Editorial » Shkreli
Frank Shkreli: Jimmy Carter mbushi 100 vjet, i pari President i Amerikës që ka vizituar Shqipërinë post-komuniste
E enjte, 03.10.2024, 06:40 PM
ISH-PRESIDENTI I SHTETEVE TË BASHKUARA
XHIMI
KARTER MBUSHI 100-VJET – I PARI PRESIDENT I AMERIKËS QË KA
VIZITUAR
SHQIPËRINË POST-KOMUNISTE NË SHTATOR, 1993
Lidhjet
e tij me Shqipërinë dhe Kosovën
Nga
Frank Shkreli
Me
1 Tetor, 2024, ish-Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Jimmy Carter festoi
100-vjetorin e lindjes, duke u bërë këlshtu ish-presidenti i parë i këtij vendi
që arrinë këtë moshë. Zoti Carter ka
shërbyer si Presidenti i 39 i Shteteve të Bashkuara -- nga vitit 1977-1981 –
fitues i Çmimit Nobel për Paqë në vitin 2002, me motivacionin, “Për përpjekjet
e tija të palodhura, prej dekadash, për gjetjen e zgjidhjeve paqësore ndaj
konflikteve ndërkombëtare, për avancimin e demokracisë dhe të të drejtave të
njeriut, si dhe për promovimin e zhvillimeve ekonomike dhe shoqërore”, në botë.
Në
100-vjetorin e lindjes, Presidenti Carter mori urime nga personalitete nga
mbarë bota si dhe, natyrisht, edhe nga Shtetet e Bashkuara. Një ndër ta,
Presidenti aktual i këtij vendi, Joe Biden, mik i vjetër i sh-Presidentit
Carter, shprehi me këtë rast, admirimin e tij për arrijet dhe për karakterin e
100-vjeçarit Jimmy Carter. Duke i uruar
atij 100-vjetorin e lindjes, Zoti Biden e cilësoi Z. Carter, “një forcë morale
e kombit tonë dhe botës.” Duke venë në
dukje mbështetjen e tij, qysh heret, si një senator i ri në kohën ku Carter
ishte president i këtij vendi, Joe Biden theksoi në mesazhin e tij, se kjo
ishte pikërisht, arsyeja që ai e kishte mbështetur atë gjatë mandatit të tij
dhe më vonë. Sepse, “Ju jeni një zë prej guximtari, bindjeje, dhembëshurie ,
por mbi të gjitha mik i dashur i imi dhe I familjes time…Vizioni juaj shpresëdhenës
për vendin tonë, angazhiami juaj për një botë më të mirë dhe besimi juaj i
patundur në mirësinë njerëzore, vazhdojnë të jenë një dritë udhëzuese, për
gjithë ne”, është shprehur Presidenti Biden në mesazhin e tij, drejtuar
ish-Presidentit Carter me rastin e 100-vjetorit të lindjes.Top of Form
Në
fushatën e tij për president në vitin 1977, Jimmy Carter ka premtuar ndryshime
të mëdha në bërjen e politikës së jashtme të Shteteve të Bashkuara. Ishte koha
e komunizmit, kulmi i Luftës së Ftohtë dhe qëllimi i tij ishte një moral i ri
të jetë pjesë e zhvillimit të diplomacisë amerikane, në nivel ndërkombëtar --
me një përqendrim të theksuar për mbrojtjen dhe promovimin e të Drejtave të
Njeriut, anë e mbanë botës.
Lidhjet
e tij me Shqipërinë dhe me shqiptarët nuk kanë qenë, ndoshta aq aktive gjatë
mandatit tët tij, për shkak të faktit se Shtetet e Bashkuara nuk kishin
marrëdhënje diplomatike me regjimin komunist të Enver Hoxhës. Pasardhësit e tij në Shtëpinë e Bardhë, siç
dihet, u angazhuan më vonë, në mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të
njeriut për shqiptarët kudo në trojet e tyre në Ballkanin Perëndimor – përfshir
ndërhyrjen ushtarake të NATO-s – që përfundoi në çlirimin dhe pavarësinë e
Kosovës. Por, edhe Jimmy Carter – siç ka
ndodhur me disa paraardhës të tij dhe sidomos me pasardhës të tjerë të tij, në
Shtëpinë e Bardhë gjatë dekadave -- ka lenë gjurmët e tija në historinë e
marrëdhënieve të Shteteve të Bashkuara të Amerikës me Shqipërinë, por edhe me
Kosovën. Për vet faktin se
ish-Presidenti Carter ishte i pari president i Amerikës – ndonëse jo në detyrë
-- që ka vizituar Shqipërinë. Ka qenë
shtatori i vitit 1993 kur Jimmy Carter ka vizituar për ditë Shqipërinë. S’do
mend se subjekti kryesor i bisedimeve të ish-presidentit amerikan me udhëheqsit
më të lartë të Shqipërisë së asaj kohe – Presidentin Sali Berisha dhe
Kryeministrin Aleksandër Meksi – ishte Kosova dhe konflikti i atëhershëm në
ish-Jugosllavi – pjesë e të cilës ishte edhe Kosova në atë kohë. Sipas një raporti të kohës, nga agjencia e lajmeve
United Press International, (UPI) në një konferencë të përbashkët me
ish-presidentin e Shqipërisë, Sali Berisha, Presidenti Carter ishte shprehur se
ishte e rëndësishme që komuniteti ndërkombëtar të “Demontronte forcën dhe të
përdorte të gjitha masat e mundshme për të mënjanuar dhunën.” Sipas agjencisë së lajmeve UPI,
ish-presidenti Carter është shprehur se, “Washingtoni do të ishte kundër çdo
agresioni ndaj popullitzbatimin e të tdrejtave të njeriut anë e mbanë botës –
do të Kosovës”. Me atë rast, Jimmy
Carter ka premtuar se Fondacioni Carter – një ent ky që mbikqyr zbatimin e të
drejtave të njeriut në mbarë botën, do të mbikqyrte situatën në Kosovë.
