Fran Kamshi: Traumat e botës së krimit në Shqipëri

Ankthi sindromik dhe traumat e botës së krimit në Shqipëri

Nga Fran KAMSHI

Dy janë faktorët tramuatizues që ndikojnë në përkeqësimin e shëndetit mendor dhe të psikikës, sidomos të fëmijëve dhe adoleshentëve në Shqipëri: e para të ndodhurat e shumta kriminale, dendësia e ngjarjeve të rënda keqbërëse, pengmarrje, hakmarrje e krime të natyrave të rënda inçestuale dhe, nga ana tjetër, e dyta, mënyra se si e përcjellin mediat këtë realitet, tam-tamet që duke mos qenë të natyrës profesionale, sjellin një acarim dhe shtim të presionit shpirtëror dhe rëndim psikik të këtyre shtresave moshore.

Sipas psikologëve, në Shqipëri ekziston një realitet sindromik potencial dhe në veprim në rreth 20 përqind të personave të grupmoshave fëmijnore e adoleshente, që vijnë si rezultat i informacionit të papërshtatshëm rreth këtyre krimeve dhe moskujdesit të psikologut, që duhet të jetë i pranishëm jo vetëm formalisht por aktivisht në çdo shkollë dhe qendër mesimore dhe eduaktive.

Bota e krimit ka vënë përballë shoqërisë shqiptare një arsenal të tërë mjetesh e praktikash dhune, që nga fjalori i dhunshëm, vrasjet, shantazhimet, deri te kërcënimet dhe dhuna, me pasoja të rënda për shëndetin fizik dhe mendor. Për fat të keq, vetë politika, që duhet të jetë arti i bashkërendimit dhe bashkëjetesës demokratike, në këtë vend është kthyer në një art përjashtimi, dhune e shantazhimi, duke u kthyer në një antimodel social e shoqëror.

Për fat të keq, ka ndodhur në disa fushta elektorale, kur situata është rënduar dhe palët politike, të egërsuara e të stresuara nga ethet e fitoreve apo humbjeve të supozuara, janë hedhur në sulm ndaj njëra tjetrës, në sulme të aramatosura e me pasoja tragjike, pa llogaritur koston morale të këtyre akteve anakronike, mesjetare.

Peizazhi mbarëshqiptar, nga zonat urbane në ato rurale, është mbushur dëng  me zhurmënajën e zënieve, grindjeve, mërive, sherrnajave, hakmarrjeve e gjakmarrjeve, vringëllimës së pisqollave, plagosjeve dhe vrasje mafioze. Gjuha e forces, e promovuar nga grupet kriminale, shpesh me mbështettje politike, kanë si fjalë kyçe: vdekje, shkatërrim, degdisje, plumba ballit, pengmarrje etj.

Natyrisht që përgjegjësitë penale janë indivdiuale për persona që manifestojnë gjuhën e dhunës e të gjakderdhjes, por motivimi është nga lartë-poshtë, vjen duke u përshkallëzuar nga piramida në bazë. Kjo ndodh pasi lidershipi politik i dy partive kreysore në çdo prononcim publik, mediatik apo tribunal, nuk lënë rast pa kërcënuar politikën përballë, me një gjuhë që bie erë dhunë dhe terror politik.

Shoqëria shqiptare, megjithë përpjekjet për t’u çliruar nga pjesa e saj më e keqe, vazhdon të endet në një tranzicion të pashpirt, ku keqbërja, vjedhja, mashtrimi, vrasjet, trafiqet etj janë dëshmi vepruese e një realiteti tejet të trishtë, i cili ushtron një presion të fortë mbi normalittein tonë.

Kur flitet për presionin e botës së krimit, mbi dëmet e shkaktuara prej saj në indidvidë dhe shtresa të ndryshme sociale, në këtë tranzicion shqiptar të vështirë, analistët, opinionistët dhe ekspertët rëndom llogarisin vetëm zinxhirin shkak pasojë në rrethin e pasojave dhe traumave fizike, pa hyrë në një aspekt tjetër që është po kaq dramatik dhe klithës, që është aspekti psikologjik, trysnia psikolgjike me pasoja të rënda në shëndetin psikik të këtyre inidividëve, por sidomos të fëmijëve dhe adolishentëve.

“Shëndeti mendor” dhe psikologjia e mendimit dhe sjelljes së atyre që përjetojnë trauma të përjetimit të ngjarjeve kriminale, dëmotohen rëndë dhe duhen vite të tëra diagnostikimi e rehabilitimi për të shmangur avragimin e mëtjeshëm të pasojave në sjelljen sociale qoftë inividuale qoftë shtresore.

Në fakt, ne jetojmë në një ambient tejet të ngarkuar nga ana psikolgjike dhe shpirtërore, ku nga “ndotja psikologjike”, për shkak të lajmeve të rënda që përcjell përditshmëria e vrasjeve dhe krimeve të rënda, dëmtohen mjaft sidomos fëmijët dhe adolishentët, që janë viktima permanente të këtij realiteti agresiv.

Kronikat e shtypit të shkruar dhe mediave televizive që fokusojnë vrasjet dhe aktet e tjera të shëmtimit moral e psikik të shoqërisë, përcillen me alarm nga fëmijët dhe adolshentët, të cilët e shohin këtë si një dimension kërcënues dhe jo rrallë pësojnë kriza e trauma të rënda.

Fëmijët e adolishentët, për të keq, në Shqipëri janë objekte dhe subjekte dhune; mbi to ushtron dhunë prindi, mësuesi, bashkëmoshtari, më i rrituri, ushtrojnë dhunë mjetet e informimit publik, mediat e shkruara dhe televizive me presionin e informimit të botës së krimit, që përcillet prej tyre herë herë si shqetësim e herë herë si traumë.

Abuzimet e gjithëfarshme në shkollë, që nga mësuesit që ushtrojnë dhunë permanente fizike e psikike, tek bashkëmoshatarët që janë tepër agresivë ndaj njëri-tjetrit, duke i kthyer oborret e shkollës në qendra ringu shpesh të egër e të përgjakshëm, janë pjesë e një spektri të thyer e të deformuar psikoshpirtëror e psikoemocional të këtyre grupmoshave të shoqërisë sonë në krizën e një stanjacioni të gjatë...

Për fat të keq, psikologët në shkollat tona janë thuajse inekzistentë ose ekzistojnë vetëm formalisht, pasi nuk kanë përgatitjen dhe profilin e duhur për të përballuar fluksin e problmeatikave të mprehta psikike me të cilat ballafaqohen sot fëmijët dhe adolishentët, në një realitet trysnie të vazhdueshme mbi to, e cila shkakton depresion dhe trauma individuale e kolektive të këtyre shtresave të shoqërisë sonë.

Një deformim i këtij soj, deformim psikshpirtëror dhe emocional i brezit më të rë ri të shoqërisë shqiptare, nuk i shërben rritjes së shëndetshme dhe edukimit të shëndetshëm të këtij brezi, që duhet të çlirohet nga çdo paranojë dhe keqkuptim për realitetin, duke qenë të vetdijshëm për vendin dhe rolin e secilit në raport me vetveten dhe ata që e rrethojnë në këtë përditshmërinë tonë të sëmurë...