Mendime
Klajd Kapinova: Joe Biden dhe lobi i fuqishëm serb në SHBA
E shtune, 14.11.2020, 09:55 AM
Joe Biden dhe lobi i fuqishëm serb në SHBA
Nga
Klajd Kapinova
Naiviteti
i shqiptaro amerikanëve përballë serbo amerikanëve
Duhet të jesh naiv, sa të mos e kuptosh se kandidati
“democrat” për zgjedhjet presidenciale Joe Biden, nuk është aq budalla e i
përgjumur sikurse shfaqet në Tv, sa të mos e kuptoj interesin imediat, se midis
shqiptaro amerikanëve të shkapërdedhur dhe serbo amerikanëve solid, të zgjedh
këto të fundit.
Ai si zakonisht edhe kësaj radhe zgjodhi të përkrah hapur
serbo amerikanët, ashtu sikurse kishte bërë vijueshmërisht në kohën e
administratës së tij me Presidentin Barok Hysen Obama nga Chicago.
Dyshja Obama dhe serbët në Chicago, kanë shumë rëndësi
për Partinë Socialiste të SHBA-së. Serbët në Chicago, janë të shkolluar dhe
interesuar për politikën dhe zhvillimet e fundit në jetën amerikane.
Ata i kushtojnë shumë rëndsi forcës dhe peshës së madhe,
që ka vota e tyre presidenciale, duke qenë të aftë të imponojnë ndërkombëtarisht
atë që duan.
Përballë komunitetit të papëfillshëm të shqiptaro
amerikanëve me të drejtë vote këtu, falë zgjuarësisë dhe eskperiencës, serbët,
janë më të bashkuar dhe kompakt, të integruar shumë më mirë prej disa shekuj në
SHBA, të cilët i duhen Biden-it për vota.
Interesaxhiu Biden, nuk do që Chicago të fitohet nga
republikanët konservatorë të presidentit Donald J. Trump, prandaj ai i kërkoj
ndjesë popullit serb për bombardimet e NATO-s të udhëhequr nga amerikanët, me
urdhër direkt të presidentit demokrat Bill Clinton.
Shumica e njerëzve, që mendojnë se në Chicago komuniteti
irlandezo amerikanë është më i madh në numër, faktikisht gabojnë, për mungesë
të madhe të informacionit bashkëkohorë mbi shpërndarjen etnike të popullsisë
atje.
Qyteti i madh metropolitan Chicago, sot është shtëpia e
mbi 500,000 serbo amerikanëve. Kjo është popullsia më e madhe emigruese
evropiane këtu!
Dikur komuniteti amerikano irlandezë ishte në vendin e parë, kurse sot për arsye të
ndryshme ka zbritur në
vendin e dytë me 200,000 vetë.
Dihet se Serbia, është shtëpia e numërit më të madhe të
serbëve në botë me 6.8 milionë banorë, por nga ana e
tjetër ata harrojnë se Chicago është #2 e cila ndryshe quhet Little Serbia!!!
Qendrat kryesore të banimit të serbo amerikanëve në
Shtetet e Bashkuara janë: New York City, Milwaukee (12,000), Pittsburgh,
Phoenix dhe Jackson, California etj.
Organizata të ndryshme etnike vendosin numrin e serbëve
amerikanë në më shumë se 350,000 jashtë Chicago-s.
Shumica e serbëve banojnë në shtetin e tyre kombëtar të
Serbisë, si dhe territorin e diskutueshëm të Kosovës dhe vendet fqinje të
Bosnje Hercegovinës, Kroacisë dhe Malit të Zi. Ata formojnë pakica të
konsiderueshme në Maqedoninë e Veriut dhe Slloveni.
Historia e serbëve në SHBA
Le t’i bëjmë një parakalim të shpejt informative me
burime historike komunitetit serbo amerikanë në SHBA.
Serbo amerikanët, janë shtetas në Shtetet e Bashkuara, me
prejardhje etnike serbe. Që nga viti 2013, ka rreth 190,000 qytetarë më shumë
amerikanë që identifikojnë vetën se kanë prejardhje serbe.
Sidoqoftë, sipas analistëve serbo amerikanë, mendohet se
numri mund të jetë shumë më i lartë, pasi ka rreth 290,000 njerëz që
identifikohen si jugosllavë, të cilët jetojnë në Amerikë.
