Mazllum Saneja: Letërsia bashkëkohëse polake – Piotr Stanis?aw Król

LETËRSIA  BASHKËKOHËSE POLAKE

PIOTR STANIS?AW KRÓL

A THUA KËTEJ SHPIE UDHA

NË ISHUJ TË LUMTUR

(Zgjodhi dhe përktheu nga polonishtja:

MAZLLUM  SANEJA)

Një pasdite verore e takova në stacionin e autobusëve në Vilanovë. Në vështrimin e parë u duk krejt tjetër.

Në të vërtetë nuk munda ta vërej as ta përkufizoj ndryshimin e tij. Ndoshta buzëqeshjen e tij, ndoshta shikimin, në të cilën fshihej kërshëria e botës së rrethuar dhe njerëzve, apo ndoshta  të veshurit e çuditshëm e veçanërisht, ajo kravatë e gjelbër nën qafë,që asgjë nuk i shkonte për fytyrë, as me rrobat e veshura. Iu afrua edhe njëherë turmës  që prisnin autobusin. Mbase ai ishte autobusi që e priste vetë ai, që do të duhej të udhëtojë. Për habinë e të gjithëve diçka pyeti. Reagimi për çdo herë ishte i njejtë, identik dhe , kalimi me ca hapa më tutje në zonën e sigurt, me shenjën shumë të qartë e të padukshme paralajmëruese: „Ndalohet hyrja për të huajt”. Ai ishte i huaj, krejt tjetër.

I paqejf, u përkul duke kërkuar falje dhe, më pastaj iu drejtua një personi tjetër. Dhe, më në fund hodhi vështrimin kah unë. Për një çast qëndroi në vent, dhe vështroi thellë i kredhur në mendime, dhe linte mbresën sikur të zgjidhte ndonjë çështje me rëndësi, sikur të donte të pyeste dikë diç.

- A thua nga ky vendqëndrim mund të arrij në ishuj të lumtur? – aq natyrshëm më bëri këtë pyetje, sikur të shpjegonte udhën për Lazhenki apo për lagjen e Varshavës Praga Jugore. Pas një çasti të ankthshëm më bëhet sikur dëgjoj zërat e të njohurve të mi të moçëm: racionalizmi dhe logjika. Me autobus?! Në ishuj të lumtur? Në qoftë se duhet shkuar, ndoshta duhet lundruar deri në ...?

- Nuk mendoj...orari i këtushëm i udhëtimit nuk parashikon një rrugëtim të tillë...

Nuk munda as vetë të besoja se pikërisht ia dhashë një përgjigje të tillë! Fare lehtë mund të kthehesha nga njeriu, ta injoroja, të ngre supet dhe të pohoja se mos kisha të bëjë me një të “çmendur e të krisur!” Dhe kisha arsye. Po, ky ishte një njeri i shkalluar, po edhe një njeri i jashtëzakonshmë, me të cilin bisedova, e në të vërtetë mund të them se e dëgjova me kujdes afro një orë. Autobusët shkonin e vinin njëri pas tjetrit, e unë gjithnjë e dëgjoja atë...

George Bernard Shaw me të drejtë tha dikur: “Çmenduria nuk është e pakuptim, absurde: sa më e marrë aq   më tepër logjike, sa më e rafinuar aq me tepër elokuente, aq më tepër e shkëlqyer dhe magjepsëse...”

Në fiset primitive, sikundër këtë e përkufizojmë me një epërsi të njerëzve të kuptueshëm – përsona të larguar nga normat e pranuara për një bashkësi konkrete, dendur janë konsideruar të shënuara përmes fuqive të larta, fantazma të mira o të keqija, të pranauara nga ata, zotat.Ata ishin të paprekshëm, të pajisur me respekt. Është konsideruar, se ata mund të shohin më tepër, të dëgjojnë dhe të kuptojnë më tepër se sa gjysmë-fiset e rëndomt. Kështu ka qenë dikur.

