Faleminderit

Florentin Popescu: Një ambasador i kulturës: Baki Ymeri

E enjte, 23.07.2009, 09:30 PM

Një ambasador i kulturës: Baki Ymeri

Nga Florentin Popescu

Nuk më kujtohet saktësisht në çfarë rrethanash, para disa vitesh, e kam njohur këtë shqiptar me prejardhje të dyfishtë përnga prindërit, por është e sigurtë që më ka impresionuar që nga çasti i parë për shkak të afshit me të cilin më ka folur për kulturën shqiptare, për poetët e mëdhenj të një vendi të vogël, por me një rol të rëndësishëm në historinë e Europës dhe botës. Në shikim të parë, nëse nuk e din se kush është dhe çfarë dhuntie ka, mund të krijosh përshtypjen se Baki Ymeri është një individ i zakonshëm. Po qe se, ndërkaq, ke rastin të zhvillosh me të një diskutim më të hollësishëm, kupton se para teje gjendet një njeri i prekur nga poezia, një patriot i vërtetë, i gatshëm, madje edhe të kacafytet për të dëshmuar se poeti X apo Y nga Kosova ka vlera të padiskutueshme letrare dhe se meriton të përkthehet jo vetëm në gjuhën rumune, por edhe në gjuhë të tjera, që të jetë i njohur në tërë botën, jo vetëm në Europë.

Rrallëherë kam patur fatin të njoh një temperament të këtillë të pasionuar pas letërsisë, duke jetuar përmes letërsisë, duke kërkuar të deshifrojë kajmakun e vlerave, motivet dhe idetë, por sidomos ato rrugë që shpiejnë nga konkluzionet e ekzistencës së disa rrënjëve kulturore të përbashkëta. Kërkoj në kujtesë dhe nuk gjej një term krahasimi. Nuk e gjej ngase nuk di askend tjetër të ketë shëtitur kaq shumë, të endet me një çantë ku ngjeshen dokumente, artikuj të shkëputur nga shtypi, dëshmi të jetës kosovare bashkëkohore.

Një ambasador i kulturës (revista Sud, 2009)

Baki Ymeri është njeriu të cilin nuk mund ta refuzosh atëherë kur të lutet për diçka. Elegjia e kuajve të humbur, një përzgjedhje e poezive të autorit të këtij shkrimi, do të dalë brenda një kohe të shkurtë në kushte grafike elegante, ndërsa, Bakiu, duke e kuptuar situatën time, më tha se nuk pretendon asgjë për përkthimin në shenjë respekti për eseistët rumunë që shkruajnë me admirim për vlerat letrare të shkrimtarëve shqiptarë. Por a mund t’i lëja gjërat ashtu? Si ta lë pa e shpërblyer simbolikisht për mundin e dhënë për përkthimin e vargjeve të mia, gjë që s’është një punë e lehtë? Më në fund u pajtua me një shpërblim simbolik, duke argumentuar se një miqësi është më e çmuar se sa mbulimi i shpenzimeve të një përkthimi. Me një fjalë, Bakiu u dëshmua se është një zotni i madh, një njeri që sheh në gjirin e korporatës së shkrimtarëve brengat dhe vështirësitë me të cilat ballafaqohet çdo artizan i fjalës së shkruar në Rumani. Si mos ta vlerësosh një gjest të këtillë? Gjithmonë i ngutur (madje edhe në kafene ku zakonisht njerëzit kthejnë të relaksohen), Baki Ymeri është në çdo çast i “armatosur” me lloj lloj revistash, librash dhe publikimesh përmes të cilave t’i demonstron fijet e vëllazërimit të lashtë rumuno/shqiptar, jo vetëm të kulturës bashkëkohore.

Shqiptarët din t’i botojë dhe komentojë në shtypin rumun, ndërsa rumunët din t’i popullarizojnë në Kosovë, përmes artikujve apo përmes antologjive letrare të një niveli editorial të jashtëzakonshëm. Kështu duke ndenjur gjërat, e ndjej veten i detyruar të shtoj se përmes mënyrës së tij për të qenë dhe për t’u sjellur në shoqëri, në kompaninë e letrarëve nuk të mërzit, nuk krenohet, nuk insiston ta dëgjosh apo t’i besosh. Mu për këtë, sivëllezërit e tij rumunë që i shërbejnë shkrimit, e pranojnë me kënaqësi në kompaninë e tyre, si një lule të rrallë, e ftuar thuajse për rikonstituimin e një ylberi të mirëseardhur e të bukur si një buqetë lulesh të fushës. Nganjëherë, kur më shkon mëndja te ai, pyes nëse ambasadorë të këtillë të kulturës europiane, janë madje më të dobishëm dhe më të vlefshëm se sa funksionarët e ftuar zyrtarisht për të ndëmarrë aksione konkrete për njohjen dhe afrimin ndërmjet popujve, ndërmjet shkrimtarëve gjuhësh të ndryshme, por të frymëzuar nga po ato ideale të mrekullueshme humaniste. Baki Ymeri është një shembull të cilin duhet ta ndjekin edhe të tjerët.

(Një ambasador i kulturës, revista Sud, nr. 4/2009, ribotuar në librin Portete në penë (Bukuresht, 2009).
Përktheu me shkurtime: B. Y.)