Kulturë
Kristaq Turtulli: I qeshuri
E diele, 21.04.2013, 03:33 PM
KRISTAQ
TURTULLI
I QESHURI
Novelë
I
Në
kthetrat e mallit isha i mbërthyer, prandaj dëgjova turbull zërin e ngjirur.:
-Kaq
shpejt i harrove shokët, që s’ u flet me gojë, mo...
Mu bë
sikur ky zë vinte nga fund toka. Lëviza instinktivisht kryet pjerrtas, si të
shkundja diçka prej veshëve, ngaqë zëri mu duk
ngricës.
-Apo ke
frikë se mos u japësh ndonjë lekë të pinë vodkë,- vazhdoi zëri i ngjirur diku
prapa meje.
U tërhoqa
pas me ndjesinë e pakuptuar të mbrojtjes dhe të hutimit. Mbase ai zë grindavec
i drejtohej dikujt tjetër, paçka se mu duk i njohur. Në hapjen e vrullshme
drejt botës, çdo ditë vijnë në vendlindje mërgimtarë të malluar si unë. Të
malluar si unë! Sa të çuditshme janë lëvizjet dhe ndryshimet e menjëhershme, aq
sa të duken të pabesueshme, ireale, nxitimi, zhvendosja, rrokopuja e viteve dhe
kthimi me kokë të rënduar nga thinjat dhe mendimet....
-Oh ç’na
polli. Po ky nga mbiu këtu,- ia bëri i mërzitur kushëriri. Psherëtiu dhe më
pëshpëriti:- Kusho, vitet e fundit janë shtuar paratë por dhe budallenjtë. Të
këshilloj, mos e kthe kokën. Bëj sikur nuk ke dëgjuar dhe vazhdojmë rrugën.
Ndoqa
këshillën e kushëririt nuk ktheva kryet të shihja. Kisha vetëm një natë e një
gjysmë dite që jetoja në qytetin tim të lindjes. Mbrëmë fjeta tek im kushëri
dhe bëra gjumë të vështirë. Më mundonin ëndrrat. Vij për vizitë në qytetin e
lindjes pas një mungese dhjetë vjeçare. Vij në qytetin e të parëve të mi, të
rritjes, martesës, dhe fle si muhaxhir në shtëpinë e botës. Shtëpinë ia shita
zemërthyer komshiut, për pesë kacidhe, përpara se të merrja rrugën e gjatë të
mërgimit. Shitja e shtëpisë ishte e vetmja zgjidhje, megjithëse atje mbeti
pezull mali i mallit dhe i dertit, fryma e prindërve, gjyshërve, stërgjyshërve,
katragjyshërve etj. Ndryshimi i sistemeve dhe vitet e para post komuniste na
lanë trokë. Nuk më mjaftonin të hollat për të përballuar shpenzimet e
udhëtimit, emigrimin dhe përplasjen e drejtpërdrejtë me botën e huaj.
Kushëriri
për të më ngritur më tepër kacabunjtë, ka qysh mbrëmë që më shastisën veshët:
Kusho i dashur, e di sa tu shit shtëpia
që kishe në qendër të qytetit, hë, e di sa tu shit? Nuk e di. Thuaj një shifër, ngulmoi ai. Unë
ngrita supet me bezdi të hapur. U mata
disa herë ti thosha: Eh more kusho, mos e hap plagën që akoma nuk më është
përtharë. Nuk ish thjesht shtëpi, por trashëgimi shpirtërore dhe fisnore. A nuk
doja unë të ndjeja erën e shtëpisë, të prekja me dorë strehën, kujtimet e
mallin e shkuar! I thashë më në fund, kusho nuk e di dhe as më intereson ta di.
Kushëriri fërkoi duart dhe ngriti zërin: Mirë, më dëgjo, po ta shisje atë
shtëpi tani që bisedojmë, do fitoje pesë a gjashtë fish të çmimit të shitjes së
parë. Hë e beson, të lot fiqiri kur e mendon, shumë marramendëse, një kapicë me
para. Të këshillova si kushëri i afërm, mos e shit shtëpinë. S’më dëgjove.
Desha ti kthehesha, ti thosha, të kërkova para borxh për të blerë biletat e
udhëtimit, e dija që kishe gjendje të hollash, por bëre veshin e shurdhër. Nuk
i ktheva përgjigje. Ç’i do llafet. Vij dhe nuk di ku të fle. Se si më duket të
vij në qytetin tim të lindjes, ku kam qeshur dhe kam qarë, ku kam dërmuar
gjunjët, e të fle në hotel. Tashmë jam pemë e shkulur, me rrënjë të zbardhura
në diell dhe i mbërthyer në qerthullin e nostalgjisë. Nuk mund fashiten lehtë
emocionet drithëruese të së shkuarës dhe malli i trishtë i ndryshimit.
-Tani bën
sikur nuk dëgjon, pale,- më përmendi zëri i ngjirur.
-O ç’na
polli,- pëshpëriti përsëri kushëriri dhe më porositi:- Mos i kthe përgjigje,
është një i roitur nga trutë. Kështu bën me të gjithë të emigrantët që vijnë. U
qepet si shushunjë prapa për tu zhvatur ndonjë lekë.
Po kjo
është e patolerueshme, doja të protestoja. Vij për vizitë në vendlindje pas një
mungese të gjatë e do më duhet të përballoj dhe shushunjat.
-Hë mo,
pse s’më flet, apo të dhimbsen disa qindarka të qelbura për Rraqkën e shkretë,
- u përsërit zëri i ngjirur por këtë
herë me ngulm dhe inat, si një trompë e prishur.
Mbajta
këmbët.
-Mos
ndalo. Nxitojmë këmbët, ikim. Nuk ka kërriç më të ndyrë se ky. Të
paralajmërova, ka shkalluar nga trutë,- ngulmoi kushëriri dhe vazhdoi duke
folur me nxitim, - një natë me borë rendi lakuriq nëpër qytet duke bërtitur:
hej milet, zgjohuni. Ka ardhur koha të zhvishesh gollomesh si unë, të flakësh
tutje rrobat e pista së bashku me helmet dhe ligësitë.
U mpiva.
Rraqka! Nuk ia vura veshin këmbënguljes të kushëririt, për të ikur nga sytë
këmbët. U ktheva menjëherë. Përpara meje qëndronte një fytyrë e shpërfytyruar,
e ënjtur e fryrë si e buçkaritur. Cepat e buzëve i kish të zbardhura si të
përlyera me gjizë të ndenjur. Sytë e fryra, të skuqura, qafë mbledhur, ngjeshur
pas shpatullave të dhjamosur. Duart i mbante të rrasura në xheken e
zbardhëlluar të grisur në cepa.
-Si je
Raqi Shoguri!- i fola.
-Më njohe
më në fund. Më fole. Ma bëre qejfin. Siç e sheh, Raqka jam, që mos qofsha.
Sigurisht nuk ta mbush synë, prandaj ndruhesh të më takosh, të më japësh
dorën,- më foli me zë të akull ai.
U ndodha
krejtësisht bosh pas atyre fjalëve:
- Ç’thua
bre Raqkë,- i thashë. Hapa krahët dhe e rroka për qafe. Raqi u tremb, u hutua prej përqafimit tim dhe më
vështroi me dyshim. Trupi i tij i shëndoshë u drodh, u qull dhe mu duk sikur po
dëneste.
-U
çmende,- më pëshpëriti kushëriri dhe më tërhoqi me forcë prej mënge,- duhet të
jesh më i kujdesshëm. Qytetarët seriozë
i largohen këtij...një kilometër, ndërsa ti pa u thelluar shumë, e përqafon!
Raqka
dëgjoi, u tërhoq dhe fshiu hundët me shpinën e dorës. Trupi i tij u shëndoshë i
mblodh si lëmsh, por menjëherë u ngreh, vështroi nga kushëriri me urrejtje dhe
hungëriti:
-Qytetarët
seriozë largohen prej meje hë, se qenkam karagjoz, i keq...i...poshtër...iii! E
di unë e di, edhe ti je një nga ata të ligjtë, nga ata...të pashpirt. Nuk ju
vret ndërgjegjja, nuk u vjen pak keq, ma shkatërruat, ma nxitë jetën, më bëtë
gjysmë njeri.
-Do vish
të ikim,- foli zë ulët dhe me nervozizëm kushëriri,- apo do rish me këtë të
çmendur.
Fytyra e
Raqkës u shtrembërua, sytë iu skuqën, iu
bënë gjak, bërtiti:
-Unë i
çmendur! Hë, unë! Juve jeni të çmendur, juve, juve, juve...Të gjithë, të
gjithë, të gjithë...!- Trupi i shëndoshë i Raqkës iu drodh, pastaj fytyra iu
zverdh, u bë si kartë.
-
Qetësohu Raqkë, qetësohu, mos bëj kështu. Nuk të tha asnjë fjalë të keqe,- u
përpoqa të zbutja situatën.
-Më bëri
të çmendur, më bëri budalla. Kushëri e ke por nuk e njeh. Ky është mafie e
keqe,- bërtiti Raqka me zë të përvuajtur dhe u përkul në gjunjë,- o Zot, jam
lodhur së dëgjuar këto fjalë, më kupton, jam dërmuar, oh..!
Disa
qytetarë kthyen kokat, qëndruan, u zgërdhinë dhe bërtitën:
-Hej
Raqkë ç’pret, qëlloi me gurë.
Kushëriri
u skuq prej turpit, kur dëgjoi akuzën e drejtpërdrejtë: Mafie. I kish ecur
tregtia e vajit të lule diellit dhe unë u habita kur e pashë që kish në zotërim
dy magazina të mëdha dhe ndërtuar një shtëpi të madhe tre katërshe, me
pllaka granili në rrëzë kodrave.
Kushëriri rënkoi dhe më tërhoqi me forcë. Më tha të largoheshim sa më shpejt
prej gjendjes skandaloze që po na yshte i çmenduri. Sipas tij ne po tregoheshin
jashtëzakonisht të duruar që merreshim me një budalla të rrezikshëm. Qyteti i
ka për zemër marrëzitë dhe mezi pret të argëtohet, por jo kur është në mes
kushëriri im.