Tani jetojmë në kohë të bashkimit global, të standardizimit jo vetëm të normave teknike, produktive po gjithashtu edhe të dukurive kulturore, të zakonëve dhe dokeve. Zyrat dhe komisionet përcaktojnë gjatësinë e lejueshme si dhe trekëndëshin e bananëve( si në këtë shakanë – Çfarë është kjo deve?  Ky  është ai kali i përgatitur përmes komisionit”. Derisa në  universitetet amerikane përcaktohën parimet e pashkruara të korrigjimit politik dhe shoqeror, në të cilat kapërcimi shënon eleminimin nga regjistrimi i njerëzve “bashkëkohës dhe mendjendritur”. Juritë e ndëruara të çmimëve më të njohura letrare më shumë se sa për nivelin përpiqen për privilegjet e një grupi të caktuar lobistik. Tanipërtani më shumë vlen të shkosh me përcaktuesit  vendimtar përmes mediave të gjithëfuqishme se sa të jesh me këto tërthorazi, e të shkosh  për së gjëri. Dhe me të vërtetë do të duhej të jesh i privuar nga mendimi racional, thjesht – i çmendur.

A thua çmenduria mund të jetë, sikundër e përkufizoj G.B. Shaw – “magjepsëse”? Shembuj të tillë historia i di si të panumërt. Kah fundi i shekullit XVIII nqë oborrin mbretëror  të perandorit të Austrisë Jozefit te II u paraqit një ditë një muzikant, i cili i shkeli të gjitha parimet e detyrueshme të etiketës. Udhëheqës dhe dirigjent i oborrit mbretëror  ishte atëbotë Antonio Salieri (1750 – 1852 ), kompozitori italian, elegant, i njohur dhe i pranuar si një maestro i notave. Secilën prej tyre e ka vënë me njuë përpjekje të madhe, i ka skicuar dhe rregulluar pakufi.  Kompozimet e tij, operat, kanë qenë  profesionbale dhe te shquara në strukturë dhe në parimet e  obligueshme. Po, megjithatë ka munguar në to diçka si nje frymëmarrje hyjnore e kësaj çmendurie. Pikërisht, me këtë çfarë ka qenë i pajisur Wolfgang Amadeus Mozart, një gjeni absolut, duke i vënë notat në organe nga mosdashja, pa përmirësime, pa përpjekje. Antonio Salieri pati shumë para, zulmën e oborrit mbretëror, shpërblime të shumta, dekorata. Pastaj, jetoi gjatë dhe vdiq në një pleqëri të thellë, derisa sot e njohin vetëm ekspertët e muzikës. Mozarti vdiq i ri, në skamje( në borxhe të mëdha, që nuk arriti askurrë t’i paguajë).Madje nuk dihet as varri tij, sepse atëherë kur vdiq u varros në një varrezë masive, me urdhërin e perandorit, përkitqazi me epideminë e përhapur. Po, muzika e tij hyjnore, e mrekullueshme e këtij djaloshi marramendës dhe gjenial, pa parime dhe shkëlqim – do të mbijetojë e shkëlqej deri në fund të botës. Ca prej dirigjentëve dhe specialistëve thonë se muzika e tij do të luhet gjatë e gjatë...

Stanislaw Stanik, poet, kritik letrar dhe publicist, në një intervistë : “Ngjyrat dhe hijet e poezisë” përkujtoi se “të dhuruar me  çmenduri ka patur shumë mendje gjeniale, të cilët nuk i përkitnin asnjë kategorie : Swedenborg, Hoelderlin, Strindberg, Nietzsche, Plath, Sexton, van Gogh, Munch, Nizynski, Kniaznin, Norwid, Witkacy...”

Sokrati, me të drejtë, pohoi se “Çmenduria ka dy forma: njëra ka zanafillën nga sëmundjet njerëzore, ndërsa tjetra nga mohimi hyjnor i dokeve dhe zakonëve njerëzore”. Nganjëherë këto dy forma përzihën në mënyrë të ndërsjellë.Refuzimi nga shoqëria mund të krijoj apo lind tek individët sëmundjën shpirtërore. Mund të ngjet, ndërkaq, se pikërisht sëmundja e dokeve dhe e zakonëve  të një shoqërie të caktauar lind nevojën e refuzimit ntë tyre apo të ndryshimëve revolucionare: kulturore, shoqërore apo të zakonëve. Dhe, këtë mund ta bëjnë vetëm individët “të dhuruar me çmenduri”.

