Gëzim Llojdia: Ndër më të vjetrat në Evropë

Gjiri i Vlores 1916-17, trupat pushtuese

Banorët e këtij kombi janë ndër më të vjetrat në Evropë

Nga Gëzim Llojdia

Federica Mirabile në shkurt të 2011 shkruante rreth :”Marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Italisë në fillim të viteve '900

"çështja shqiptare" nga fillimi i saj në Luftën e Madhe” se :Kombi shqiptar është i dallueshëm etnik dhe i përcaktuar, banorët e të cilit janë ndër më të vjetrat në Evropë dhe banorët e saj mund të konsiderohet me të drejtë edhe sipas vendasve, pasardhësit nga familja e troco-ilire. Në kohët më të hershme ata kanë zënë pjesën më të madhe të Gadishullit Ballkanik dhe në veçanti pjesën në Dalmat të Kroacisë, Bosnje-Hercegovina, Maqedonia Perëndimore , Shqipëria aktuale, Epir dhe Thesalisë. Gjatë viteve këta njerëz kanë vuajtur pushtimin territorial të sllavëve dhe grekërve dhe ky proces ka sjellë në rajon që ti ngjajë një mozaiku kulturor.Shqipëria në gjysmën e parë të vitit 900 shkruan, Federica Mirabile u shfaq në thelb një vend i rrethuar me male dhe në varfëri të skajshme, të banuara nga njerëzit që nuk kanë kulturë dhe ankoruar në traditat ngurta. Ky izolim gjeografik ka bërë të sigurt gjithnjë lidhjen e tyre me tokën dhe me origjinën e tyre.Me shpërbërjen e Perandorisë Osmane dhe ngritja e nacionalistëve, ky popull ka arritur të marrë, në vitin 1912, pavarësinë dhe u përpoq për të mbrojtur veten kundër ambiciet ekspansioniste të fqinje grekët, malazezëve dhe serbëve. Pas pavarësisë gjykimi i Federica Mirabile është ky:Krijimi i Shqipërisë dhe më tej në 1913 si një njësi e pavarur gjeografikisht ishte rezultat i një "bisedimeve" midis Serbisë, të vendosur për të mbrojtur interesat e tyre dhe pastaj të përpiqet të përmbajë zgjerimin e shtetit të ri, Itali dhe Austri -Hungaria, në të kundërtën, me zgjerimin e saj me shpresën për të sjellë nën mbrojtjen e saj këtë unitet të ri politik dhe territorial.

Ekzistenca e një "çështje shqiptare" për Italinë mund të identifikohen gjatë ose para se fashizmi të marr pushtetin dhe Musolini filloi ta konsiderojë Shqipërinë një burim i domosdoshëm për kombin e tyre. Duket atribuohet dekadën e parë të shekullit të njëzetë, dhe kjo është periudha që paraprin formimin e Shqipërisë si shtet i pavarur formalisht.

2.

Qeveria italiane ishte në dijeni të varfërisë që po të mbysin Shqipërinë, por e kishte kuptuar edhe rëndësinë strategjike të pozicionit të saj gjeografik të vendosur në gojën e Adriatikut. Për këtë arsye një interes strategjik, në qoftë se ata kanë shtuar një tjetër politik-komerciale, duke pasur parasysh rëndësinë ,që ata kanë marrë në portet shqiptare duke siguruar një komunikim të drejtpërdrejtë për të arritur në pjesët e brendshëm të Ballkanit dhe Evropës.Në maj të vitit 1914 Itali, erdhi në anën e Antantës në një kohë ushtarakisht dhe ekonomikisht shumë të vështirë, pohoi të drejtat e tyre në kapitalin e vet se sa të kufizojnë territoret nën kontrollin e tyre, çlirimin nga militarizmit dhe pushtimit ekonomik, aneksimi i Gjermanisë në tokat italiane e papërmbushur dhe përfshirjen në tregtinë me Adriatik.

Federica Mirabile shqyrton në këtë artikull rivalitetin mes fuqive të Antantës.Kanë lindur, në këtë mënyrë, rivaliteti midis vendeve përkatëse për problemin e Ballkanit.Austro-gjermanët vazhduan avancimin e tyre paepur në drejtim të jugut dhe italianët u detyruan për të forcuar kështjellën e tyre në Vlorë dhe bartën ndërhyrjen humanitare me ndërtimin e spitaleve dhe shpërndarjes për popullatën e kininës për të çrrënjosin kamxhikun e malaries .Në fillim të viteve '900 dhe në mënyrë të veçantë me ardhjen e Luftës së Parë Botërore, udhëtimet në Shqipëri nuk janë kryer vetëm nga studiuesit apo aventurierë, por edhe nga gazetarët të cilët i kanë vendosur vetes qëllimin që të bëjë të njohur për të bashkatdhetarëve të tyre burimet natyrore dhe ekonomike të vendit. Shumica e udhëtarëve kanë gjetur veten në marrëveshje se ndërhyrja italiane, në qoftë se bëhet me kujdes, mund të lehtësojë integrimin e shqiptarëve në kontekstin ekonomik të vendit dhe përfshirjen e saj do të mund të përfitojë edhe në ekonominë italiane.

Shqipëria vuri në dukje se udhëtari Leonardo Azzarita në vitin 1918, është një vend i shkatërruar tërësisht nga politika e praktikuar nga serbët dhe malazezët.Në fakt, disa qendra tashmë primitive dhe të prapambetur, u dogjën dhe shkatërruan dhe më në fund bujqësia dhe bagëtia ishin të rrëzuar. Austro-Hungaria përbënin fuqinë kryesore të Italisë rivale në jug të Shqipërisë, pavarësisht italianët kërkojnë bashkëpunim me Austrinë që mbahet nga ekspansioniste dhe krijimin e një shteti shqiptar të pavarur dhe të përparuar në gjendje për të kthyer ekonominë e tyre si favor të vendeve të qytetërimit. Në Itali ka qenë e kredituar në gjendje për të fituar miqësinë e shqiptarëve dhe pastaj ta atë në favor të tyre duke i dhënë çmime të "mbrojtës dashamirëse". Në mars të vitit 1917, në fakt, ata janë ngritur në qytete administratat autonome shqiptarë të cilat u lejuan të ngre flamurin shqiptar së bashku italiane.

Hapi më i rëndësishëm që Italia i ka bërë në Shqipëri është i ashtuquajturi Shpallja e Gjirokastrës: 25 maj 1917, për këtë rast, ka thënë se duke gjykuar një dekret përkatës zyrtare e cila nxjerr në pah qëndrimin e shtetit shqiptar nën mbrojtja dhe miqësinë e Italisë.Duke përfunduar Federica Mirabile thotë:

Populli shqiptar ka përjetuar momente dramatike, por në sajë të dijes që ai të fituara gjatë shekujve, ka arritur për të ringjallur fatin e tyre.