Grupi përfshin amerikanët serbë, që jetojnë këtu për një
ose disa gjenerata, qytetarë të dyfishtë serbo amerikanë, dhe ndonjë serbo
amerikanë tjetër, që e konsideron veten të lidhur me të dy kulturat ose
vendeve.
Një nga emigrantët e parë serbë në SHBA ishte koloneli
George Fisher, i cili, arriti në Filadelfia në vitin 1815. Ai u zhvendos në
Meksikë, ku, mori pjesë në Revolucionin Teksas dhe arriti të bëhet gjyqtar në
shtetin e Kalifornisë.
Po shqiptari i parë që mbërriti në
SHBA cfarë pune bëri dhe sa i sukseshëm ishte ai!?
Një tjetër serb i shquar i hershëm në Amerikë ishte Basil
Rosevic, i cili, themeloi një kompani transporti linjash Trans-Oqeanike të
Anijeve, rreth vitit 1800.
Në fillim të viteve 1800, shumë detarë dhe peshkatarë
serbë nga Mali i Zi dhe Hercegovina emigruan në New Orleans, duke kërkuar punë.
Në vitin 1841, serbët themeluan famullinë e krishterë
greke ortodokse, kryesisht të përbërë nga emigrantë grekë në New Orleans, duke
forcuar më tej praninë e tyre në rajon.
Në vitin 1908 kryepeshkopi ortodoks
imzot dr. Fan Stilian Noli, themeloi kishën e parë ortodokse shqiptare në
Boston dhe e pagëzoi me emrin e shën Gjergjit, emer të cilin ia vuri shpesh në
telegramet e urimit edhe diktarorit ateisto komunist leninistit Dullë të
Gjirokastrës… Pra, kisha ortodokse dhe Enveri kishin të njëjtin emer, ndonese
ishin me fe dhe qëllime të ndryshme në shoqërinë shqiptare në SHBA dhe
Shqipëri.
Amerikano serbët, me shembuj trimërie morën pjesë në Luftën
Civile Amerikane, duke qëndruar kryesisht në anën e Konfederatës, pasi
shumica e serbëve që jetonin në Amerikë ishin në Luiziana dhe Mississippi.
Po emigrantët shqiptarë në SHBA a
kanë marrë pjesë në Luftën Civile dhe nëse po cilët janë disa prej këtyre
heronjve!?
Asokohe disa njësi ushtarake të Konfederatës u formuan
nga serbët në Luiziana. Të tilla ishin grupimet ushtarake, si: Kompania
Cognevich (me emrin Stjepan Konjevic, i cili, emigroi në Luiziana në vitet
1830), dhe pushkët e para dhe të dyta sllave.
Kontributi i serbëve në SHBA është i madh, gjatë
historisë së këtij vendi martirë i mbushur me heronj, të cilët me respekt
nderohen dhe përkujtohen ditën e festës kombëtare të 4 korrikut, qysh nga viti
historik 1776.
Të paktën 400 serbë luftuan në këto tre njësi gjatë
Luftës Civile. Disa ushtarë të tjerë të njohur serbë në Luftën Civile erdhën nga
shtetet Alabama dhe Florida.
Dhe historia e serbo amerikanëve vijon pandërprerje në
SHBA. Kështu, serbët e tjerë u vendosën në shtetet Alabama, Illinois,
Mississippi dhe California, ku u bashkuan me Gold Rush.
Në kërkim të arit ose ajo që njihet ndryshe si ethet e
arit, ishte rruga që merrnin emigrantët e ardhur këtu në këkim të metaleve të
tjera të çmuara dhe minerale të tokës.
Kërkime të mëdha ari u përhapën dhe zhvilluan gjatë
shekullit XIX në Australi, Zelandën e Re, Brazil, Kanada, Afrikën e Jugut dhe
Shtetet e Bashkuara.
Shumë emigrantë serbë, erdhën së pari në Shtetet e
Bashkuara në fund të viteve 1800 nga rajonet e bregdetit Adriatik të territoret
nën administrimin e Perandorisë Austro Hungareze si dhe zonat e tjera të
gadishullit Ballkanik.