-Nuk mund
të qëndroj as dhe një minutë, duhet ti a mbathim. Është koha kur e kapin lulkat
e budallallëkut dhe mizat e kalit i gumëzhijnë mbi krye. Prite kur të bëhet i
dhunshëm,- më pëshpëriti kushëriri dhe shtoi i trembur: -Nuk e merr me mend sa
i rrezikshëm bëhet, shkatërron çfarë gjen përpara. Ky harrin deri aty sa dhe të
ëmën, plakën e shkretë e shqep në dru, e bën për qepë dhe kripë.
- Unë
shqep në dru nënën time! Hë! Unë!? Ha, ha, hi, hi! Më vraftë Zoti në e prek me
dorë. Nëna për mua është e shenjtë. Shiko sa të poshtër janë: akuzojnë,
gënjejnë, shpifin,- fytyra e Raqkës u qull prej lotëve. Qeshi me të madhe
gjithë histerizëm. Pastaj mblodhi grushtet i shtrëngoi fort aq sa i kërkërritën
kockat. Vështroi kushëririn me hakërrim:- mos shpif.
-E shikon
si qesh. E qeshura e tij është pragu i marrëzisë,- më pëshpëriti zë dridhur
kushëriri.
-
Qetësohu Raqkë, të lutem,- ia bëra i hutuar. Vërtet e qeshura e tij ish krejt
ndryshe, jo si dikur, por e pazakontë, e çuditshme.
-Ky
shpif, shpif.
-More
Raqkë. Unë s’të thashë gjë. Të gjithë e dinë që ti je djalë i mirë, i dëgjuar,-
foli zë holluar kushëriri dhe tinës më shkeli syrin. Si për të më thënë, e
shikon dhe vetë sa i çmendur dhe i rrezikshëm është.
- Mos
shpif...Mafie, mos shpif...për nënën... Thua se qesha?
- Jo nuk
qeshe.
-Nuk
qesha, ti the që qesha!
Sytë e
kuq, të mbufatur të Raqkës vështronin mosbesues herë nga unë e herë nga
kushëriri, i cili i ndodhur ngushtë nxori me nxitim një monedhë metalike 50
dhjetë lekësh dhe ia rrasi Raqkës në dorë.
-Merre
Raqkë, mos ki turp. Ja leku që kërkove. Shko, pi vodkë. Merre de, mos ngurro,
shko, pi një dopio të mirë me vodkë.
-Jo, jo,
jo...nuk dua paranë që ma jep, nuk janë të pastra. Lekët e tua janë të hidhura
pelin, si fjalët që thua.
- Unë i
kam fjalët e hidhura! Jo bre Raqkë djali, jo. Unë të dua e të respektoj,-
kushëriri mezi përmbante inatin.
-Mos
shpif...Mafie, mos shpif...për nënën..,- Raqka dridhej.
-Mjaft,
mu sos durimi. Kujt i thua mafie ti budalla. Ikë gremisu, na lërë të qetë,-
kushëriri u skërmit.
-Mafie
je,- ia bëri Raqka.
-Sikur po
na bën shumë vapë, ky,- ia bëri kushëriri dhe më futi krahun, pa larguar prej
fytyrës skërmitjen e keqe. S’lëviza prej vendit. Shpina mu ftoh, mu bë akull,
dhe ky sherr dhe stres bajat më duhej tani. Nuk mund të duroja dot më fjalët e
tyre të mërzitshme, pa shije, hidh e prit, gjithë maraz. Unë erdha të
çlirohesha, të lija trurin të prehej i qetë në vendlindje. Të largoja
përkohësisht mbingarkesat e mëdha të jetës së vrullshme të mërgimit. Këta
vështronin të hakërryer njëri tjetrin dhe unë përkundrazi, më keq po mbushesha
me stres të kotë.
-Mos
kujto se zihem me këtë. Ky dreq të argëton me të qeshurin që ka, të heq stresin
dhe mërzinë,-më pëshpëriti kushëriri, si të më kish blerë mendimet.
Si ktheva
përgjigje. Vështrova pjerrtas të dy, edhe pse ish mot i kthjellët mu duk sikur
kish shumë vranësirë. Doja ti kthehesha ashpër kushëririt: Kur ju argëtoheni,
vrisni monotoninë, mbushni pellgjet me
ujë të ndenjur të mediokritetit me ndonjë fatkeq si ky, unë acarohem akoma më
shumë, por gjuha më ish lidhur.
U ndjeva
krejtësisht bosh, si një trung i lënë rastësisht në cep të rrugës dhe rrëketë e
shiut po e qullnin. Pa e kuptuar futa dorën në xhep. Gishtërinjtë më zunë një
kartëmonedhë, e shkula me forcë prej xhepit, gati sa nuk e grisa. Nuk i
kushtova rëndësi sa ish vlera e parasë, me moskokëçarëse lodhëse ia rasa Raqit
në dorë. Kushëriri zgurdulloi sytë:
-Çfarë
bën, e di sa para i dhe,- më pëshpëriti.
Ngrita
supet me indiferentizëm.
-Çfarë
rëndësie ka,- i thashë.
-Sigurish
që ka rëndësi. Janë njëmijë lekë të reja, goxha para. Me këto para ky birbo
mund të dendet e të bëhet daulle një javë të tërë,-më foli kushëriri, me
pëshpërimën e mërzitshme, që më qulli veshin, ma bëri helaq. Dhe me ton të vrazhdë iu
kthye Raqit: - Hajt tani e fjete mendjen, largohu. More lekë më shumë se
ç’mund të mendoje, po të duash të jap dhe unë ca para të tjera.
-Jo, nuk
dua asgjë nga ty,- foli mbytur dhe i vendosur Raqka.
Fytyra e
kushëririt u prish nga inati. Vështrova nga Raqka. Ai nuk u gëzua që i dhashë
një kartëmonedhë me vlerë, përkundrazi, qëndronte i mpirë dhe i zbehur në
fytyrë. Shikimi i tij ish tmerrësisht i trishtueshëm. Kërkonte të më thoshte
diçka, por nuk mundte. Gjithsesi ndjeva një farë ç’mpirje në tru dhe çlirim në
trup, që u kujtova ti jepja para. Ndoshta për to kish aq shumë nevojë i
shkreti, që ish pa përkrahje, por nuk guxonte. Përnjëherësh mu kujtua e ëma,
Marika.
-Raqkë,
gjallë e ke nënën? - e pyeta.
-Gjallë.
-Është
mirë me shëndet?
-Ashtu,
copa- copa...çika- çika...si pleqëri...
-Bliji
diçka, nga unë, do i bëhet qejfi,- i thashë dhe shtova:- Nëse nuk të mjaftojnë
këto, po të duash të jap lekë të tjera.
-Jo, nuk
dua,- ma ktheu Raqka.
-Hajt
shkojmë, se mos bëhemi vonë,- ia bëri kushëriri i paduruar dhe vështroi orën e
dorës. Më tërhoqi me forcë për bërryli dhe pa vështruar nga Raqka vazhdoi: -
lekët që kërkove i more, tjetër çfarë do, largohu.
-Më lër
të qetë. Boll, nuk dua të flas me ty. Asnjëherë nuk kam dashur të flas me ty,-
i foli egër Raqka kushëririt,- kam punë me të, dua të flas me të.
-Me këtë!
Mjaft Raqkë, na shastise kokën. Kupton, nuk e sheh që është me mua, është i
zënë. Se sheh që nuk kemi nge dhe kohë të merremi me ty. Ikë.
-Jo,-
këmbënguli Raqka,- ti ikë, mafie.
-Ohu na
çukulliti shumë veshët. Na hyri në mes si qole. Shakaja përfundoi. Ky kështu u
thotë të gjithëve, mafie. Duhet mbyllur në çmendinë, kur s’ka çmendina, duhet
larguar sa më shpejt prej të marrit,-foli zë të acaruar kushëriri, duke e
mbuluar me vështirësi nervozizmin dhe shtoi:- Ç’të bëj ty, pa dija unë çfarë i
bëja, i vija nga pas tamburanë, sa të çuditej i gjithë qyteti. Shkojmë kusho,
gruaja na ka përgatitur një drekë speciale, koran të freskët të pjekur në
skarë.
S’lëviza
prej vendit. Isha i ngurtësuar. E sikur të mos haja peshkun e mrekullueshëm, të
rrallë të koranit, përgatitur në skarë, përsëri ndjehesha i velur deri në fyt
me të ngrëna. Vitet e fundit kam filluar të mbaj dietë. Raqka na vështronte me
mëri, drejt, pa i lëvizur qerpiku. Befas u zgjat sikur do të kërcente pupthi,
mori guxim e më erdhi dhe më qëndroi në krah. Por lëvizja e tij mu duk pak
qesharake. Kushëri u përtyp, rrotulloi kokërdhokët e syve dhe na pa të dyve me çudi.
-Shkojmë
së bashku në klubin e gjuetarit dhe pimë nga një gotë,- i fola më në fund ultas
si për të zbutur gjendjen dhe shtova,- pastaj kthehemi nga shtëpia.
-Çfarë!
Të shkoj bashkë me këtë, të çmënd...në lokalin e gjuetarit!
-Po.
-Me
gjithë mend e ke!- klithi kushëriri dhe kërceu sikur ta kish kafshuar gjarpri,-
a je serioz?!
-Pse,
çfarë të keqe ka,- i thashë dhe shtova gjysmë me shaka,- serioz dhe shkuar
seriozit. Siç e sheh, Raqka ka qejf të këmbejë dy fjalë me mua.
- Paska
qejf bu...të këmbejë dy fjalë me ne. Bukur. Por nuk dua unë të këmbejë fjalë me
të. Jo or kusho, në asnjë mënyrë, jo. Ky ashtu duket, budalla moj krushkë, por
mendja i punon për keq. Do ti bjerë qylit. I di të ligat dhe djallëzitë. Më
akuzoi tullë, në mes të ditës, më tha mafie. Ky është...hëm..! Ti thua të
këmbej fjalë dhe të pi me këtë,- hungëriti kushëriri dhe shtoi me inat:-Çfarë
muhabete mund të këmbesh dhe tjerësh bisedë me këtë. Mbi të gjitha ç’mund të
mësosh prej tij veçse... Kusho, aman të keqen, mos do të na qeshë qyteti. Mos
do të na verë nga pas daullen dhe gërnetën.