Bashkëbiseduesi im me kravatën e gjelbër gjithnjë ëndërronte në përsiatjet e veta në të kërkuarit e lumturise në kohët e sotme.Sipas tij: ato kanë humbur vlerën dhe janë shpënë në një nivel të trishtuar. Shëmbëllyeshëm me këtë, përftimi në çmimet e perurimit “kozmike” të koleksionit të kinemasë shtëpiake, e cila do të garantojë lumturinë e klientit naiv në cilësinë e kristaltë  të tingullit e të imazhit. Gjithnjë e më shumë shohim e dëgjojmë fantazma  mediale, e aq shpesh  nuk e shohim as nuk e vërejmë  njeriun tjetër, i cili gjithnjë është pranë nesh: bashkëshortën, fëmijët, prindërit, fqinjtë. As nuk e përjetojmë dashurinë e ngrohtësinë, vetëm e konsumojmë, derisa konsumi është bërë për shoqërinë zot e në të vërtetë një idhull i vogël dhe i rëgjuar.

Pastaj shikova orën dhe pohova me habi se humba kohën e llogaritur. Isha vonuar në takimin e caktuar. Dhe arriti autobusi im. Në ndarje, i shtrënguam duart si miq, e ai më bëri prapë një pyetje:

- A do te arrish me këtë autobus në ishujt tu të lumtur?

- Jo... nuk di, ndoshta jo... belbëzova tërësisht i habitur.

- Atëherë përse po shkon me këtë autobus? – buzëqeshi me përzemërsi dhe, pas një çasti me delikatesë më shtyu kah dyert e hapura.

Përmes xhamit në anën e prapme të autobusit  e pashë  se si gjithnjë qëndronte në stacion, duke ma bërë me dorë.

Rreth e përqark tij një zbrazëti e tmerrshme. Sikur të ishte në ishullin e vet të padukshëm. Në ishullin e lumtur ?

(Përktheu nga polonishtja: Mazllum  Saneja)

PIOTR STANIS?AW  KRÓL

KJO BOTË E MREKULLUESHME

Kur isha djalë disa vjeç më vdiq babai. Nuk dita ku shkoi, përse aq befas u tret nga jeta ime. Të gjithë njerëzit e shtëpisë silleshin disi me habi. Nuk përgjigjeshin thjesht në pyetjet e mia – ku shkoi babi ? Dhe kur më në fund kthehet ?   Këtë rreth magjik e ndërpreu më në fund gjyshja.

- Ai ka vdekur, nuk kthehet. Kurrë nuk do të kthehet – tha ashtu në mënyrë normale, të rëndomtë, sikur me mosdashje.

- Përse njerëzit vdesin ? – pyeta me trishtim. Nuk qava. E prita përgjigjen.

Që nga kjo ditë hyri në botën time fëmijërore  rituali, të cilin bashkë me gjyshën  e quajtëm  “pikturimi i botës”. Do të duhej ta pikturojmë, ta ngjyrosim. Se bota ishte tejet e pikëlluar, tejet e zymtë. Pa babain e humbi shkëlqimin. Zot sa shumë e desha  babain, me tërë zemrën e vogël fëmijërore.

Megjithatë pata fat, sepse gjithnjë pranë e pata kujdesin e gjyshës. Gjyshja ishte poeteshë dhe piktore.

Para meje ajo shpaloste gjithnjë imazhe përplot ngjyra të realitetit, në të cilin do të jetoja, kur të rritem . E dëgjoja me vëmendje, gojëhapur e fytyrëqeshur. E dëgjoja çdo mbrëmje. Dhe më në fund – besova. Besova se për njëzet vjet, tridhjete vjet fëmijët nuk do të mbesin jetimë, nuk do të humbin prindërit, sepse mjekësia do të arrijë një nivel të lartë, që t’i mbajë më gjatë njerëzit në jetë.Atëherë njerëzit do të jenë më të lumtur, sepse mjetet bashkëkohëse do t’i zëvendësojnë ata në punë, atëherë do të kenë më shumë kohë në udhëtime, dëfrime dhe vizita të përditshme  në park lojërash. Ekspeditat në hënë nuk do të jenë asgjë të jashtëzakonshme, derisa tejet tërheqëse do të jenë kërcimet disa metra nëpër kratere. Gjyshja pati një shpirt romantik, një imagjinatë tejet të bujshme. Dhe si dhanti, ndjenjën e bindjes. Me të vërtetë unë i besova.

Dalëngadalë rifitova gëzimin fëmijëror të jetës. Synimi i gjyshës ishte të më shkëput nga ai pellg i trishtimit dhe i mallit që më merrte për babain. Megjithatë a thua pati vetem këtë për synim. Kushedi.