Gjatë kësaj kohe, shumica e emigrantëve serbë në Amerikë,
u vendosën në qytetet industriale dhe Kaliforni, e cila kishte një klimë të
ngjashme me atë të bregdetit dalmat.
Burrat serbë shpesh gjenin punë në miniera, dhe shumë
familje serbe lëviznin në qytete të ndryshme në të gjithë vendin.
Minatorët serbë dhe familjet e tyre gjithashtu u vendosën
në një numër të madh në Alaska, dhe qendra kryesore e tyre u bë qendra e
banimit e quajtur Junau.
Në 1893, serbët alaskan ndihmuan në ndërtimin e kishës
ortodokse në Junau së bashku me njerëzit e lindur ortodoksë në Tlingit.
Në periudhën e Luftës së Parë Botërore në SHBA, kolonitë
emigrante serbe, kishin krijuar dy shoqëri serbe në Junau, për ruajtjen e
zakoneve dhe trashëgimisë serbe në Alaska.
Më 1943, shumë minatorë serbo-amerikanë u vranë në
katastrofën e minierës Smith (Smith Mine) në Montana.
Po shqiptarët cfarë bënin në atë kohë
në SHBA. Ata në Boston nën drejtimin e Nolit dhe Konicës themeluan Federatën
Panshqiptare “Vatra” në vitin 1912 dhe gazetën “Dielli”, të cilën filluan ta
botonin në vitin 1909 po në Boston.
Takimi i parë i NACA në vitin 1915
Numri i serbëve, që kanë emigruar në Shtetet e Bashkuara
është e vështirë të përcaktohet, pasi emigrantët serbë shpesh klasifikoheshin
ndryshe nga vendi i origjinës, pra si turq, kroatë, sllovenë, malazezë,
dalmatë, boshnjakë, hercegovinas dhe austro hungarezë.
Në regjistrimin e popullsisë në vitin 1910, kishte 16,676
serbë nga Austro Hungaria, 4,321 nga Serbia dhe 3,724 nga Mali i Zi.
Serbo amerikanët vullnetarë në Luftën
e Parë Ballkanike
Serbët, janë shumë nacionalistë dhe e duan shumë vendin e
tyre. Ata kanë mundur të mbijetojnë nga nata e gjatë pushtimit shumë shekullor
të Perandorisë Islame Otomane, e cila nuk mundi ti asimiloj e për më tepër ti
konvertoj në otomanë dhe besimin e saj islam.
Po shqiptarët në raport me serbët si
paraqiteshin? Historia si nënë e pagabueshme flet qartë, se shqiptarët u
asimiluam dhe otomanizuan shpejt, kurse serbët e zgjuar mbijetuan dhe qëndruan
stoik kombëtarisht dhe fetarisht si të krishterë ortodoks, duke ruajtur me
krenari gjakun dhe nderin e paraardhësve të tyre.
Duke qendruar në këtë temë, theksoj se gjatë Luftës së
Parë Botërore, rreth 15,000 vullnetarë serbo amerikanë u kthyen në Ballkan, për
të luftuar për çështjen e përbashkët në atdheun e tyre.
Shikoni ose lexoni me kujdes se sa të zgjuar dhe
largpamës ishin serbët asokohe. Kështu, serbët në Amerikë, të cilët nuk ishin
vullnetarë për të luftuar, marshuan për krijimin e Jugosllavisë, duke dërguar
shumë ndihma në Ballkan përmes Kryqit të Kuq Amerikan. Ata menjëherë formuan
një Komitet të Ndihmës serbe dhe u kërkuan amerikanëve të shquar të mbështesin
çështjen serbe.
Dhe shembujt flasin vetë. Ata kishin arritur me zgjuarësi
të depërtonin për mbështetje diplomatike deri në administratën e Shtëpisë së
Bardhë, duke ruajtur marrëdhniet shumë të mira asokohe me Presidentin e Zyrës
Ovale në Washingotn D.C.
Kështu shkencëtari i shquar serbo amerikan Mihajlo
Pupin, një mik i Presidentit amerikan Woodroë Wilson, drejtoi Mbrojtjen
Kombëtare Serbe (SND), një organizatë serbo amerikane, e cila mblodhi
burime financiare dhe u përpoq të ndikonte në opinionin publik amerikan, në
lidhje me çështjet e Ballkanit.
