Albert Vataj: "Zjerm", kënga që ngjitet nga toka në qiell, si një lutje për me ndez diellin në çdo zemër

"Zjerm", kënga që ngjitet nga toka në qiell, si një lutje për me ndez diellin në çdo zemër

Nga Albert Vataj

“Piccole Storie” një nga faqet më të ndjekura italiane, ka bërë një trajtim të mrekullueshëm për përfaqësimin befasues të Shqipërisë në Eurovision 2025.

… pse kënga e Shqipërisë është një kryevepër e vërtetë e paparë më parë?!, pyet “Piccole Storie” në hyrje të këtij shtjellimi; sa prezantues aq dhe emocionues, sa të vërtetë aq dhe origjinal, lakonik dhe thelbësisht estetik, poetik deri në dehje këndimi, dashamirës dhe korrektësisht të mbështetur mbi argumente estetike.

E përshkon kjo ndjesi që vjen nga shpirtja italiane, si një fill drite këtë shpërthim krijues dhe interpretues, këtë qasje të kurajshme të artistëve shkodran, për të bërë histori, për të mbetur në kujtesën e Eurovision si një nga shkreptimat më të dritshme të këngës dhe shkundullimat më të gjëmimshme të fjalës.

Ka këngë që dëgjohen, thotë “Piccole Storie”.

Dhe pastaj ka këngë që nuk dëgjohen më me vesh, por me shpirt. Që nuk ndjekin ritmin, por e krijojnë atë, si një puls i lashtë që vjen nga dheu dhe shkon drejt qiellit, për të thirrur shpirtrat nga përjetësia, duke i mishëruar ata me ëndrrën për të jetuar në paqe dhe për t’u mrekulluar në krijim.

“Zjerm” nuk është një këngë. Është një zbulesë.

Është një shteg përmes zërit, një udhë përmes shpresës, një rit që del nga plaga dhe kthehet në dritë.

Në një botë ku kënga shpesh është tingull i zbrazët, kjo është frymë. Është thellësi që thërret thellësinë, një mall i paemër që digjet qetësisht në mes të fjalës dhe heshtjes.

Shqipëria nuk ka sjellë një pjesëmarrje në Eurovision. Ka sjellë një amanet. Një vaj të bekuar që nuk qan për veten, por për gjithçka që po shuhet në njeriun.

“Zjerm” është ajo që mbetet kur muzika pushon… dhe ndjenjat nuk kanë më ku të fshihen.

Ka këngë që dëgjohen, vijon Piccole Storie…

Dhe pastaj ka këngë që jetohen. Që të hyjnë si një pëshpëritje e lashtë dhe të rizgjojnë diçka që e ke harruar. “Zjerm” është një prej tyre.

Është dhurata që Shqipëria i ka sjellë Eurovision 2025, këtë vit, por do të ishte reduktive ta quanim thjesht “një këngë”.

Është një lutje elektronike, një valle e shenjtë, një dialog midis shpresës dhe realitetit, i vënë në skenë nga dyshja italo-shqiptare Shkodra Elektronike, Beatriçe Gjergji dhe Kolë Laca.

Të lindur në Shkodër, në veri të Shqipërisë, një qytet ku gjuhët, fetë, ritualet dhe heshtjet kanë bashkëjetuar për shekuj, sot jetojnë në Itali, por mbajnë brenda tyre zërin e maleve, lumenjve, kujtesës. Dhe ai zë, në këngën “Zjerm”, bëhet një britmë që nuk bën zhurmë, por e vë zemrën në zjarr.

Beatriçe ëndërron. Kola vëren.

Kënga hapet me një vizion.

Një vizion që vjen nga Beatriçe, e ndritshme, e pastër, pothuajse fëminore në kokëfortësinë e saj.

Ajo kërkon vetëm një minutë. Vetëm një.

Një fragment kohe në të cilin bota më në fund mund të marrë frymë.

“Imagjino një minutë…

Pa ushtarë

Pa jetimë

Pa shishe në oqean

Ku vaji mban erë jargavani

Dhe fjala është e lirë

Mirësia nuk ka emër

Liria mësohet në shkolla.”