Vite më vonë, një natë më zgjoj nga gjumi dhe e entuziazmuar më çoj para televizorit. Në ekranin bardhezi  pashë, duke fshirë e habitur sytë, njeriun e parë në hënë. Pas një çasti zuri të kërcejë si kangur, saktësisht si në vizatimet e  gjyshës, e cila gjithnjë pati zakon t’i ilustrojë  me penë apo me shkumës në tabakë bristoli. Pata një kosmonaute të tillë prej vitesh në sirtaren e tavolinës.Tani doli nga ajo, duke kërcyer përreth kraterëve të hënës.  Bota e pikturuar u bë realitet. Gjyshja me ngashërim më pëshpëriti në vesh -   A e sheh Pjotrush? A nuk të thashë?

Kur i mbusha njëzet vjeç, gjyshja u sëmur rëndë në sëmundjen e kancerit. Mjekët u përpoqen ta shërojnë atë me metoda novatore. Ende besoja në “botën e pikturuar” të krijuar para viteve e viteve. Mjekësia u desh të jetë efektive, fitimtare. Disa javë më vonë, pa shumë vuajtjëve, lëngatave e dhembjëve, gjyshja vdes. Diçka në mua pëlciti dhe u bë copë-copë, si shtëpiza nga kartat.  Pastaj, hyra në moshën madhore, të pjekur.

Tani kemi shekullin XXI.  AIDS, pandemia e gripit të shpendëve, ndryshimet e reja vdekjeprurëse e të rrezikshme të tuberkulozit, dhe ku ta di, se edhe çfarë sëmundje e rrezikojnë dhe e kanosin  tërë njerëzimin .

Mjetet e mrekullueshme , bashkëkohëse i kanë lidhur njerëzit në pranga me punë të rëndë e plot sfilitje disa orëshe. Disa në mënyrë efektive këtë punë e kanë privuar, Parqet e lojërave tashmë janë të zbrazëta . Hëna vite e vite tashmë është e zbrazët, me gjurmët e qëndrueshme të shputave, të këpucëve të Neil Amstrongut dhe mezi e disa kosmonautëve të tjerë nga era e Apollit. Duke e patur gjithë këtë para syve, nganjëherë i bëj vetvetes pyetje : a thua vlejti, që para shumë viteve i besova iluzionëve të gjyshës?

Për ndonjë kohë ndoshta mund të pres lindjen e nipave. Do t’i marr  në prehër dhe do të vazhdoj argëtimin   e filluar para shumë viteve.    “Pikturimin e botës” Një botë më të mirë seç është kjo botë e tashme. Shumë më e mirë. Ku nuk do të ketë sëmundje, e familjet në grumbull do të vizitojnë  parqet e lojërave me ngjyra Do te kemi më shumë kohë dhe mjaft para. Do të mjaftojnë paratë edhe për udhëtime të largëta nëpër botë dhe përtej botës.

Do të ju rrëfej për ekspeditat magjepsëse në Mars. Do të më besojnë. Edhe unë ju besova.

Sepse diku megjithatë duhet të jetë kjo botë e mrekullueshme.

(Përktheu nga  polonishtja: Mazllum Saneja )

SHËNIME PËR AUTORIN

Piotr Stanis?aw Król  u lind më 1954 në Varshavë në një familje intelektualësh. Poet, prozator, eseist, publicist, përkhtyes, animator i kulturës, editor dhe redaktor i edicionit prestigjioz “Komograf”, humanist dhe altruist, është njëri prej krijuesve të njohur në Poloni, që u nderua me shumë shpërblime në vend dhe në botën e jashtme.

Është autor i shumë librave me poezi, prozë dhe publicistikë. Në mes tjerash botoi këto vepra: “E shkruar natën”(1983), “Thërrimet e kujtesës” (1985), “A thua këtej shpie udha në ishuj të lumtur” (2008), “Pulsi i qytetit” (2010) etj.

Piotr Stanis?aw Król është një poet i kursyer në fjalë, i papërsëritur në sintaksën poetike dhe, në poezinë bashkëkohëse polake ai solli një ndieshmëri dhe intonacion të ri poetik.

Ndërkaq, në prozën e tij ai shtron probleme të ekzistencës njerëzore, të rëndësishme në luftën e individit përballë sistemëve totalitare për liri dhe demokraci, të individit të mbërthyer me trauma dhe kriza gjithëfarëshe, në kohën që karakterizohet si shekull i qytetërimit teknik, po edhe i shkatërrimeve më të mëdha njerëzore, për të cilat dëshmon historia. (M. S.)