Cili shqiptaro amerikanë ka arritur
të ketë mik një president të SHBA, ku, të ketë ndikuar për fatet e brishta të çështjes
shqiptare me fqinjët asokohe ose në vitet në vijim!? Nëse dini ndonjë rast
konkret, ju lutemi na njoftoni!
Angazhimni serioz në mbojtje të çështetjes serbe në
Ballkan e kudo vijon pandreprerje dhe me enërgji të reja edhe në periudhën e dy
luftrave botërore.
Serbët këtu në SHBA, gjithnjë ishin aktivë në planin
diplomatik, për të ndihmuar maksimalisht vendlindjen apo vendorigjinën e tyre
në Ballkan.
Gjatë Luftës së Parë Botërore, Konsullata e Pupin në New
York shërbeu si një qendër e diplomacisë serbo amerikanë dhe rizgjoi hovin e
vullnetarizmit të amerikanëve serbë në frontin e përbashkët serb.
Në periudhën e viteve 1912–1918, mijëra vullnetarë serbo
amerikanë erdhën nga Alaska dhe Kalifornia.
Pas Luftës së Dytë Botërore, shumë serbë emigruan në
Shtetet e Bashkuara nga Jugosllavia pasi vendi ra nën sundimin autoritar të
liderit komunist Josip Broz Tito, shokut më të ngushtë të diktatorit
shqipfolës otomano arab Dullës...
Qysh asokohe shumë organizata kulturore dhe fetare të
amerikano serbe janë formuar në Shtetet e Bashkuara. Një numër i madh i
inxhinierëve amerikanë serbë kanë punuar në programin e famshëm, me emrin Apollo
(NASA).
Me rënien e komunizmit dhe shpërbërjen e Jugosllavisë,
serbët në Shtetet e Bashkuara kanë krijuar disa grupe interesi, ku më e
organizuara prej të cilave është Kongresi i Unitetit Serb (SUC).
Kërkuesi legjendar i arit Black Mike
Vojni?
Aventura e etheve të arit i preku edhe emigrantët serb.
Ata ndoqën shembullin e komuniteteve të tjera europiane, të cilat shumë mirë
janë përjetuar në filmat me tematikë Wester të realizuar nga Hollywood-i, të
cilat edhe sot shfaqen me nostalgji në disa kanale televizive klasike
amerikane.
Serbët dhe malazezët, kanë jetuar në Alaska, në
vendbanimet e hershme klasike amerikane të shekullin XIX.
Shumë serbë erdhën në fund të viteve 1890, për të kërkuar
pasuri, ashtu sikurse kishin bërë të tjerët në Kaliforni.
Qendrat kryesore të vendbanimit serb dhe malazez ishin
Junau, Douglas, Fairbanks dhe Sitka. Shumë serbë u vendosën në Yukon kanadez
edhe gjatë kërkimit të arit, sikurse ishte edhe kërkuesi legjendar Black Mike
Vojni?.
Në vitin 1893, minatorët serbë në Alaska ndërtuan kishën
ortodokse në Junau së bashku me njerëzit e lindur ortodoksë Tlingit.
Qysh nga periudha e Luftës së Parë Botërore, ishin
krijuar dy shoqëri serbe në Junau dhe në Douglas (Kisha e Shën Sava), për
ruajtjen e zakoneve dhe trashëgimisë serbe në Alaska.
Në vitin 1905, u krijua një gazetë e quajtur "Mali
i Zi serb" në Douglas. Kisha e Shën Sava (e shkruar edhe
"Savva") ishte një kishë e Misionit Rus, që ishte vendosur në
Douglas, Alaska.
Më 23 korrik 1903, Fr. Sebastiani, së bashku me Hieromonk
Anthony (Deshkevich Koribut) dhe priftin Aleksandar Yaroshevich, shenjtëruan
Kishën e Shën Sava në Douglas.
Serbët, gjithashtu përbënin një numër të madh të
minatorëve në minierën e arit Treadwell deri në shembjen e tij në 1917 dhe
mbylljen e mëvonshme në vitin 1922.
Në vitin 1907, gjatë konflikteve të sindikatës, që
përfshin Federatën Perëndimore të Minatorëve, dy minatorë serb u vranë në një
bosht nëntokësor; njëri ishte anëtar i sindikatës dhe tjetri jo.