- I
qeshuri të qesh,- ia ktheva me inat dhe e pyeta prerë,- pra nuk do vish?
-Jo.
- Si të
duash. Në këto dhjetë vite largese, qyteti ma ka harruar zërin dhe figurën.
Raqi ka qenë i miri i shokëve,- shtova dhe i bëra shenjë Raqkës të më ndiqte
pas.
- Hej
kusho, thirri mendjes. Të paralajmëroj dhe njëherë: mos shko me të. Do të
pendohesh,- më bërtiti kushëriri:- Unë të dola borxhit. Ai nuk është i zoti për
vete, ç’mund të presësh dhe të përfitosh prej tij, dëgjon!
Nuk i
ktheva përgjigje.
-Mafie,-
e ngacmoi Raqka, por nuk qeshi.
-Qepe
halen ti budalla,- iu kërcënua kushëriri. Më pas u kthye nga unë:- Po u vonove
do mërzitet gruaja, nuk mund të presim gjatë për drekë.
-Mos më
prisni,- i thashë.
-Sido që
të ndodhë, mbaje vetë përgjegjësinë. Të respektova, të prita në shtëpi me
gjithë të mirat...por ti...
-Çfarë
unë?!- iu ktheva. Po më hante trupi prej inatit dhe po më mbahej fryma.
Kushëriri
rënkoi, kafshoi gjuhën dhe iku. Për çfarë respekt dhe mikpritje bënte fjalë ai.
Vetë këmbënguli për të qëndruar në shtëpinë e tij. Kushërinj si ai kam e disa
të tjerë. Pastaj në shtëpi nuk shkova duar thatë, e mbusha me plaçka dhe
dhurata. E shoqja mërmëriste, u, more kushëri i burrit çi doje, çu mundove, çu
lodhe, kemi plot, por përsëri i vështronte dhuratat me lakmi dhe i fuste me
nxitim nëpër sirtarë.
Në
mëngjes pimë çaj në verandë, nën diellin e ngrohtë pranveror. Qyteti me
shtëpitë karakteristike dhe rrugët e drejta shtrihej si në pëllëmbë të dorës.
Kushëriri rrufiti me ngadalë çajin e ngrohtë, hodhi këmbën mbi këmbë dhe gjoja
si rastësisht, më tha se:
‘Mendoj
të vij për vizitë për disa javë tek ty në Amerikë, heshti një hop dhe shtoi:
‘të më kuptosh, gjithçka është në plan prognozë. Besoj se kushëririt nuk do i
mërzitesh.’
‘Jo, nuk
ka pse ti mërzitem,’ i thashë, ‘je i mirëpritur’.
‘Të më
besosh, gruaja nuk do të largohet prej së ëmës plakë e të sëmurë. Le të rijë,
unë do lëviz nuk do ri të mykem në provincë.’
Kushëriri
qeshi...Pastaj si rastësisht shtoi:
‘Ndoshta
mund të krijohej dhe mundësia e ndonjë e vizë studimi për djalin e madh, është
i prerë për matematikë. Ne tashmë jemi të hapur me botën dhe duhet të mësojmë e
të përgatitemi një brez të kualifikuar me të rejat më të fundit të ekonomisë,
shkencës dhe teknikës.’
I
premtova se do bëja ç’ishte e mundur të vinte për vizitë. Kushëriri vështroi
nga e shoqja në mënyrë kuptimplotë, e cila vari buzët gjoja e mërzitur.
Kushëriri u shtriq dhe buzëqeshi i
kënaqur.
Nuk do shkoja asgjëkund, do të pronotoja hotel për të kaluar e çmallur e disa ditë të tjera në qytetin tim të lindjes.
II
Klubi i
gjuetarit gjendej disa rrugica më tej, në rrugën e drejtë, pas bulevardit, të
shtruar me kalldrëm, përballë liceut të
vjetër. Isha shumë familjar me këtë rrugë të kalldrëmtë, me trotuare të
ngushta, të ndërprera herë pas here prej shtyllave të drunjta telefonike,
gjithë gdhenj, gozhda të ngulura, të ndryshkura dhe letra të kalbura
lajmërimesh. Dikur im atë punoi për disa
vite banakier në këtë lokal. Ikte në mëngjes herët dhe kthehej gjithnjë në
shtëpi pas mesnate. Kur isha fëmijë, pas shkolle më pëlqente ti shkoja babait
në klubin e përmbytur me tym duhani dhe erë alkooli. Më dukej diçka enigmatike.
Kisha dhe mall, babanë e shihja rrallë, por harrohesha si fëmijë që isha,
futesha poshtë stufave të mëdha, e banakëve dhe filloja mblidhja ashikë, tapa
shisheje dhe kapaçka birre. Babai më përgjonte, buzëqeshte me zemërgjerësi, më
zbrazte xhepat prej atyre rataçileve të pista dhe mi mbushte me biskota e
karamele mente.
Gjithashtu
më vonë u ula dhe bëra disa vite shkolle në bankat e ngushta, pak të
pavolitshme të liceut të vjetër, me gërvishtje inicialesh, zemra të shpuara
prej shigjetash dhe vrima kujtimet nëpër to. Ngandonjëherë poshtë këtyre
bankave, kur kërkonim penën ose lapsin e rrëzuar, fshehtazi me ndjenjën e fajit
preknim gjunjët e zhveshura e të dobëta, të ndonjë shoqeje favorite klase. Të
trembur, të rrëmbyer, provonim e ndonjë puthje të lagësht fëmijërore si me
shaka.
Raqka u
gëzua për vrimat e vjetra të bankave dhe më pëshpëriti, ‘ banka ime është me
vërë, fare kollaj për të kopjuar, vëre librin poshtë, nën vërë e gjezdise me
sy, lart e poshtë dhe poshtë lart,’ dhe qeshi bukur. Por mësuese Xhulia e
largoi nga ajo bankë e vuri të rinte me një çupkë pikaloshe dhe Raqka vari
buzët i mërzitur.
Bankat
ishin shumë të vjetra, të modelit të viteve 30-40. Drurin po ta lyesh me bojë,
rron qindra vjet, më thoshte babai. Vonë mësova se dhe im atë ish ulur dhe kish
mësuar shkrim e këndim dhe njohuri të tjera në këto banka të drunjta, me
kujtime të largëta. Për rastësi të mrekullueshme në të njëjtën klasë, jo në të
njëjtën bankë, por në bankën ku ndenji Raqka me vajzën pikaloshe.
Liceu aso
kohe i kish lyer muret me ngjyrë të gjelbër të thekur, që më kujtonte gjithnjë
pyllin. Prindërit e mi nuk janë më mes të gjallëve, ikën shpejt dhe gjithnjë më
përfshin malli, nostalgjia dhe kujtimet...
Raqka më
binte pas si manare me kokën e ngjeshur mes shpatullave. Nervi poshtë syrit të
majtë së bashku me mollëzën, i lëviznin me shpejtësi aq sa të kallte frikën.
Disa kalimtarë, djema të rinj sa e panë filluan ti bërtisnin nga larg, ta
ngacmonin:
-U...
Rakqë qeshja. U... Raqkë karagjozi. Ç’të thotë çupa plakë Luljeta, të dërgoi
letër prej bordellos.
Raqka
mbajti këmbët dhe u prish në fytyrë. U ngërdhesh, u shtrembërua. U soll
vërdallë si i verbër prej inatit dhe vështroi përdhe. U përkul, rrëmbeu disa
gurë.
-Mos
Raqkë, mos,- i tërhoqa vëmendjen,- mos ua vër veshin, injoroji.
Ai ngriti
kryet me vrull, më vështroi ngulët gjithë vuajtje dhe dhimbje. Fytyra e tij
dukej e tjetërsuar bërë si maskë.
-Mirë.
Nuk do u vë veshin. Do ti injoroj. Bëra ndonjë gjë gabim?
-Jo nuk
bëre asnjë gjë gabim.
- Më
buçasin veshët.-Mërmëriti mbytur dhe zuri veshët me duart.
U bërtita
të rinjve të iknin, të shikonin punën e tyre. Ata më vështruan me dyshin e
habi, bënë me duar disa shenja të turpshme dhe ikën. Ndjeva një keqardhje të
lagësht në shpirt dhe mu duk sikur jetoja në një botë të përmbysur, të shtypur,
botë tjetër. Fatmirësisht klubi i gjuetarit ish pranë, i suvatuar dhe u lyer me
sherbet kërqelle. Dyshemeja qe shtruar me pllaka të reja, shkallët mbanin erë
dru pishe. Hyra brenda dhe ngjita shkallët e drunjta me hap të shpejtë.
-Më fal
nëse ta rëndova kushërinin tënd, por nuk shpifa kur i thashë Mafie. Ai shpifi
për mua,- foli Raqka me zë të ulët.
-Mirë
Raqkë, mirë. Hidhe pas shpine çka ndodhi, harroje,- i thashë.
-Dua të
harroj, por jam tmerrësisht i thyeshëm, si qelq,- pëshpëriti Raqka, zuri veshët
me duar dhe shtoi,- sa herë dëgjoj ngacmime, më buçasin veshët prej
rrapëllimave dhe krismave të thyerjeve të xhamave. Kudo ka copëra xhamesh,
mijëra, qindra mijëra, mikroskopike, të vogla, të mëdha. Më duket sikur
verbohem dhe pritem prej përmbysjeve të rezeve të diellit...Dua të klith, por
nuk mundem të klith...
Përnjëherësh
ndjeva një hidhërim të tmerrshëm në gojë. Mu bë sikur dëgjova dhe unë krisje e
thyerje me rrapëllimë të qelqeve nëpër rrugët e kalldrëmta të qytetit. Më
mbërtheu plogështia dhe në shpatulla mu duk ndjeva shtrëngimin e fortë prej
thonjve të vetmisë. Vetmi lodhëse në qytetin tënd të lindjes, të rritjes,
burrërisë. Kudo po vazhdonin të thyheshin qelqe dhe mua shpatullat po më
tkurreshin gjithnjë e më tepër.