WSPÓ?CZESNA LITERATURA POLSKA

PIOTR STANIS?AW KRÓL

CZY T?DY NA WYSPY SZCZ??LIWE

Spotka?em go pewnego letniego popo?udnia na przystanku autobusowym w Wilanowie. Ju? na pierwszy rzut oka wida? by?o, ?e jest inny... W?a?ciwie nie bardzo mog?em t? jego odmienno?? precyzyjnie okre?li?. Mo?e ten przepraszaj?cy u?miech, mo?e spojrzenie, w którym kry?a si? ciekawo?? otaczaj?cego go ?wiata i ludzi, mo?e dziwaczne ubranie, a szczególnie ta zielona muszka pod szyj?, za nic nie pasuj?ca do reszty ubrania, mo?e... Podchodzi? kolejno do oczekuj?cych na swój autobus i o co? pyta?. Reakcja za ka?dym razem by?a identyczna – odwrócenie si? plecami i przej?cie kilka kroków dalej, w bezpieczn? stref? z niewidocznym, ale bardzo wyra?nym znakiem ostrzegawczym: „obcym wst?p wzbroniony”. By? obcy, inny. Niezra?ony, k?ania? si? przepraszaj?co i kierowa? kroki do kolejnej osoby. I znów to samo. W ko?cu spojrza? na mnie. Przez chwil? sta? w miejscu i przygl?da? si?, jakby rozwa?aj?c, czy warto po raz kolejny nara?a? si? na ostracyzm.

– Czy z tego przystanku mo?na dotrze? na wyspy szcz??liwe? – zada? mi to pytanie tak naturalnie, jakby chodzi?o o obja?nienie dojazdu do ?azienek lub na Prag? Po?udnie. Po chwili os?upienia, odezwali si? we mnie starzy znajomi: racjonalizm i logika. Autobusem?! Na wyspy... szcz??liwe? Je?li ju?, to chyba pop?yn??...?

– Nie s?dz?... tutejszy rozk?ad jazdy nie przewiduje takiej trasy...

Nie mog?em sam sobie uwierzy?, ?e tak w?a?nie odpowiedzia?em! Mog?em odwróci? si? od tego cz?owieka plecami, zignorowa?, wzruszy? ramionami i stwierdzi? w duchu: „to jaki? wariat, nawiedzony szaleniec!”. I mia?bym racj?. To by? niew?tpliwie cz?owiek szalony. Cz?owiek niezwyk?y, z którym rozmawia?em, a w?a?ciwie mo?na powiedzie? – s?ucha?em, przez blisko godzin?. Autobusy odje?d?a?y jeden za drugim, a ja wci?? go s?ucha?em...

George Bernard Shaw powiedzia? kiedy?: „Szale?stwo nie jest niedorzeczne: otó? im bardziej szalone, tym bardziej logiczne, tym bardziej wyrafinowane, tym bardziej wymowne, tym bardziej ol?niewaj?ce”.

W plemionach prymitywnych, jak to okre?lamy z wy?szo?ci? ludzi rozumnych (podobno) – osoby odbiegaj?ce od przyj?tych norm dla danej wspólnoty cz?sto uwa?ane by?y za naznaczone przez si?y wy?sze, dobre lub z?e duchy, wyznawanych przez nich bogów. Byli nietykalni, obdarzeni czci? i szacunkiem. Uwa?ano, ?e ci by? mo?e widz?, s?ysz? i rozumiej? wi?cej ni? dane jest to zwyczajnym wspó?plemie?com. Tak bywa?o kiedy?.

Obecnie ?yjemy w czasach globalnej unifikacji, standardyzacji nie tylko norm technicznych, produkcyjnych, ale tak?e i zwyczajów, zachowa?, zjawisk kulturowych. Urz?dy i komisje okre?laj? dopuszczaln? d?ugo?? oraz k?t zagi?cia bananów (jak w tym dowcipie – „Co to jest wielb??d? To jest ko? opracowany przez komisj?”). A na uniwersytetach ameryka?skich okre?la si? niepisane zasady poprawno?ci politycznej i spo?ecznej, których przekroczenie oznacza eliminacj? z rejestru ludzi „nowoczesnych i ?wiat?ych”. Szacowne jury najznakomitszych nagród literackich bardziej ni? o poziom zaczyna zabiega? o wzgl?dy okre?lonych grup lobbystycznych. Obecnie bardziej op?aca si? i?? z duchem okre?lonych przez wszechpot??ne media wyznaczników, ni? by? z nimi na bakier, i?? pod pr?d. Do tego trzeba by? doprawdy pozbawionym racjonalnego my?lenia, po prostu – szalonym.