Procesioni i varrimit për njeriun pa union (sindikatë) u
shoqërua me një marshim nga Salla Sllavonike Serbe, ku e futën të ndjerin pa
union në grupin e sindikatës serbe.
Sërbët e bashkimit kërkuan që i ndjeri pa nunion të mos varrosej në të njëjtin
varrezë. Rreth dyqind serbë të të dy palëve mbushën rrugët. Marshalli dhe
qytetarët e SHBA-së duhej të qetësonin grupin në mënyrë që procesi i varrimit
të vazhdonte.
Në vitin 1910, pati një shpërthim masiv, në nivelin 1100
këmbë të minierës meksikane në Treadwell. Këtu 39 burra u vranë, ku, 17 prej
tyre ishin serbë.
Gjatë Luftës së Parë Botërore, shumë serbo amerikanë
dolën vullnetarë për të luftuar jashtë shtetit.
Në vitet 1930-1940 Fairbanks, emigrantët jugosllavë,
kryesisht serbë dhe malazezë, zotëronin një numër të madh biznesesh dhe bare në
qytet.
Në mes të luftërave botërore, shumë burra serbë të
Alaskan u kthyen në Jugoslavia, për të gjetur nuse dhe i çuan përsëri në
Alaska, për të filluar jetën e familjeve të reja…
Sot ekziston një komunitet i gjallë serb, veçanërisht në
Junau. Serbët, gjenden në të gjithë shtetin dhe 50 shtet të SHBA-së.
Kohët e fundit, është bërë e zakonshme që punëtorët serbë
nga vendlindja të vijnë në Alaska çdo vit, për të punuar për disa muaj në
fabrikat e konserva të peshkut, ku, atyre u sigurohet ushqimi dhe sistemimi.
Këta punëtorë qëndrojnë me viza pune të përkohshme dhe flasin shumë mire
anglisht.
Po shqiptarët nga trojet shqiptare a
vijnë në SHBA si punëtorë sezonalë dhe sa i kanë ndihmuar shoqatat apo
organmizatat vatriste familjare pjesëtarët e tjerë të komunitetit për të cilin
vetëlavderohen në mediat e tyre se po bëjnë mrekullira!?
Medalje të ndryshme vlerësimi nga
qeveria amerikane për serbo amerikanët
Serbo amerikanët e shquar si fitues të Medaljes së
Nderit, janë veteranët e Luftës së Parë Botërore: Jake Allex dhe James I.
Mestrovitch.
Në vitin 1905, Rade Grbitch, një serb nga Chicago e
Jugut, iu dha Medalja e Nderit nga Marina e Shteteve të Bashkuara, për
veprimtari heroike në Bregun e Paqësorit (Interim Awards, 1901-1911).
Veteranët më të dekoruar serbë të Luftës së Dytë Botërore
ishin Mitchell Paige dhe John W. Minick, të dy të vlerësuar me Medaljen e
Nderit.
George Musulin, ishte një oficer i Zyrës së Shërbimeve
Strategjike dhe Inteligjencës Detare, i cili ishte dalluar asokohe për suksesin
në Operacionin Halyard.
Në Vietnam, serbi Lance Sijan mori Medaljen e Nderit.
Treshja ushtarake serbo amerikane: Butch Verich, Mele "Mel" Vojvodich
dhe Milo Radulovich, janë veteranë të tjerë të shquar. George Fisher ishte një
njeri i shquar i shekullit XIX.
Njerëzit e shquar nga komuniteti
serbo amerikanë
Lista e njerëzve të shquar të komunitetit serbo amerikanë
ështe e gjatë dhe përfshin fushat e ndryshme të jetës në SHBA.
Kështu Ambasadorja e Serbisë, në Washington, D.C., Rose
Ann Vuich ishte anëtarja e parë femër në Senatin e shtetit të Kalifornisë.
Gjithashtu, Helen Delich Bentley është një ish anëtar i
Republikës së Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së nga shteti i Maryland
(1985–1995).
Porti i Baltimorit iu vu emri Helen Delich Bentley në
vitin 2006. Mike Stepovich, ishte guvernatori i fundit i emëruar i Territorit
të Alaskës në vitet ’50.