Më lëvriu krimbi i dyshimi ndaj vetes: Mos vallë bëra gabim, që u mërzita me kushëririn. Qysh ditën e parë të mbërritjes në qytetin e lindjes, u kuturisa lokaleve, me një... të dëgjoj thyerjen e vazhdueshme të qelqeve dhe të pritem prej copërave qelqore çmendurake kur nuk është e nevojshme? Unë nuk erdha të rregulloj botën. Jam thjesht një figurant i lëvizshëm në këtë teatër të madh. Dreq o punë! Do gremisem në gotën e qelqtë të vodkës. Pa e futur atë lëng në gojë prej dhjetë vjetësh... Po kuturisem drejt gotës me një person me probleme psikike i përgojuar prej qytetit.
III
Siç e
thashë, Raqi Shoguri ka qenë shoku im i fëmijërisë, topolaku i shoqërisë. Dikur
luanin me top llastiku të gjysmë të
shfryrë në sheshin e vogël poshtë rrugës të kalldrëmtë. Ai preferonte të ish
portier. Kur priste topin e mbërthente me të dy duart, shtrihej, rrokullisej pa
të keq në fushën me zhavorr të imët. E qeshte. Raqka ish më i çiltri, më i
ndrojturi, i sinqerti, i qeshuri shoqërisë. Kur hidhej e pritej ndonjë shaka
mes shokësh, Raqka nuk e cyste ngacmimin, picërronte sytë, qeshte dhe skuqej si
çupë e turpshme. E qeshura e tij ish e këndshme, si gurgullimë. Ne buzëqeshnim
me mirësi dhe ndjeheshim mirë. Ne shoqëria e thërrisnim me dashamirësi ‘i
qeshuri’.
Raqi
adhuronte poetët rusë, sidomos Eseninin. Poezitë e poetit rus i mbante përherë
me vete në një bllok të vogël me kapak lëkure. Një ditë mësuam se shkruante
poezi. Botoi e nja dy copë në gazetën lokale. Nëna e tij, Marika gjezdisi nëpër
mëhallë me gazetën në sqetull ku ishin botuar poezitë e djalit.
Raqka, i
biri i Miskë Shogurit, komunist i viteve
të para, partizan, me plagë të vjetër në shpatull. Miskë Shoguri ish këpucë
riparuesi, zemërbardhi dhe pijetari shembullor. Kur dehej bërtiste: pijetarë të
gjithë vendeve bashkohuni, këtu me Miskë Shogurin, këtu, këtu. Partia e urdhëroi:
Miskë, dëgjo këtu, në qoftë se nuk e le rakinë, do të përzëmë me ceremoni.
Miska pa fjalë nxori teserën dhe tha: Ja Miska, ja dhe triska, rakia është e
dashura ime e parë, se lë dot. Miskë Shoguri ngeli pa triskë, dhe pa punë.
Këpucë riparuesit duhet të jenë të partishëm. Filloi punë në fermë, mes
baltërave të fushës. Miska punonte pa fjalë, hapte qilizmë dhe mbillte fidanë
Mbrëmjeve nxirrte faqoren petashuqe prej xhepit dhe pinte. Ish robi i rakisë.
Miskë Shoguri vdiq një ditë vjeshte me shi, me gotën e vodkës pranë në hanin e
vjetër të Gjelit.
Raqka
atëherë ish dhjetë vjeç. U rit jetim. Marika, e ëma, ish gruaja e të zbuarit
prej partie dhe për vite me radhë lau shishet dhe vazot në fabrikën e
konservimit. Vinte e djersirë çap e jak prej frigoriferit në kazanin e madh me
ujë të nxehtë. Mësalla e zezë plastike i zvarritej deri në fund të këmbëve.
Këmbët e vogla të futura në çizmet e mëdha dhe të shpuara prej llastiku i
llapashitnin. Marika u sëmur prej lagështirës, mori plevit, qëndroi disa muaj
në sanatorium. Raqka, kursimtari i vogël, mblodhi qindarkat një nga një, shiti
shishe e gazeta dhe kur e ëma Marika doli prej spitalit, i bleu fustan prej
fanellate të trashë ta mbante ngrohtë.
Si ish
katandisur kështu Raqi Shoguri, më i qeshuri dhe i ëmbli i shoqërisë!
Raqi
Shoguri qëndronte në këmbë, një metër larg tavolinës. Me thembra të bashkuara
si ushtar, kokulur, i bindur, i përvuajtur. Nuk më ish larguar inati prej
kushëririt dhe kuturisjes sime. Largesa gjithnjë e zbeh figurën. Vështrova me
mëdyshje nga Raqka. Koka i lëvizi ngadalë majtas djathtas e më në fund qëndroi
si top i shpuar i futur në ujë, në pritje të urdhrit tim.
-Ulu
Raqkë,- i thashë pa guxuar ta shihja në fytyrë. Dridhja nevrastenike e nervit
të syrit dhe e mollëzës së majtë, më pështjellonte.
Raqi u
gjallërua. Me një shpejtësi të hatashme tërhoqi karrigen dhe u ul me zhurmë
përballë meje. Kryqëzoi gishtërinjtë mbi tavolinë dhe vendosi mbi to mjekrën
katrore. Më nguli sytë me një pafajësi çarmatosëse. U tremba. Mos do bëhej
ndonjë karambol këtu në mes të lokalit! Ej dreq o punë, sa e poshtër qenka
nostalgjia. Të ligështon të bën si pelte. Vështrimi i tij butë, i ujshëm më
hutonte dhe mua mu duk për një moment sikur u mbyta në ujërat e tij. Pa ditur
çfarë të bëja thirra:
-Kamerier.
-Mos,-
dëgjova pëshpërimën e Raqkës dhe më preku lehtë, dora e tij ishte tmerrësisht
ftohtë, aq sa u rrëqetha.
-Çfarë?!
-Mos merr
gjë. Dua veç të ri me ty, të ndjehem dhe të shprehem,- mërmëriti Raqka dhe
fërkoi mjekrën katrore pas gishtërinjve të kryqëzuar, mbi tavolinë.
-Nuk do
pish gjë!- ia bëra i habitur,- je i sigurt.
-Jo, nuk
dua. E di mirë Raqka. Andej, përtej deteve dhe oqeanit nga jeton ti, nuk pihet
vodkë e raki si këtu tek ne. Ndoshta nuk pihet fare.
-A nuk më
kërkove vodkë!?
-Të
kërkova, ngaqë nuk dija ç’të thosha tjetër. Dhe lekët që më dhe, merri...
-Unë ti
dhashë ty?
-Jo, jo,
jo merri.
Vështrova
Raqkën një copë herë, fytyra e tij mu duk e çliruar, e paqme, pa dridhjen
acaruese dhe ma pas fola:
-Ke të
drejtë Raqkë. Të më besosh dhe nuk është turp ta them. Kam më se dhjetë vjet që
nuk jam ulur në ndonjë lokal, të sheshohem, të pi raki, vodkë a fërnet, të
dendem, ti a kërcas muhabetit si këtu në vatan.
-Megjithëse
shushunja vodkë ma bën me sy që prej banakut,- ia bëri Raqka. Ai nuk më dëgjoi
se çfarë i thashë.
-Po të
duash të marr një teke.
-Jo, jo,
jo, jo. Në asnjë mënyrë.
-Si të
duash.
-U beson
fjalëve, se jam vërtet i çmendur?
-Po mjaft
o Raqkë për kokën tënde! Ç’më bëre mua, tu besoj fjalëve të rrugës. Kushëriri
im është një copë llafazan.
-Faleminderit,
të besoj. Ardhjen tënde mora vesh qysh dje mbrëma.
-Ashtu!
-Ëhë,- ia
bëri Raqka, - të prita, erdha disa herrë rrotull teje, por ti nuk më vure re.
-Më
prite, më erdhe rrotull! Përse nuk më fole?
-Nuk e
di, nuk të fola,- mërmëriti Raqka dhe shtrëngoi fort gishtërinjtë dhe me zë të
ngjirur vazhdoi:- Ndruhesha, se mos më përzije. Jam tmerrësisht i vetmuar. Ziej
si vullkan. Të gjithë shokët e miqtë e vjetër më janë larguar, vetëm tek pija
gjej qetësi. Vetëm dehja më jep ngushëllim. Dua të humbas mendjen të flak tutje
brengën, trishtimin dhe dëshpërimin. Kur jam esëll më dhemb shpirti, më shtyp
rrëmeti dhe qyteti. Vrapoj ku mundem, ngaqë nuk di se ku, e shuaj zjarrin me
raki.
-Raqkë,
rakia e ndez më shumë zjarrin dhe topit mendjen,- i thashë.
-Le të më
ndezë, të përvëlojë, në dreq të vejë. Kur jam esëll, ndjehem si një krimb i
lyrshëm që zhgërryhet në batak. Të gjithë turren të më shkelin, të më ngjeshin
thellë e më thellë në llum e baltovinë. U them, gremisuni, nuk e shihni, jam
esëll, nuk jam i dehur. Ata ma kthejnë, shko dehu, të argalisemi, të qeshemi.
-Raqkë,
rakia është si kurvë, të joshën dhe të flak në baltë.
-E di.
Por të lutem mos më thirr Raqkë, më pëlqen Raqi.
-Mirë,
Raqi, si të duash. Të porosis limonadë,- thashë, për të ndërruar bisedë.
Ai ngriti
kokën rrëmbimthi dhe më vështroi drejt në sy. Syri i majtë, goja i kishin
shkuar shtrembër.
- Jo,
limonadë, jo. Më merr vetëm një teke vodkë, a raki ç’të jetë.
-Je i
sigurt që do vodkë?
-Po,
ndryshe do më lidhet goja do bëhem si shush.
Përsëri u
pendova që shkova me të.
-Mirë, do
të marr një teke, por mos e rrëkëlle menjëherë. Më premton?
-Jo nuk e
rrëkëllej. Të premtoj.
- E të
jetë e para dhe e fundit për sot,- shtova.
-Le të
jetë e para dhe e fundit për sot,-përsëriti ai, zgjati qafën dhe pëshpëriti,-
po sikur të pi e një tjetër bëhet gjë.
-Unë do
ngrihem do ik,- ia ktheva prerë.
-Mirë,
vetëm një.
Thirra
kamerierin dhe porosita një limonadë për vete dhe një teke vodkë për të. Sytë e
tij shkreptinë. Maja e gjuhës i brodhi mes buzëve të përthara dhe më pas i lagu
me neps, me lëngun djegës të vodkës.