Czy szale?stwo mo?e by?, jak to okre?li? G. B. Shaw – „ol?niewaj?ce”? Takich przyk?adów historia zna bez liku. Pod koniec XVIII wieku na dworze cesarza Austrii Józefa II pojawi? si? pewnego dnia muzyk, który ?ama? wszystkie obowi?zuj?ce zasady etykiety. Nadwornym kapelmistrzem by? wówczas Antonio Salieri (1750 –1825), w?oski kompozytor, wytworny, elegancki, uznawany za mistrza nut. Ka?d? z nich stawia? w ogromnym trudzie, wykre?la? je i poprawia? bez ko?ca. Jego kompozycje, opery by?y profesjonalne i znakomite w strukturze i obowi?zuj?cych zasadach. Ale brakowa?o w nich tego boskiego tchnienia szale?stwa. Tego, którym naznaczony by? Wolfgang Amadeusz Mozart – absolutny geniusz, stawiaj?cy nuty na pi?ciolinii od niechcenia, bez poprawek, bez wysi?ku. Antonio Salieri mia? pieni?dze, uznanie dworu, liczne tytu?y, odznaczenia. Do?y? pó?nej staro?ci Znaj? go dzi? w zasadzie tylko koneserzy. Mozart zmar? m?odo, w niedostatku (mo?na powiedzie? – w d?ugach, wydawa? zawsze znacznie wi?cej ni? otrzymywa?). Nie wiadomo nawet, gdzie spoczywa jego cia?o (pochowany zosta? w masowym grobie, na rozkaz cesarski, w zwi?zku z szerz?c? si? wówczas epidemi?). Ale cudowna, boska muzyka tego szalonego m?odzie?ca bez zasad i og?ady – przetrwa do ko?ca ?wiata. Niektórzy mówi?, ?e b?d? j? gra? tak?e i pó?niej...

Stanis?aw Stanik, poeta, krytyk literacki i publicysta przypomnia? w wywiadzie pt. „Barwy i odcienie poezji”, i? „naznaczonych szale?stwem by?o bardzo wiele umys?ów genialnych, które nie poddawa?y si? zaszufladkowaniu: Swedenborg, Hoelderlin, Strindberg, Nietzsche, Plath, Sexton, van Gogh, Munch, Ni?y?ski, Knia?nin, Norwid, Witkacy...”

Sokrates twierdzi?, i?: „Szale?stwo ma formy dwie: jedna pochodzi z choroby – ludzkiej, a druga z boskiego wyrzeczenia si? zwyczajów i obyczajów ludzkich”. Czasami te dwie formy wzajemnie si? przenikaj?. Odrzucenie przez spo?eczno?? mo?e rodzi? u jednostki chorob? duszy. Mo?e by? te? i tak, ?e to w?a?nie choroba zwyczajów i obyczajów danej spo?eczno?ci rodzi potrzeb? ich odrzucenia lub te? rewolucyjnej przemiany: kulturowej, spo?ecznej, obyczajowej. A uczyni? to mog? tylko jednostki „naznaczone szale?stwem.

Mój rozmówca w muszce koloru g??bokiej, butelkowej zieleni snu? swoje rozwa?ania o poszukiwaniu szcz??cia w dzisiejszych czasach. Wed?ug niego: zosta?o ono sprowadzone do ?a?osnego poziomu. Przyk?adowo – nabycia w „kosmicznie” promocyjnej cenie zestawu kina domowego, które to z kolei ma gwarantowa? uszcz??liwienie naiwnego klienta krystaliczn? jako?ci? d?wi?ku i obrazu. Widzimy i s?yszymy fantomy medialne, a tak cz?sto nie widzimy i nie dostrzegamy drugiego cz?owieka, który jest obok nas: ?ony, dzieci, rodziców, s?siada. Nie prze?ywamy mi?o?ci, tylko j? konsumujemy, a konsumpcja sta?a si? dla spo?ecze?stwa bogiem, a raczej marnym skar?owacia?ym bo?kiem.