Ajo minutë e imagjinuar nga Beatriçe është gjithçka që i mungon botës: është ëndrra e dikujt, që e di se nuk jeton në vendin e duhur, por që ende zgjedh të kërcejë, të këndojë, të besojë.

E këtu, ajo këndon:

“Krijo me mua një zemër të pastër”

“Në natën time, të dërgoj dritë”

“Të lutem, ki mëshirë”

Dhe këtu shfaqet një frazë e fuqishme, plot simbole:

“Aman, miserere”

Një varg që bashkon dy besime, dy botë, dy dhimbje.

“Aman”, fjalë arabe, e përdorur në këngët sufi, në vajtime, në britma të buta.

“Miserere”, latinishtja e shenjtë, lutje e krishterë, lutje faljeje.

Dy fe takohen në një thirrje të vetme universale, e cila kapërcen kufijtë dhe bëhet njerëzim.

Nuk është një kërkesë për mëshirë për veten. Është një lutje për të gjithë botën.

Por menjëherë pas kësaj, Kola merr fjalën.

Dhe e bën këtë me zërin e plagosur të dikujt që ka pushuar së ëndërruari.

“Zjarri bie mbi vallet tona fisnore”

“Shtatë thika shpojnë shpirtin”

“Njerëzit bien si ortekë”

“Nuk i shohim më yjet… i kemi shkelur”

Kola është ana tjetër e shpresës. Është zhgënjim.

Flet për një botë që nuk ka më poezi, që ka harruar hënën, që është e uritur për pushtet dhe e verbër ndaj bukurisë.

Kënga nuk është zemërim: është dhimbje e kthjellët. Është thirrja për të mos harruar realitetin.

Dhe pikërisht kur gjithçka duket e shuar…

Beatriçe fillon të këndojë përsëri.

“Në zemrën time, njerëzit e mirë

Njerëzit pa emër

Ata kërcejnë në luginën e shpirtit”

“Jarna ne’ tu, toka ime…

Vazhdo të shkëlqesh

Shkëlqe, shkëlqe”

Zjermi nuk është ai që shkatërron.

Është zjarri që pastron, që ndriçon, që shpëton.

Është flaka që mbetet gjallë kur gjithçka përreth shuhet.

Është forca e brishtë e atyre që vazhdojnë të kërcejnë, edhe mbi rrënoja.

“Zjerm” është minuta e Beatriçes.

Minuta që të gjithë ne, thellë-thellë, dëshirojmë.

Minuta në të cilën bota ndalet…

…dhe për një moment merr frymë vërtet.

Me një bashkim të paparë të elektronikës dhe traditës, poezisë dhe spiritualitetit, kënga e Shqipërisë nuk është vetëm më e fuqishmja e këtij Eurovisioni: është një përvojë.

Një meditim në muzikë.

Një akt dashurie ndaj asaj që njerëzimi ka humbur.

Një ftesë e heshtur, por e pandalshme:

Ëndërro përsëri.

Digju nga bukuria brenda.

Dhe edhe kur të thonë se është e kotë… vallëzo…

Në një skenë që shpesh kërkon shkëlqim për të fshehur zbrazëtinë, “Zjerm” nuk ndriçon për të verbuar, por për të ndezur diellin e çdo zemre që dëgjon këtë thirrje dhe i përulet lartësimeve të përjetimit kësaj lutjeje. “Zjerm” ndriçon për të kujtuar, për të dëbuar natën dhe pluskur dritën në çdo qelizë të kësaj pranie që gufon nga zjarret e epjeve për "Zjerm", zjarmin epik të shndërrimit nga drita në mrekulli.

Është kënga që ngjitet nga toka si një lutje e heshtur dhe zbret nga qielli si një përgjigje që nuk kërkon fjalë.

Është ai çast kur ndalemi së vrapuari pas spektaklit… dhe dëgjojmë shpirtin të marrë frymë.

Në këtë zjarr nuk digjesh.

Në këtë zjarr bëhesh njeri.

Dhe vallëzon.

Edhe mbi rrënoja.

Edhe kur gjithçka është shuar.

Sepse “Zjerm” nuk është fundi i një kënge.

Është fillimi i një lutjeje që nuk mbaron.

Është ajo minutë e Beatriçes – Që nëse do ta jetonim të gjithë bashkë… …do ta shpëtonim botën.