e UÇK-së në terren do të ishte shumë më e volitshme. UÇK-ja nuk ishte forcë efikase, siç mund të jetë dukur nga paraqitjet e saj. Këtë më së miri e dëshmon fakti se kur mijëra të rinj provonin të hynin në UÇK, strukturat udhëheqëse brenda saj i kthenin mbrapsht. Po ashtu, UÇK-ja nuk arriti të shpërndante armë të vogla në popull për të organizuar grupe vetëmbrojtëse, siç bëri Sllovenia duke armatosur qytetarët sllovenë që në rast sulmi ta mbronin dinjitetin e tyre, por njëkohësisht edhe dinjitetin e Sllovenisë. Kështu, UÇK-ja nuk ia doli ta ndalte dëbimin e afro një milion civilëve të pafajshëm; vrasjen e mbi dhjetë mijë civilëve të pafajshëm; rënien e mijëra civilëve të pafajshëm në burgjet e Sërbisë... Natyrisht, UÇK-ja kishte luftëtarë të devotshëm, por udhëhiqej nga individë oportunistë që e synonin pushtetin. Qëllimi i UÇK-së, sipas komandantëve të saj, ishte provokimi i forcave serbe për të ndërhyrë në popullatën civile, në mënyrë që kësisoj të përnxitej ndërhyrja ushtarake e forcave të NATO-s kundër Sërbisë/Jugosllavisë. Duket paradoksale, por civilët e vrarë dhe popullata e dëbuar janë çlirimtarët e Kosovës.