Spojrza?em na zegarek i z przera?eniem stwierdzi?em, ?e straci?em rachub? czasu. By?em spó?niony na umówione spotkanie. Nadjecha? mój autobus. U?cisn?li?my sobie r?ce, a on zada? mi pytanie – Czy dotrzesz tym autobusem na swoje wyspy szcz??liwe?

– Nie... nie wiem, chyba nie... – wyj?ka?em kompletnie zaskoczony.

– To po co do niego wsiadasz? – u?miechn?? si? serdecznie i po chwili delikatnie popchn?? w stron? otwartych drzwi.

Przez tyln? szyb? widzia?em jak wci?? sta? na przystanku i ?egna? mnie podniesion? r?k?. Wokó? niego by?a pustka. Jakby by? na swojej w?asnej, tylko jemu znanej, niewidzialnej wysepce. Szcz??liwej?

PIOTR STANIS?AW KRÓL

TEN CUDOWNY ?WIAT

Kiedy by?em kilkuletnim ch?opcem zmar? mój ojciec. Nie wiedzia?em dok?d poszed?, dlaczego nagle znikn?? z mojego ?ycia. Wszyscy domownicy zachowywali si? jako? dziwnie. Nie odpowiadali wprost na moje pytanie – dok?d poszed? tata? I kiedy wreszcie wróci? Ten zakl?ty kr?g przerwa?a w ko?cu babcia.

– Umar?, nie wróci. Nigdy – powiedzia?a to tak zwyczajnie, jakby od niechcenia.

– Dlaczego ludzie umieraj?? – zapyta?em ze smutkiem. Nie p?aka?em. Czeka?em na odpowied?.

Od tego dnia wkroczy? w mój dzieci?cy ?wiat rytua?, który nazywali?my z babci? „malowaniem ?wiata”. Trzeba by?o go pomalowa?, ubarwi?. Bo by? zbyt smutny, zbyt szary. Bez ojca straci? blask. Kocha?em go ca?ym swoim ma?ym, dzieci?cym sercem.

Mia?em szcz??cie. Babcia by?a poetk? i malark?. Roztacza?a przede mn? barwne obrazy rzeczywisto?ci, w której b?d? ?y?, gdy dorosn?. S?ucha?em z rozdziawion? buzi?. S?ucha?em co wieczór. A? w ko?cu... uwierzy?em. Uwierzy?em, ?e za dwadzie?cia, trzydzie?ci lat dzieci nie b?d? ju? traci?y rodziców, bo medycyna b?dzie na takim poziomie, ?e nie pozwoli opuszcza? im przedwcze?nie swoich pociech. Ludzie b?d? szcz??liwi, bo nowoczesne maszyny zast?pi? ich w pracy, a wtedy b?d? mieli czas na podró?e, zabawy i codzienne wizyty w lunaparku. Wyprawy na ksi??yc nie b?d? niczym nadzwyczajnym, a atrakcj? b?d? tam kilkunastometrowe susy po kraterach. Babcia mia?a romantyczn? dusz?, niewyobra?aln? fantazj?. I dar przekonywania. Naprawd? jej uwierzy?em.

Odzyskiwa?em powoli dzieci?c? rado?? ?ycia. Jej chodzi?o zapewne o to w?a?nie, by wyrwa? mnie z tunelu smutku i t?sknoty za ojcem. Jednak chyba nie do ko?ca chodzi?o tylko o mnie...

Kilka lat pó?niej obudzi?a mnie w nocy i rozentuzjazmowana zaprowadzi?a przed telewizor. Na czarno-bia?ym ekranie zobaczy?em, przecieraj?c ze zdumienia oczy, pierwszego cz?owieka na ksi??ycu. Po chwili skaka? niczym kangur, dok?adnie tak, jak na rycinach babci, która mia?a zwyczaj swoje opowie?ci ilustrowa? piórkiem lub kredkami na arkuszach brystolu. Mia?em takiego kosmonaut? od kilku lat w szufladzie biurka. Teraz z niej wyszed? i skaka? sobie ko?o ksi??ycowych kraterów. „Malowany ?wiat” stawa? si? realn? rzeczywisto?ci?. Babcia z przej?ciem wyszepta?a mi w ucho – Piotru? widzisz? A nie mówi?am?