-Nuk
guxoj të dal prej shtëpie. Turma luan me mua dramën, errësira dhe karagjozi.
Nata nuk është aq e zezë sa shpirti i njeriut. Ogurzinjtë qeshin me ogurzinë.
Qaj në vetmi pa zë dhe dua të gjej dritë,- foli me zë të dridhur Raqka. Faqet
iu skuqën iu bënë flakë
-Po përse
bre Raqi, përse?- i fola me ankim të shurdhër. Më vinte keq për viktimën Raqkë
dhe marrëzinë turmë. Ç’ ish kjo e keqe e hidhur që i bëri kështu!
- Ah,
përse,- mërmëriti me dhimbje Raqka dhe fytyra iu shtrembërua. Syri i majtë,
mollëza dhe cepi i buzëve u drodhën, u lëshuan, u deformuan sikur të ishin prej
plasteline, aq sa u trondita dhe lëviza stolin. Zëri i tij ish i çjerrë:-
Përse...hë, përse... Parapëlqej ferrin më shumë se parajsën.
Raqka me
ngadalësi acaruese vendosi pëllëmbën në fytyrë si të ndalonte shtrembërimin.
Ndjeva marramendje, gjithçka tek ai dridhej si në ethe. Trupi më kërkoi më
tepër se kurrë të pija lëng përvëlues.
-Raqi, të
kujtohet, i thoshim shpesh njëri tjetrit: Në qoftë se nuk ke zë, klith. Në
qoftë se nuk ke këmbë, vrapo. Në qoftë se nuk ke shpresë, qesh, e ti qeshje.
-Të
gjitha më kujtohen, por nuk janë siç thuhen. Nuk janë...Jo...Më kujtohen të
gjitha,të gjitha! Por nuk mund ta harroj, ta shkul prej memories. Nuk mund ta
largoj prej syve përçudnimin, skenën e tmerrshme të vitit të pistë, të vitit të
poshtër. Qelbësirën vit, të vitit 97-tës. Ky vit i nëmur më groposi...- Raqin e
zunë të dredhurat dhe sytë iu rrëmbushën prej lotëve...Oh..!
Vari kryet dhe u përhumb mes dënesës...
IV
Nuk i
fola. Nuk dija çfarë të bëja dhe çfarë ti thosha. E lashë në përhumbjen dhe
dënesën e tij. Ngushëllimet dhe fjalët standarde më dukeshin krejt bajate.
Pastaj nuk dija përse ta ngushëlloja. E dija që ky vit..! Sa zemra nënash vrau
dhe plagosi ky vit! Ngjarjet dhe vrasjet
bëheshin çdo ditë e më të mëdha, të rënda dhe ne çdo ditë zvogëloheshim, kumbisnim në sytë e të
tjerëve, të botës.
Jeta në
mërgim të lidh të punosh me njerëz që kanë ardhur prej vendeve të ndryshme të
botës. Një mëngjes iu afrua tavolinës sime filipinasi Juan, i cili më afroi
shumë afër syve gazetën e ditës. Në faqen e parë të gazetës paraqitej një tank
dhe mbi të disa fëmijë të armatosur me automatikë dhe më pyeti:
‘Kaq keq
është andej nga vendi jot?’
U bëra
nervoz, nuk më duhej vetja. Filipinasi i shkurtër nuk ish njeri i keq. Ai si
gjithnjë flet shumë dhe fut hundët kudo me kuriozitetin e zakonshëm aziatik.
Por unë nuk mund ta krahasoja për shumë arsye vendin tim me Filipinet. Nuk ish
punë ndasie, ngjyre dhe race, por thjesht çështje e arsyeshme krenarie. Ndaj
ngrita supet dhe largova prej syve gazetën.
Në
tavolinën pas meje lëvizi stoli me zhurmë, ish zezaku i trashë Joe prej
Zimbabve:
‘Popujt e
vegjël janë si fëmijët sherrxhinj. Shtyhen prej të tjerëve dhe nisin bëjnë
turbullira e rrëmuja. Pastaj shtytësit prej shteteve të mëdhenj vijnë, u bien
kokës popujve të vegjël dhe u vënë rregull në shtëpi. E di unë, kam eksperiencë
prej vendit tim,’ foli me zë të trashë Joe prej Zimbabve. Atij i pëlqen të mbajë
kostume të errëta, kaba, dopipet. Gjithsesi ai qe njeri babaxhan, pa të keq.
U ndjeva
i bezdisur, i acaruar. Dikur kisha parë disa filma dokumentarë; vende dhe
popujt, ku flitej edhe për Zimbabvenë. Kasolle të ulëta prej kashte dhe në mes
një shesh dheu, zezakët kërcenin këmbëzbathur, lakuriq me zilet jashtë, të
armatosur me shigjeta dhe heshta, si në kohën e qepës.
Nuk fola,
çfarë të thosha. Ndjeva pështjellim dhe rëndesë, po përgojohej vendi im. Në
tavolinën në krah të djathtë, greku i shkurtër, Jorgo kish tendosur trupin,
dëgjonte bisedën veshë ngrehur dhe nënqeshte...
Vështrova
me përtesë nga Raqka. Ai mbante kokën shtrënguar me dy duart dhe dëneste pa zë.
Instinktivisht pashë orën e dorën, po bëheshin pesëmbëdhjetë minuta që qëndroja
kot, pa bërë gjë.
Ai më
bëri të kujtoj ngjarjet që mundohesha ti largoja sa më larg prej memories. Më
ish bërë alergji kur flitej për gjëra të shkuara keqdashëse, të dhunshme dhe
politikë rruge. Dhe pendesa e qëndrimit pa kuptim me Raqkën që qante si fëmijë
po më sfiliste. Një mendim më lëvriu si glistër në tru, të gjeja një shkak,
sado të rëndomtë dhe të largohesha me lezet prej tavoline.
Dreqi ta
marrë. Nuk mund të ik, ta lë tjetrin vetëm në kllapinë e qarjes dhe
shpartallimit. Për hir të miqësisë së dikurshme jam i detyruar të pres Raqin
derisa të qetësohet. Pa ditur se çfarë të bëja brodha shikimin nëpër lokal që
ish pothuajse bosh. Më në fund e përqendrova vëmendjen mbi një dre të hijshëm,
brirë kurorë, të mrekullueshëm, të balsamosur e të vendosur në krye të vatrës së
improvizuar të lokalit. Ndoshta Raqi donte kohë të largonte emocionet dhe
stresin, të merrte veten dhe të niste të fliste.
Ne u
pëlqejmë drerëve mishin e shijshëm edhe pse janë aq të rrallë në viset tona. I
kërkojmë me ngulm nëpër pyje dhe skërka, i gjuajmë për mishin e shijshëm, dhe
për lëkurën. Nuk na vret fare ndërgjegjja që e vrasim kafshën e bukur dhe e
hamë atë. Nuk bëjmë dot pa to. Pastaj fillojmë mburremi me trishtimin fals të
humbjes së kafshës dhe zhdukjes së saj. Ngushëllohemi, ja kemi lëkurën e tharë
të kafshës, të cilën e mbushim me kashtë të re. Brirët e tyre i lyejmë me llak
të shndrisin dhe i vendosim në krye të vatrave dhe mureve të lokaleve, si për
të treguar krenarinë dhe triumfin tonë..!
Sa ngjashmëri ka njeriu me kafshët!
V
Më në
fund Raqi ngriti kokën u mbush me frymë, fshiu sytë...
-Më fal,-
mërmëriti,- më fal. Të mërzita? Të lodha? Të lutem, mos më gjyko keq për mua.
Mos mendo se jam i çmendur. Më beso, sa herë e risjell nëpër mend, më dridhet
trupi dhe gjithnjë rrëmbushem.
-Nuk ka gjë.
-Qelbësira
vit më shkuli me dhunë dhe fijen e hollë
të gëzimit dhe qeshjen e çiltër, që kisha atëherë, të kujtohet?
Luajta
kokën në shenjë pohimi.
-Shpirti
im është në mllef të përhershëm. Hëm! Dhe qeshja u ndryshua, u
shfytyrëzua. Qesh për hiç mos gjë. E
qeshura tregon mosdashje për tu pajtuar me realitetin. E qeshura është akuzë,
fshikull hithre, kamxhik lëkure, megjithëse më merr gjithnjë e më tepër në
qafë. Qesha si i çmendur me histeri, kur më sollën mynxyrën. Tani nuk fle në
shtrat, por në një valixhe të vjetër, mbledhur kutullaç në pritje paketimit dhe
të ikjes të parashikuar. Në kërkim pa kthim, deri në zbulim dhe gjetje të
Luljetës. E qeshura u bë më hidhura e dashurisë. Luljeta sy përlotur u kthye
nga unë. Më vështroi ngulët dhe tha: Raqi qeshja është më vrasëse se vrasja. E
mban mend Luljetën me bishtaleca, thuaj e mbaj mend?
-Po e
mbaj mend mirë,- i thashë. Luljeta ish një vajzë e urtë, tmerrësisht e dobët,
gjoksthatë. Mbante gjithnjë fustane të errëta të mbërthyera deri në grykë dhe
banonte në një shtëpi njëkatëshe me dritare të ngushta, në rrugën e përpjetë,
me shkallë të Pilkatit.
-Luljeta
nuk është më e dobët. Në vite ajo hodhi shtat, u shëndosh, gjoksi iu rit. U bë
e bukur e freskët si gonxhe,- foli ultas Raqka, si të më kish blerë mendimet,-
me Luljetën rinim gjithnjë bashkë dhe i lexoja poezitë e Eseninit. Kishim vite
që pëlqeheshim. Aq sa nuk dinim të ndanim në ishin miq të mirë, besnikë, apo të
dashur. Një mbrëmje po rrinim pranë e pranë dhe pamë një film për dy të rinj që
ishin miq ë mirë. U grindën, u shanë ngaqë nuk i hapeshin njëri tjetrit. U
larguan të nervozuar dhe dëshpëruar. Vuajtën vetminë, nuk fjetën gjumë prej
mungesës. Më në fund e kërkuan shoqi shoqin, u dashuruan me zjarr si kurrë
ndonjëherë. Mbase ata kishin qenë të dashuruar, por i ndruheshin së vërtetës
magjike...