Shumë serbë të shquar amerikanë, kanë qenë aktivë në
artin e filmit dhe artet e tjera. Të tillë ishin: Slavko Vorkapi?,
Brad Dexter dhe Peter Bogdanovich.
Në Hollywood, aktori Karl Malden fitoi një Oscar si
Aktori më i mirë mbështetës, ndërsa Steve Tesich ishte skenaristi, dramaturgu
dhe romancieri fitues i Oskarit. Ai fitoi çmimin e Akademisë për Skenarin më të
mirë origjinal në 1979, për filmin Breaking Away.
Predrag Bjelac, është më shumë i njohur për rolet e tij
në Harry Potter dhe Goblet of Fire and The Chronicles of Narnia: Prince
Caspian.
Catherine Oxenberg, është një aktore që si vajzë vjen nga
dera e familjes së Princeshës Jelisaveta Kara?or?evi? nga
Dinastia Kara?or?evi?.
Darko Tresnjak është një aktor teatri dhe regjisor i
operas (i lindur në Zemun), i cili, fitoi katër çmime Toni, në 2014.
Këndi Nikolla Tesla në New York City, Charles Simic dhe
Dejan Stojanoviç, janë poetë të shquar.
Walt Bogdanich (1950), është një
gazetar investigues. Ai fitoi Cmimin Pulitzer për Raportim të Specializuar në
vitin 1985, Cmimin Pulitzer për Raportimin Kombëtar në 2005 dhe Cmimin Pulitzer
për Raportim Hetues në 2008.
Ky njeri i shquar dhe i zgjuar, udhëhoqi ekipin, që fitoi
Cmimin Gerald Loeb, në vitin 2008, për tregimin e tyre "Tubacioni
Toksik".
Branko Mikasinovich, është një studiues i letërsisë, si
dhe një sllavist dhe gazetar i shquar. Ai është shfaqur si panelist në shtypin
Jugosllav në "Press International" të ABC në Chicago dhe në
"International Dateline" të PBS në New Orleans.
Alex N. Dragnich, është vlerësuar me Cmimin “Thomas
Jefferson”, për shërbimin e shquar në Universitetin Vanderbilt, dhe është
autor i librave të shumtë për historinë serbe (jugosllave).
Nikola Tesla dhe Mihajlo Idvorski
Pupin, janë shkencëtarë të njohur botëror.
Një shkencëtar tjetër i shquar serbo amerikanë është
Miodrag Radulova?ki, i cili, njihet si shpikësi i
vitit 2010 në Universitetin e Illinois, për prodhimin e një duzinë terapish të
mundshme mjeksore për gjumin.
Salla e basketbollistit të famës, Pete Maravich
(1947-1988), është renditur ndër 50 lojtarët më të mëdhenj në Historinë e NBA.
Sasha Knezev, është një regjisor serb amerikan i njohur
për Addict American 1, Addict American 2, Fragmente të Daniela dhe Welcome
to San Pedro.
Predrag Radosavljevi?,
është një ish lojtar i njohur i futbollit serb amerikan dhe i famshëm për
shënimin e një goli kundër ekipit të Brazilit.
Kështu Shtetet e Bashkuara mposhtën Brazilin për herë të
pare, me një fitore 1–0 në vitin 1998, për Kupën e Artë KONKACAF.
Në Alaska, ka më shumë figura të shquara serbo amerikanë.
Të tillë janë: Mike Stepovich, Guvernatori i Alaskën;
John Dapcevich, ish kryetari i Sitka, Alaska; Marko Dapcevich, ish kryetari i
bashkisë më i fundit i Sitka, Alaska; Alex Miller, lobi i shtetësisë Alaskan;
Frank Peratrovich, politikan dhe biznesmen, Presidenti i Vëllezërve Nënës
Alaska; Bill Ray, politikan; Steve Vukovich, politikan; John Butrovich Jr.,
politikan dhe biznesmen; John Hajdukovich, pionier dhe sipërmarrës në Big
Delta; Mike Pusich, ish-kryetari i bashkisë së Douglas, Alaska etj.
Serbët në Hollywood dhe Hollywood për
serbët
Disa nga serbët në Hollywood permes
tematikave te filmave te ndryshme artistike dhe aktoret me fame boterore qe
lozin keto filma. Ata janë të famshëm edhe në kulturën popullore. Në kulturën popullore:
Jehona e cultures,
traditave dhe zakomeve origiinale të tyre është bërë në rrugë dhe forma të
ndryshme kulturore.