Kiedy mia?em dwadzie?cia lat babcia zachorowa?a na raka. Lekarze podj?li si? w jej przypadku nowatorskiego leczenia. Jeszcze wierzy?em w nasz wykreowany przed laty – „malowany ?wiat”. Medycyna mia?a by? w nim skuteczna, zwyci?ska. W kilka tygodni pó?niej, po straszliwych cierpieniach, babcia odesz?a. Co? we mnie p?k?o, rozsypa?o si?, jak domek z kart. Wkroczy?em w doros?e ?ycie.

Mamy ju? XXI wiek. AIDS, pandemia ptasiej grypy, nowe, ?miertelne gro?ne odmiany gru?licy i cholera wie, co jeszcze – zagra?aj? w najlepsze ca?ej ludzko?ci. Cudowne, nowoczesne maszyny przyku?y ludzi do kilkunastogodzinnej, morderczej pracy. Innych skutecznie tej pracy pozbawi?y. Lunaparki ?wiec? pustkami. Ksi??yc od kilkudziesi?ciu lat te? pusty, ze zwietrza?ymi ?ladami podeszw butów Neila Amstronga i zaledwie kilku innych kosmonautów z ery Apolla. Maj?c to teraz wszystko przed oczami, zadaj? sobie czasami pytanie, czy warto by?o przed laty wierzy? w te babcine mira?e?

Za jaki? czas mo?e doczekam si? wnuków. B?d? je bra? wieczorami na kolana i kontynuowa? zabaw? zacz?t? przed laty. W „malowanie ?wiata”. Lepszego ni? ten obecny. O wiele lepszego. Nie b?dzie w nim chorób, rodziny b?d? t?umnie odwiedza? barwne lunaparki. B?dzie na to czas i wystarczaj?co du?o pieni?dzy. Starczy ich tak?e na podró?e po ?wiecie i... poza nim. Opowiem o fascynuj?cych wyprawach na Marsa. Uwierz? mi. Ja te? uwierzy?em. Gdzie? przecie? musi by? ten cudowny ?wiat.

Wybrane fragmenty ksi??ki Piotra Stanis?awa Króla pt.: „Czy t?dy na wyspy szcz??liwe...”, Warszawa 2008

NOTA BIOGRAFICZNA

Piotr Stanis?aw Król - ur. 5 sierpnia 1954 roku w Warszawie, publicysta, prozaik, poeta. Od marca do grudnia 1981 roku redaktor naczelny tygodnika "BIS", wydawanego przez NSZZ Solidarno?? w RSW "Prasa - Ksi??ka - Ruch". Po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku publicysta w wydawnictwach podziemnych, tzw. "drugiego obiegu", m.in.: Tygodnik "WOLA", "Tygodnik Mazowsze", Biuletyn Informacyjny Solidarno?? (nieregularnie ukazuj?ca si? kontynuacja tygodnika "BIS").

W 1983 roku ukaza? si? jego debiutancki tomik poezji pt.: "Spisywane noc?", dwa lata pó?niej drugi zbiór poezji pt.: "Okruchy pami?ci" (1985). Obydwie ksi??ki wydane w podziemnym wydawnictwie "Wola" pod pseudonimem literackim Stanis?aw Kossek. Do 1989 roku aktywnie wspó?pracowa? z warszawskim Duszpasterstwem ?wiata Pracy.

Publikowany w pismach literackich, almanachach, w tym m.in.: "Miko?a z dworca rajskiego", którego tytu? wzi?ty zosta? z opowiadania nagrodzonego w listopadzie 2006 roku I miejscem w Konkursie Literackim w Krakowie. Laureat m.in. I miejsca w Mazowieckim Konkursie Ma?ej Formy Literackiej (2003), wyró?niony w Konkursie Literackim o Pióro Prezydenta Warszawy (2004).

W 2008 roku opublikowany zosta? wybór jego felietonów, esejów, rozwa?a? filozoficznych pt. "Czy t?dy na wyspy szcz??liwe...", w 2010 roku zbiór opowiada? pt. "T?tno miasta".

Pomys?odawca, wspó?za?o?yciel i redaktor naczelny zainicjowanego w 2010 roku Niezale?nego Magazynu Spo?eczno-Kulturalnego "InterMosty", którego g?ówn? ide? jest szeroko poj?te "przerzucanie mostów": spo?ecznych, kulturowych, narodowo?ciowych, ?wiatopogl?dowych i na wielu innych obszarach relacji mi?dzyludzkich”. Cz?onek Stowarzyszenia Autorów Polskich.

Salonik Literacki autora: http://www.piotrstanislawkrol.pl