‘Dhe ne
jemi si ata,’ më pëshpëriti Luljeta dhe më përkëdheli dorën, ‘duhemi dhe
s’guxojmë Ti a themi njëri tjetrit.
‘Me një
ndryshim të vogël e ëmbla ime. Ne jetojmë në Shqipëri dhe ata të filmit në
Amerikë. Ne kemi nevojë të biem në dashuri,’ i thashë.
‘Ne nuk
donim të binim në dashuri, vetëm se ishin sekse të kundërta. Të bënim seks për
instinkt, forcë zakoni dhe të harroheshim. Ne ranë në dashuri sepse është e
domosdoshme të duhemi deri në dëshpërim, në kohë të vështira. Nuk është e lehtë
të gjesh në tym e mjegull shoqi shoqin. Ne e gjetëm. Dashurinë tonë e ndjemë
deri në thellësi dhe e kemi të nevojshme. Është lidhja e qenësishme midis jetës
dhe zemrës,’ më tha Luljeta dhe më hodhi dorën në qafë. Më preku lehtë buzët, u
afrua shumë pranë, mbylli sytë dhe më puthi. Më pëlqeu puthja,e lagësht e
ngrohtë gjithë musht. E shtrëngova fort, i përkëdhela flokët, e putha me zjarr.
Nëna në përgjonte pas derës dhe buzëqeshte e lumtur. E kështu...
Luljeta
filloi punë në një firmë private rrobaqepësie. Mbrëmjeve shkoja e merrja me
biçikletë. Biçikleta kërciste prej peshës dhe Luljeta më pëshpëriste pak e
frikësuar:
‘ Raqkë,
shiko se mos na gremisësh gjëkundi.’
‘ Por jo
moj e ëmbla ime Luljeta, jo. Se sheh, unë jam me krahë dashurie, jo me rrota
biçiklete,’ i thosha.
Asaj i
bëhej qejfi dhe qeshte bukur.
Luljeta e
turpëruar më tha, jam shtatzënë. Vendosëm të bënim dasmë, të vinin kurorë në
kishë. Ne nuk kishin kohë të mendonim për gjepura dhe as të sfidonim pranverën
e hidhur që të tjerët e sollën me përdhunë. Ne ishim të zënë me veten tonë. Do
vinim kurorë, Luljeta do më dhuronte një fëmijë. Po mbushej java që kur ndodhi
ngjarja e tmerrshme, hapja e depove të armëve dhe armatosja e çmendur të
popullsisë.
‘Qyteti
është mbushur me armë, më tha Luljeta, ‘po ne a duhet të armatosemi?
‘Të
armatosemi ne, në dasmën tonë! Ç’thua zemra ime. Të dashuruarit nuk shkrehin
pushkë, dhurojnë veç lule. Dashuria ngrihet mbi luftën dhe marrëzinë,’ i
thashë.
Sytë e
bukur si bajame të Luljetës shkreptinin. Të dy nuk fjetëm gjumë. Ëndërronim të
shtrënguar pas njëri tjetrit dhe mesi prisnim të çelej dita e diel. Rezja e
diellit lëpiu perden bardhë të punuar në grep prej nënës. Largova me kujdes
krahun e derdhur të Luljetës dhe kërceva prej shtratit. Nënën e gjeta të
ngujuar në dritare.
‘Gjithë
natën e natës qelli u shpua prej shkrehjeve të marrosura të armëve,’ foli e
menduar nëna.
‘Janë
fishekzjarrët e dasmës sime,’ia ktheva nënës me shaka.
‘Ashtu
qoftë biro,’ tha nëna.
Dola në rrugë
të shikoja për ndonjë taksi, nuk gjeta. Pyeta një burrë të ngrysur që pinte me
çibuk duhan të rëndë. Në shpinë mbarte në mitraloz dy këmbësh. Ai kafshoi me inat pipën dhe mbylli syrin që i lotonte.
Pata përshtypjen sikur të gjithë kafshonin pipë dhe mbyllnin sytë që u lotonin
prej tymit të barutit:
‘Taksi! A
je në metro ti more djalë,’më foli një burrë i ngrysur, ‘po të duash tank.
Makina e blinduar është më e lirë. Mos hezito, merre nusen me tank.’
Ish
rrëmujë, katrahurë e madhe. Tragjedi-komedi torturuese. Shumë fabrika dhe
dyqane ishin vjedhur e shkatërruar. Qe kaos, përmbysje e madhe. Turma vidhte
vetveten, i gëzohej erës mbytëse të barutit dhe shkrehjes së armëve.
‘Gjete
kohë të vështirë more bir të vësh kurorë,’ mërmëriti nëna.
‘Më thanë
ta marr nusen me tank,’ i thashë nënës.
‘U pupu,
u çmend bota,’ ia bëri nëna dhe pyeti: ‘Na merr të gjithëve tanku?’
Nuk i
ktheva përgjigje Ne jetonim jetën tonë, nuk kishim punë me të çmendurit e
rrugës. E hipa nusen time Luljeta në biçikletë dhe pedaluam drejt kishës së
vogël të porsa ndërtuar. Nëna ime me familjarët e tjerë do vinin më këmbë.
Rrobat e bardha të nusërisë i futën në një trastë. Luljeta do ndërrohej në
kthinën e vogël të kishës.
‘Merr
ndonjë armë me vete, pistoletë apo kallash, më këshilloi një mik.
‘Të marr
armë! Unë do shkoj të vë kurorë në kishë, në shtëpinë e Zotit. Nuk do shkoj të
luftoj me mullinjtë me erë, ia ktheva mikut.
‘Mirë ti
e di,’ më tha miku.
Luljeta
më kish hedhur duart në qafë, më shtrëngonte fort dhe unë i jepja me kujdes
biçikletës. Kur merrja kthesat, Luljeta klithte e gëzuar dhe krahët e saj të
bardhë mbërtheheshin pas qafës. Më mbante frymën por unë nuk guxoja ti flisja.
Kur dashuron dikë kuptohet, të mbahet edhe fryma. Ngado shkreheshin armë po
ç’rëndësi kish, unë isha në lumturinë time.
Në sallën
e kishës kish qetësi sunduese. Lujleta shkoi të ndërrohej, të vishte fustanin e
bardhë.
‘Luljeta
shiko se mos na bësh ndonjë magji,’bëra shaka. Ajo më luajti gjoja me kërcënim
gishtin tregues dhe buzëqeshi të bukur.
Në sallë
hynë me ngadalë dhe me ndrojtje nëna me familjarët e tjerë. Prifti një
mesoburrë po shtronte tavolinën në ajodhimë. Ne po përgatiteshim të vinim
kurorë. Stolat e tavolinat e kishës ishin të reja dhe mbanin akoma erën e
këndshme të pyllit.
‘Rregullo
kostumin, të është zhubrosur,’ më pëshpëriti nëna.
Shtrova
xhaketën e pantallonat e kostumit. Vërtet më ishin bërë pas zhubër prej
biçikletës. Pantallonat në fund më ishin përlyer prej vajit të zinxhirit. I
fshiva sa munda me një leckë që gjeta poshtë tavolinës. Nëna qëndronte e
krekosur dhe me delikatesë lagu me pështymë krelin e flokut të bardhë, e shtroi
me kujdes. E mira nëna ime për ditën e shënuar të martesës së djalit e hoqi
rrobat dhe shaminë e zezë. Veshi një fustan blu, me jakë të bardhë të punuar me
grep. Një moment mu qesh, ngaqë mu kujtuan vajzat e shkollës. Nënës nuk i rashë
në sy, mu duk e ripërtërirë. Nëna gjithnjë e kish pëlqyer Luljetën. Shpesh
mblidheshin të dyja në qoshe të dhomës dhe pëshpëritnin. Çfarë bëni ju atje, u
thosha. Ato ndërprisnin pëshpërimën dhe
vështronin nga unë me gaz të bukur.
Krismat e
armëve dhe zhurma e një mjeti të blinduar sa vinte e dëgjohej shumë më pranë.
Muret e kishës filluan të dridheshin dhe nënës i hyri frika.
‘Bir,
vëri llozin derës,’ më pëshpëriti ajo.
‘Nënoke,
kishës nuk i vihet kurrë lozi,’i thashë dhe i buzëqesha ëmbël për ta qetësuar.
‘E di
morr bir, e di, por seç kam një ankth,- foli ultas nëna dhe shtoi e menduar:
‘Në rrëmujë e në rrëmet për të mirin e të pafajshmit askush nuk pyet. Ne biro e
përzunë Zotin për shumë vjet. Prandaj nuk mund të vijë Zoti shpejt tek ne, se i
ndërtuam një kishë a xhami...’
U hap
dera në krah të majtë dhe hyri Luljeta gjithë shend e verë. E mira ime
rrëzëllente bardhësi. O zot sa e mrekullueshme që ish! Si një magji. Prej
dritareve me ngjyra të kishës depërtoi një dritë fosforeshente dhe unë u
verbova prej bukurisë së saj.
‘Lum nëna
që këtë nuse,’ mërmëriti me krenari nëna.
Nusja ime
Luljeta ecte ngadalë, si një mjellmë, duke
shpërndarë mirësi, dashuri dhe bukuri. Në duart mbante një tufë me
trëndafila të bardhë. Ajo zgjati duart të më përqafonte... por unë i thashë:
‘Prit e
dashur sa të këmbejmë unazat e të dëgjojmë fjalën e priftit...
Atë çast
u hap dera kat më kat. Në kishë hynë me zhurmë,
potere e duke zbrazur armë, disa persona. Ata ishin të mbuluar me
kapoçonë të zinj, me maska, e të armatosur deri në dhembë.
‘Lëvizni,
hajt, zbrazni çfarë keni.’ Ata na drejtuan armët dhe na ngjeshën për muri.
‘Ua
nusja!’ ia bëri me ironi njëri prej tyre. ‘Hajt ta provojmë si e ka plaçkën një
nuse pa copë të bëhet.’
Luljeta
qëndroi në mes të kishës e hutuar, e ngurosur. Trëndafilat e bardhë i shpëtuan
prej duarve dhe i ranë përdhe, u shkelën me këmbë.