I mirënjour është filmi dokumentar në gjuhën angleze me
titull: Tesla Nation”, I cili, trajton gjerësisht historinë 250
vjecare te komunitetit të madh serbo amerikanë në
shumë shtete të Amerikës.
Aktori i famshëm amerikan
Brad Dexter luan Senatorin lindor, i cili, jep një
leksion serb në filmin Shampoo të 1975.
Craig Wasson luan rolin e një serbo amerikani
Danilo Prozor, në filmin e vitit 1981 me titull Four Friends.
Në këtë film,
Danilo, ka konflikte me babanë e tij, luftën e tij me trashëgiminë e tij,
marrëdhënien e tij të ngushtë me të dashurën dhe martesën e tij të prishur me
një debutuese të Long Island.
Sam Rockwell luan një boksier serbo amerikan, Pero
Mahalovic, në filmin e vitit 2002, me titull: Mirë se vini në Hollynwood.
Aktori i famshëm Tom Cruise,
luan rolin e një serbo amerikani, Stefan Djordjevic, në filmin e njohur: Të
gjitha të Drejtat Lëviz.
Filmi i George Clooney, Good Night and Good Luck,
është i bazuar në ngjarjet që rrethojnë shkarkimin e serbit amerikan Milo
Radulovich, gjatë frikës së Kuqe Amerikane.
Simone Simon, interpreton stilisten me origjinë
serbe, Irena Dubrovna, në filmin Cat People (filmi i vitit 1942).
Ajo gjithashtu shfaqet në fimin tjetër Curse of the Cat People, një vazhdim i vitit 1944 dhe në fimin: The Cat People.
Philip Dorn interpreton Draža Mihailovi? luan në filmin çetnik të
Hollywood-it në vitin 1943, me titull: Fighting Guerrillas.
Lojë video GTA IV përfshin karaktere serbe.
Rrethimi diplomatik (1999), është titulli i një
filmi amerikan me aksion, i cili, paraqet rrëmbyesit serbë, që kërkojnë lirimin
e një krimineli lufte.
Vrasja Sezoni (2013), është një film thriller amerikan me aksion, i cili, paraqet
grindjet midis veteranëve amerikanë dhe serbë.
America Someone else, është një film i regjizorit Goran Paskaljevi? rezlizuar në vitin 1995.
Ngjarjet e filmit artistic, zhvillohen ne shtetin e New York-ut. Filmi përshkruan jetën e një emigranti të
paligjshëm serb dhe familjes së tij në Long Island në New York.
Marrëdhëniet midis Mbretërisë së
Serbisë dhe SHBA
Serbët, kanë qenë shumë aktiv në mbrotje të cështjeve të
tyre kombëtare në rrugë diplomatike. Ata kanë pasur një lidhje të ngushtë me
politikanët e niveleve të larta në SHBA.
Marrëdhëniet diplomatike midis Mbretërisë së atëhershme
të Serbisë dhe SHBA u krijuan në shek. XIX.
Më 1879 u hap Konsullata e Përgjithshme serbe në New
York. (A di të na tregoi kush se kur është hapur Ambasada e Shqipëriseë në
SHBA)
Më 3 shkurt 1882, Parlamenti serb miratoi një kontratë
dhe Konventë të marrëdhënieve diplomatike midis Mbretërisë së Serbisë dhe
Shteteve të Bashkuara, të dhëna nga Mbreti Milan Obrenovi?.
Senati i Amerikan, miratoi të dy dokumentet më 5 korrik 1882 pa debat ose
ndryshime.
Më 10 nëntor 1882, Eugene Schuyler, u bë zyrtarisht
ambasadori i parë i Shteteve të Bashkuara në Serbi.
Cili ishte roli i SHBA në përcaktimin
e kufijve të Mbretërisë së serbëve, kroatëve dhe sllovenëve?
Pas pjesëmarrjes së Shteteve të Bashkuara në Luftën e
Parë Botërore, presidenti amerikan Woodrow Wilson lëshoi katërmbëdhjetë pikat e
tij si një listë e negociatave me përparësi për të përfunduar luftën.