Sipas
agjencisë së lajmeve UPI, ish-presidenti Carter ka thënë, me atë rast, se
Fondacioni i tij, së bashku me Presidentin Ibrahim Rugova, kishin analizuar
gjëndjen e rëndë në Kosovë. Gjatë asaj vizite, Jimmy Carter, si presidenti i
parë që vizitonte Shqipërinë – është takuar me zyrtarët e lartë të shtetit e të
qeverisë dhe me disa anëtarë të opozitës.
Natyrisht se, Jimmy Carter u interesua për gjëndjen e të drejtave të
njeriut në Shqipëri dhe kritikoi ashpër monopolin e qeverisë mbi radion e
televizionin në vend.
Një
lidhje tjetër e ish-presidentit Carter me Shqipërinë dhe shqiptarët, sidomos me
komunitetin shqiptaro-amerikan ishte edhe avokati shqiptaro-amerikan i njohur,
i ndjeri Bardhyl Tirana, familja e të cilit ishte vendosur në Shtetet e
Bashkuara pas Luftës së Dytë Botërore dhe i cili në vitin 1976 ka shërbyer si
bashkëkryetar i ceremonisë së inaugurimit të ish-presidentit Jimmy Carter. Në administratën e Presidentit Carter,
Bardhyl Tirana ishte Drejtor i Mbrojtjes Civile në Departamentin e Mbrojtjes,
që me rekomandimin e tij sot është një agjenci federale më vete: Agjencia
Federale për Menaxhimin e Emergjencave, FEMA, rekomandim dhe sot trashëgimi e
shqiptaro-amerikanit, Bardhyl Tiranës.
Falë bashkpunimit dhe përvojës së tij politike gjatë shërbimit të tij në
administratën e Jimmy Carter, Bardhyl Tirana i përdori shumë bukur lidhjet e
tija me ish-Presidentin Carter ndërsa gjatë viteve më vonë ai u angazhua për
çështje që kishin lidhje me Shqipërinë dhe Kosovën dhe kontriboi në një numër
organizatash të komunitetit shqiptaro-amerikan ndër të cilat edhe Këshilli
Kombëtar Shqiptaro Amerikan (NAAC) për të cilin ofroi rregullisht falas
shërbimet e tij ligjore. Më kujtohet kur isha drejtor i Këshillit Kombëtar
Shqiptaro-Amerikan Bardhyl Tirana më telefonnte shpesh duke pyetur për nevojat
tona dhe duke ofruar ndihmë të llojllojshme, në atë kohë.
Angazhimi
i tij me komunitetin shqiptaro-amerikan dhe komunikimet e mia me Bardhyl
Tiranën, zhvilloheshin, më dukej mua, në frymën e politikës së ish-bosit të tij
dhe të fjalëve të Presidentit Jimmy Carter: “Pasi ne jemi të lirë, nuk mund të
jemi kurrë indiferent ndaj fatit të lirisë kudo tjetër në botë. Sensi ynë moral
na detyron qart që të preferojmë ato shoqëri të cilat ndajnë me ne respektin e
palëkundshëm për të drejtat indivuale të njeriut.” Thirrja e ish-presidentit Jimmy Carter
pothuaj 50-vjet më parë për zbatimin e një strategjie në mbrojtje të drejtave
të njeriut, anë e mbanë botës, është bërë tanimë gur-themeli i politikës së
jashtme të Shteteve të Bashkuara -- trashëgimi e ish-Presidentit Jimmy Carter
që kujtohet edhe sot me respekt në 100-vjetorin e lindjes së tij.
Ish-Presidenti
Carter duke folur në Asamblenë e Përgjithëshme të Kombeve të Bashkuara në Nju
Jork, me 4 shtator, 1977 – Kritikat e tija ndaj shkeljes së të drejtave të
njeriut në vende të ndryshme të botës, shënoi një ndryshim strategjik në
politikën e jashtme të Shteteve të Bashkuara. (Jimmy Carter Library)
Jimmy
Carter dhe Bardhyl Tirana – “Njeriu i Carter-it”, që reformoi Mbrojtjen Civile
të Shteteve të Bashkuara
Presidenti
Jimmy Carter në 100-vjetorin e lindjes, (1Tetor, 1924)