‘Jo në
kishë bij. Jo në kishë. Ju ndëshkon Zoti. Ne do zhvillojmë ceremoninë e një
martesë të shenjtë,’ u tha prifti.
‘Shko
dreq mjekër cjap. Hape shpejt kutinë e nxirr paratë.’ Ata u zgërdhinë,
‘Lekët
janë të kishës more bij. Mos mëkatoni!’
‘Aha, ha,
ha! E shihni se çfarë thotë mjekës cjapi, mos mëkatojmë.’
Maskat e
armatosura pa shumë ceremoni i dhanë priftit një grusht në nofull, e flakën
tutje. Dy prej tyre u turrën drejt Luljetën, e ngacmuan një copë herë duke u
zgërdhirë. Luljeta qëndronte e zverdhur dyllë në fytyrë dhe nuk bënte asnjë
lëvizje. Maskat e shtynë, e rrëzuan përdhe nusen time dhe i shqyen fustanin e
bardhë.
‘Luljeta!’
Vrapova
në mbrojtje të nuses sime. Dikush më goditi me kondakun e pushkën aq sa më
lëshuan sytë shkëndija dhe më buçiti gjaku.
‘Luljeta’.
Luftova
sa munda me duar dhe me këmbë. Njërin prej tyre e godita me grusht në ije dhe
ia çora maskën. E pashë, ish një djalë qime pa dirsur prej lagjes së vjetër të
shurdhëve. Me të atin e tij kisha kënduar në korin e ndërmarrjes.
‘ Dhe ti
djali i Netos, e ti,’ i thashë.
Ai u
tërbua ngaqë e zbulova, e njoha. U rrotullua dhe më goditi përsëri, këtë herë
në nofull. Më vuri grykën e automatikut në gojë.
‘Më njohu
qeni, tani do të vras,’ ulëriti.
‘Lëre
dreqin. Lëre të jetojë. Ne do ta vrasim më keq se pushka dhe mortaja, do ti
shkërdhejmë nusen,’ e ndalën maskat e tjera dhe zgërdhinë.
Më lidhën
me tel të sertë pas kollonatës së kishës. Nëpër mugëtirë dëgjoja kuje të rënda,
rënkime dhe ulërima. Kur u përmenda, djemtë e lagjes së Shurdhëve kishin përdhunuar
vrazhdësish nusen time. Fustani i bardhë i nusërisë ish përlyer, njollosur prej
gjakut. Më mbërtheu histeria, telat në hynë në mish, nuk mund të bëja asgjë.
Filloja të qeshja me të madhe si i shkalluar dhe lotët më rridhnin çurg.
‘Luljeta!’klitha.
‘S’ka më
Luljeta,’ më tha dhe e shkuli me nervozizëm fustanin nusërisë, të përlyer prej
gjakut. E bëri copë e çikë, e flaku, e shkeli me këmbë. Ecte si somnambule,
ulërinte dhe qante. E ëmbla ime, nusja ime, u përdhunua keq në mes të kishës.
Fustani nusërisë që dikur ish e bardhë, si ëndrra e bardhë e bukur e vajzërisë
u përdhos. Fustanin e morra me qira në dyqanin: ‘Moda evropiane.’
‘Luljeta!’
‘Raqkë, i
miri, pëllumbi, i sinqerti im. E vranë pa mëshirë dashurinë Raqi. Harromë.
Shiko përreth, gjithçka është e pështirë. Kisha, shtëpia e Zotit përmbytur prej
ligësisë, u derdh gjaku im. U pre, u bë fërtele një jete të re që do lindte.
Çfarë kërkon më prej meje. U bë e keqja dhe rrënimi im,’ ia bëri me dhimbje
nusja ime.
‘Ty
Luljetë,’ bërtita si i marrë. ‘Ty, vetëm ty.’ Qesha me histerizëm, doja të
shkulja, ti flakja tutje të gjitha plaçkat e barkut, të mbetesha një skelet i
thatë. Koka mu shkund, më gjëmoi dhe u lëshua mbi trup si e prerë.
‘Mua më
do! Të qeshet! I gjori ti. Qesh ngaqë të qahet. Ndërsa unë e mjera, mbart në
trup e në shpirt turpin e tmerrshëm të përdhunimit, të poshtërsisë dhe të
qeshurën therëse të mjerimit. Fatkeqja unë, nuk i duhem kujt më. Jam e
përdalë!’ gërhiti Luljeta dhe iku me vrap si e çakërdisur mes krismave e
batareve të armëve.
‘Luljeta,’
i thirra, ‘mos më lërë vetëm, të lutem, mos shko. Unë të dua si më parë.’
E ëmbla
ime nuk më ktheu përgjigje. As kokën nuk ktheu. Më la të lidhur, mendoi se nuk
ia vlente të më çlironte prej telave të sertë që më shtrëngonin trupin kryq dhe
tërthor. Më la të dergjesha atje, si lëvere, në turpërimin dhe zhvleftësimin e
burrit. Vrapoi drejt rrugës së madhe. Ajo ish pothuajse gjysmë lakuriq. Një
shirit i çjerrë, i përlyer prej fustanit të bardhë, kish mbetur pas mbathjeve.
I zvarritej nëpër gurë si dhembje e përgjakur. Rruga qe mbuluar prej pluhurit
dhe rënduar nga balta. Nëna më çliroi prej vargonjve. Gjaku vazhdonte të
pikonte mbi pllakaqet e kishës. U turra pas saj si i shkalluar:
‘Luljeta,
zemra ime. Të lutem, mos ikë.’
Ajo
qëndroi. Vështroi gjithë dëshpërim nga unë, dhembja e saj përmbyti asfaltin.
Pranë saj kaloi një tank i mbuluar nga pluhuri, që lëvizte grykën e gjatë të
zjarrit gjithë kërcënim. Më pas disa makina ushtarake. Zëra të harbuara ftuan
Luljetën të shkonte me ta dhe ajo kokulur
hipi në makinën ushtarake. Humbi tutje. Mu këputën këmbët, u lëshova në
mes të rrugës. Ku ishte lumturia? A ishte e mundur që gjithçka të shuhej aq
shpejt? Çfarë u bëmë ne bashkëqytetarëve të tërbuar e të mbuluar me maska, që
të arrinin deri aty sa përdhunonin dasmën dhe nusen! Cila ishte ajo forcë e
errësirës që e shtyu njeriun drejt çmendurisë? Ndjeja keqardhje të thellë
torturuese për veten, Nënën, Luljetën, për të gjithë. Dashuria, ndjenja
njerëzore u bë hi, shkrumb prej flakëve të marrëzisë.
Me një
përpjekje të ethshme mbinjerëzore ngrita nënën dhe dola jashtë. Paskëtaj më
mbërtheu e qeshura gulçuese. Ish e qeshur e keqe, e shkalluar, që më shkulte
zorrët e barkut. Armët shkreheshin gjithandej me batare të shfrenuar. Plumbat
bënin rrigoshetë, por si për dreq asnjë syresh nuk donte më kapte mua. Të më
shponte tej përtej, të më bënte fërtele. I hutonte e qeshura ime e shfrenuar...
‘Luljeta
do kthehet prapë,’ më ngushëlloi nëna.
‘Ç’domethënë
të kthehet Luljeta prapë,’- fola si në jerm dhe qesha, u zgërdhiva dhe
shtova, ‘e ikura nuk kthehet’.
Në
korridorin e katror të kishës kishim mbetur vetëm unë dhe nëna. Të gjithë
kishin ikur. Ngrita nënën në krahë dhe dolëm jashtë.
Plumbat
zbrazeshin gjithandej. E qeshura ime ishte e shkalluar dëgjohej mbi krismat...
Ngado
shihja maska, armë dhe kapuçonë të zinj. Qeshja prej tmerrit dhe po
rrokullisesha në qeshjet e ferrit...
VI
Raqi
heshti, mezi mbushej me frymë, shtriu këmbët poshtë tavolinës dhe u var i
këputur në stol. Fytyra e tij më dukej e tejdukshme dhe nuk kisha parë në jetën
time një fytyrë aq të lexueshme dhe të depërtueshme si fletë radiografie.
Vështroja fytyrën zbehur, me damarë të
kuq në tëmtha të Raqit dhe nuk dija se çfarë ti thosha. Ai u shtriq, fërkoi me
zhurmë mjekrën e zëzë dhe të parruar. U zgjat me rrëmbim duardridhur, rrëmbeu
gotën, e shtrëngoi fort. Në shtrëngimin e gotës mori pjesë e gjithë fytyra dhe
trupi i tij. Tërhoqa me vrull kokën
prapa si të mbrohesha prej qelqeve dhe u bëra gati të dëgjoja krismën e ethshme
të thyerjes së gotës. Ai filloi të mblidhej,
të dridhej si purtekë, si epileptik. Syri dhe goja i shkuan shtrembër me
një përvjelje të dhimbshme. Me një mundim torturues po afronte gotën drejt
gojës, si të ishte gryka e një pusi të thellë. Sytë iu zmadhuan dhe buzët u
zgjatën, u përvolën. Dridhja qe e madhe ndaj, nuk mundi ta vinte gotën në buzë,
lëngu u alkoolit i qulli gishtërinjtë dhe derdh mbi tavolinë. E mbërtheva
nxitimthi nga duart dhe e ndihmova të ulte gotën e ta vendoste në tavolinë.
Akullsia e duarve të tij më rrëqethi.
-Mos pi
alkool,- i thashë.
-E sikur
të dua të pi, nuk mundem,- më foli dhe mbështeti ballin në buzën e lagësht të
tavolinës. Zë mbytur shtoi,- është e para herë në jetën time që më ndodh kjo
gjë. Dua të pi detin me raki. Por nuk më hapet goja dhe fyti i ka vënë tapën.
-Më mirë
kështu,- i thashë.
-Unë
vdes. Të vdesësh nuk është ndonjë gjë e madhe, është gjë e vogël,- pëshpëriti
Raqi. Ngriti kokën dhe vendosi mjekrën mbi pëllëmbën e shtrirë:-Jam i pashpresë
dhe është hera e parë që i hapen dikujt. Kisha nevojë të domosdoshme hapjen.