Pika e dhjetë e Wilson pohoi se popujt që jetojnë në
Hungari, duhet të vendosin në mënyrë të pavarur fatet e tyre pas luftës, duke
kundërshtuar drejtpërdrejt vizionin e pasluftës së Mbretërisë së Bashkuar, për
një Hungari të mbijetuar.
Pika e njëmbëdhjetë e Ëilson përfshiu më saktë Serbinë,
duke thënë qartë se Serbisë i garantohet hyrje e hapur në detin Adriatik.
Gjatë negociatave për Traktatin e Versajës, SHBA u
përfaqësuan nga një delegacion, i cili, ishte përfshirë shumë në përcaktimin e
kufijve për Mbretërinë e re të serbëve, kroatëve dhe sllovenëve.
Gjatë procesit të përcaktimit të kufijve të rinj,
Mbretëria e Serbisë përzgjodhi Jovan Cviji? për
të treguar hartat për delegacionin amerikan në përpjekje për t'i bindur ata të
mbështesin blerjen e Baranya, Banat lindore, dhe rajone të tjera të qeverisura
më parë nga Austri Hungaria, Bullgaria dhe Rumania.
Delegacioni amerikan, u përball me hollin e vendeve
fqinje të Serbisë, dhe për pjesën më të madhe miratoi ndarjen e Baranya për
Hungarinë dhe pjesën më të madhe të Banat për Rumaninë, në kontrast me
propozimet e Cviji?.
Studentët serbë
filluan të studiojnë në SH.B.A. pas WWI. Për këto qëllime Komiteti Ndërkombëtar
i Arsimit serb u themelua nga profesor Rosalie Slaughter Morton në vitin 1919,
e cila shpejt u bë zyrtar nga Ministria e Arsimit.
Morton ishte gruaja e parë profesoreshë e gjinekologjisë
në New York dhe ajo kërkoi të "kushtoj respekt, mirënjohje dhe
admirim" për rolin e Serbisë në luftë.
Gjithsej 61 studentë (kryesisht nga Serbia e sotme) ishin
regjistruar në gjeneratën e parë.
Kolegje të ndryshme amerikane u vunë në dispozicion për
studime falas për studentët serbë si një shenjë e vullnetit të mirë dhe
partneritetit.
Veprime të tilla ishin vetëm një aspekt i marrëdhënieve
përgjithësisht të mira midis dy kombeve në të gjitha fushat në atë kohë.
Tregtia dhe investimet serbo
amerikane
Fiat 500Lunita, është prodhuar në Serbi dhe shitet në
Shtetet e Bashkuara, si dhe në të gjithë botën.
Eksportet më të mirë të
Serbisë në SHBA përfshijnë automjetet Fiat të prodhuara në Kragujevac. Fiat e
bleu Zastava Automobili në vitin 2008 dhe më pas menaxhoi fabrikën në
Kragujevac, në mënyrë që të prodhonte automjete të reja Fiat, në krahasim me
modelet Zastava (Zastavas-i i fundit u prodhua në 2008); vetëm në maj 2013,
3.000 Fiat 500 Lunita u dërguan nga Serbia në Baltimore për t'u shitur në
Shtetet e Bashkuara.
Fiat 500L është automobili i parë që është eksportuar nga
Serbia në SHBA që nga Zastava Koral para 1992, dhe po provon të jetë një model
popullor me një sasi të madhe reklamash këtu.
Në vitin 2015, të dy shtetet diskutuan për të gjetur
mënyra për të rritur investimet në Serbi.
Në vitin 1963, Pan American World Airëays filloi
fluturimet nga Aeroporti Ndërkombëtar i Nju Jork JFK për në Beograd.
Nga vitet 1970 -1992, JAT Slavic Airlines fluturoi nga
Beogradi në Nju Jork, Chicago, Cleveland dhe Los Angeles, duke përdorur
pajisjet Boeing 707 dhe McDonnell Douglas DC-10.
Më 23 qershor 2016 Transportuesi serb i flamurit Air
Serbia filloi fluturimin e pare nga Beogradi, për në Aeroportin Ndërkombëtar
JFK të Nju Jorkut.
Literatura:
USA
SERBS/Serbian-American network
Serbian National Defense Council of America
About the notable Alaskan Serb Dapcevich family