Dikur u përpoqa tu hapesha dy shokëve që ti i njeh mirë; Nasit dhe Tasit. Ata
ishin të shurdhër dhe nuk ma varën. Më thanë se merreshin me një kronikë të
çmendur, në kohë të çmendur. Befas e lanë përgjysmë kronikën, thanë se, ka
rrezik të marrosemi po ta vazhdojmë më tej. Merre ti.
‘Doni unë
të marrosem,’ u thashë.
‘Nuk ka
ndonjë ndryshim, ti i marrosur je,’ dhe më lanë në duar një vandak me fletë.
U nxiva
prej inatit, të më thoshin shokët e mia ato fjalë!
‘Më fyeni
dhe pa turp më rrasni një kronikë të poshtër, qelbësirë kronikë, të
papërfunduar,’ u thirra.
Të dy ata
ikën, pa kthyer kokën. Ikën jashtë shtetit me vaporët e parë, në një mot me
mjegull. U përfol se një vapor me të ikur u mbyt, prej tajfuneve të tërbuara të
detit. Unë e kisha zemrën e thatë dhe nuk mendova gjë. Tu mbytën dhe ata dy
shokë të vetëm që kishe, më pëshpëriti dikush. S’fola. Fletët e shkruara me
shkrim të imët i flaka tutje, lashë erën të merrej me to dhe nuk e di se çfarë
u bë më vonë. Pas disa muaj ata të dy, më dërguan letër prej së largu dhe më
kërkonin ti falja, ngaqë nuk dinin se çfarë bënin, i vunë fajin kronikës dhe
kohës së çmendur. Por ish e kotë, më kishin shkaktuar plagë që s’mund të
përthahej lehtë. E kam mbajtur dertin si një hamall i mjerë, si dikur hamalli
Tataç. Të kujtohet hamalli Tataç?
-Më
kujtohet,- i thashë.
- Jetë
muti, pëëfff!- ia bëri dhe qeshi me të keq. E pashë vëngër. Raqi e ndërpreu të
qeshurën në çast, dhe vendosi kokën mbi pëllëmbë. Mbylli sytë si të prehej pas
një lodhje të gjatë. Piva disa gllënjka limonadë, por përsëri e ndjeja gjuhën e
thatë.
Befas më
lëvriu një mendim dhe vështrova nga Raqi. Ai i mbante sytë mbyllur dhe dukej
sikur flinte. Flegrat e hundës si poçe i hapeshin dhe i mbylleshin me vrull.
Fytyra i dukej e shtrirë e paqme dhe e qetë pas një shkarkimi të madh. Befas më
lëvriu një mendim dhe pa ditur vura buzët në gaz.
-Raqi,- i
pëshpërita sikur të kisha frikë ta zgjoja.
-Hë,-ia
bëri ai pa hapur sytë, vetëm sa lëvizi vetullat e trasha.
-Ngrihu,
- i thashë,- eja shkojmë.
-Të
shkojmë! Ku? Unë nuk kam pirë gjë,- ia bëri ai me zë të humbur,- e di, të
mërzita. E di fort mirë, kërkon të më lësh dhe të ikësh si të tjerët. Pastaj do
më dërgosh dy gisht letër si ata të dy, do justifikohesh, di i vësh fajin
ndodhisë dhe fatit tim të poshtër. Nuk ke faj, kështu është kjo botë. Ikë, më
lër, nuk them gjë.
-Hej
kokë. Mos broçkullat shumë, dëgjon, se deri tani e kishe mirë. Raqi djali,
lëviz, unë nuk të them të ik,- thashë me të qeshur,- unë them të shkojmë së
bashku tek Marika, nëna jote dhe ti shpiem një tortë....
-Mirësia
jote e tepruar më bën nervoz dhe ndjej se po sëmurem,- më ndërpreu Raqi i
prishur në fytyrë.
-Nuk do
të vij nga shtëpia dhe ti çojmë Marikës tortë?- pyeta i habitur.
-Kush tha
që s’dua, ta marrë djalli ta marrë. Por ka shumë vite që nuk më është sjellë
kush mirësish me mua, - bërtiti Raqi.
-Ne jemi
shokë, s’jemi kodoshë,- thashë.
-S’jemi
kodoshë,- mërmëriti i menduar Raqi. Më vështroi drejt në sy me mirënjohje me
shikim të përlotur dhe shtoi:- S’jemi kodoshë. Bah, ku të ra ndërmend! Nuk mbaj
mend qëkur nuk i kam shpënë nënës sime tortë, ndoshta një shekull.
-Më mirë
vonë se kurrë,- i thashë.
Raqi pa
pritur dhe pa kuptuar u ngrit dhe shkoi drejt banjës që gjendej në krahun e
majtë, në cep lokalit.
Kisha
kohë që nuk vija duhan në gojë i thirra kamerierit të më sillte një paketë
cigare. Mu kujtua se pas vdekjes së babait, jetova disa vite vetëm me nënën.
Edhe kur vonohesha me shokë nëna më priste gjithë durim mbështetur në parmakun
e ballkonit. Në fillim si për tu
justifikuar i bleva një paste, nënës iu bë qejfi. Më vonë mu bë zakon që sa
herë merrja rrogën e blija nënës paste ose pengjir. Pengjirin nëna e pëlqente
më shumë por ishte bela e madhe ta mbaje nëpër duar, ngaqë unë shpesh herë
harrohesha me shokë.
Erdhi
Raqi, mu duk sikur fytyrën e kish të skuqur. Kur e vura re me kujdes, fytyrën e
kish larë e të skuqur prej fërkimit. Mjekrën e parruar dhe flokët e pakrehura,
të lagura e të shtruara me ujë.
Dolën. Dikush kërkoi ta ngacmonte, Raqi qëndroi, u kthye e pa me vështrim të akullt, dërmues, sa tjetrit i ngeci fjala në gojë dhe u largua...
VII
Shtëpia e
Raqit nuk kish ndryshuar edhe pse kishin kaluar shumë vite. Gjendej me avlli të
rrëzuar, dukej si e strukur, njëkatësh, në cep të një bërryli rrugice të
ngushtë, me gropa, të dëmtuar nga makinat. Në të dy anët, sikur donin ta
shtypnin shtëpinë e vogël sa një arë, lartoheshin dy shtëpi të porsa ndërtuara,
trekatëshe, të veshura me pllaka granili dhe me oborre të mëdhenj, kishin
përlarë ca pjesë prej bashtës së Raqit.
Raqi
shtyu me sup derën gjysmë të shkatërruar dhe hymë në oborr ku harlisej bari i
gjelbër, i pa trazuar. Tringëlloi me ankim zilja e vjetër e ndryshkur e bronce,
varur në krye të derës. Raqi u kollit ashpër, nga brenda dëgjova një zë të
lodhur e të holluar:
- Prapë
ke pirë o i zi.
Më pas në
derë u zgjat si me frikë një kokë e vogël e bardhë dhe leshraprishur. Që u
zhduk menjëherë e trembur.
-Nuk kam
vënë pikë në gojë, - tha Raqi,- dëgjon, po dil.
Koka e
vogël leshra prishur u shfaq përsëri me frikë të dyfishtë.
-Raqkë,
vërtet nuk ke futur pikë rakie në gojë?
-Ëhë...
-Kush
është ai që ke sjellë?
-Një
shok.
Marika u
shfaq e tëra tek korniza e derës. E mbledhur si një grusht me eshtra dhe filloi
të çapitej gjithë frikë. Po shihja pranë një trup shumë të drobitur dhe shpirt
tmerrësisht të munduar, me njolla mavi poshtë syve të vegjël e pa qerpikë.
-Një
shok! E njeh mirë? Eh more bir, shokët e mirë kanë vete që nuk e kanë shkelur
pragun e kasollen tonë. Vetëm zarba vijnë dhe qëllojnë nga jashtë me gurë.
-Mirë,
mirë po dëgjo. Shikoje mirë këtë shokun, e mban mend,- i tha Raqi. Zëri i tij
po bëhej më i plotë dhe i sigurt.
Plaka
picërroi sytë dhe mu afrua shumë pranë. Mezi e mbajta veten, gati më erdhi për
të vjellë. Ajo mbante erë të rëndë shurrë e pleqërie. Por nuk e largova kokën
nuk doja ta fyeja.
-Cëk,
cëk, cëk, më fal more biro, po nuk më bije në hatër,-ia bëri e mërzitur plaka
dhe u lëkund gati sa nuk ra. E mbajta për krahu.
-Jam i
djali i Dhoksisë,- i thashë dhe u largova pak me lezet.
-Ua, ua,
ua, unë budallaçka. Hajde pleqëri e keqe hajde, se njoha djalin e Dhoksisë,- ia
bëri ajo dhe përplasi pëllëmbët pas gjunjëve.
-Djali i
Dhoksisë të bleu tortë,- shtoi Raqi.
- I
sollët tortë plakës shushe!- i a bëri me gjysmë zëri plaka Marikë dhe u këput,
ra përdhe pa ndjenja. E ngritëm në krahë dhe e futëm brenda në dhomë, atje ish
një katrahurë e vërtetë. Një shtrat i vjetër gjysmë i shkatërruar dhe rroba të
hedhura kapicë. Raqi u turpëruar u përpoq të vinte rregull por ishte e kotë,
pluhuri ngrihej përpjetë dhe të mbyste. Për të më shkëputur vëmendjen më tregoi
një valixhe të drunjtë, të vendosur në krahun e majtë pranë derës. Në të qe
shtruar një kuvertë pambuku e zbardhur dhe jastëk.
-Këtu
fle,- më tha i turpëruar. Pa më parë në sy, largoi kuvertën, jastëkun dhe e
shkallmoi valixhen,- këtu strukej dehja dhe marrëzia ime.
Plaka
Marika u përmend dhe kërkoi të më puthte duart, e largova i turpëruar.
-Nesër do
shkoj të kërkoj Luljetën dhe ta sjell në shtëpi,- foli mendueshëm Raqi dhe
shtoi,- ose do marr nënën dhe do ik si të tjerët...
Plaka
Marika hante tortën si e babëzitur, kish përlyer duart dhe fytyrën. Na
vështronte e përmalluar dhe lotët i rridhnin rrëke.
Sa shumë ka nevojë njeriu për një fjalë të ngrohtë....