Kulturë
Ilir Muharremi: Piktura më e përjetshme se poezia
E diele, 30.03.2014, 06:03 PM
Piktura më e përjetshme se poezia
Nga Dr. Ilir Muharremi
Nga një piktor i mirë nuk mund të kërkohet më tepër se paraqitja e furisë shpirtërore. Por, sendet që vërtiten të heshtura lindin nga dora e piktorit, qofshin të shëmtuara apo ato që ndjellin kupën, sende për të qeshur, ai është i gjithëpushtetshëm. Nëse i reket natyrës, livadheve, shkretëtirës, të gjitha mund t’i populloj me njomështi dhe hijeshi. Ndoshta ia kënda të ç’veshë kreshtat e maleve nga ultësira, edhe këtë duhet ta bëjë mirë. Të gjitha ekzistojnë në botë si të tilla, të përfytyruara, sa janë të bukura aq edhe janë të huaja për ne, të përbashkëta lindin estetikën dhe absurdin, por absurdi nuk ndodhet në sende, por as tek ne, reflektimi dhe kontakti na obligon të ringjallim absurdin. Piktori, në fillim i selitë në shpirt, shpirti ngacmohet nga diçka e panjohur, e cila bëhet e njohur në rastin e vetëdijes, por vetëdija dëmton atë origjinalitetin e objektit dhe subjektit. Pastaj, i bënë me duar, që duhet të jen çudibërëse me qëllim të krijojnë harmoni e përpjesëtime, unitete dhe ngjizje të sendeve. Nëse piktori përpiqet sendeve tja cakton fundin dhe fillimin do ndeshët me konfuzionin. Bukur e thotë Nietzche-ja se “Bota është një mrekulli force, pa fillim, pa fund”. Kjo aventurë është e padobishme, meqë nuk dëshiron asgjë, kjo asgjë vazhdon për të krijuar drejtë pesimizmit së asgjësë, një tallaz të pavdekshëm të formave të saj e krijuar përjetësisht të vetes. Pasi piktori kupton botën dhe rrugën drejt një labirinti pafund, duhet të shpikë të bukurën, për të na mbajtur në lëvizje dhe vazhdim. Piktorit duhet t’i interesoj përdorimi arbitrar i ngjyrave i cili do t’i jep dorë të shpreh sa më plot veten. Në fillim ai duhet të ruaj përpikërinë e origjinalitetit, por tabloja asnjëherë nuk përfundon dhe nuk duhet të përfundoj. Nëse do të veproj ashtu si do vetë, atëherë duhet të jetë koloristë i shfrenuar duke theksuar nuancat e çelura, në kontrast, gjithnjë duke ruajtur harmoninë. Nuk duhet pikturuar murin banal pas shpinës, por idenë e pafundësisë, e cila hap shtigje për një përjetësi. Van Goghu asnjëherë nuk është munduar të arrijë efektet e fuqishme, por gjysmëtonet, nuancimet dhe kështu shprehet: “Tabloja merr jetë aty ku nis vizatimi, i shkathët dhe vullnet shumë, edhe në qoftë i tepruar”. Kjo e fundit dukshëm lirohet nga korniza dhe përplasja e ngjyrës. A nuk është i dukshëm tejkalimi dhe arritja maksimale e shpirtit dhe objektit, gjithnjë në teprim duke pohuar mbi veten.
Çfarë
kuptimi kanë sendet në këtë univers. Besimi në kuptimin e sendeve parakupton
shkallëzimin e vlerave, por besimi tek e pamundura dhe e kundërta sipas
përkufizimeve tona na këshillon të kundërtën. Kjo ia vlen të shqyrtohet. Van Goghu,
arriti ta teproj të pamundurën dhe diti të jetoj ashtu si ishte. Nëse
pesëdhjetë vizatime janë të pamjaftueshme për Goghun, atëherë ai është gati të
bëjë njëqind dhe nëse edhe njëqind janë pak, akoma më tepër, derisa të arrin
atë që dëshiron. Nga ky fakt na del të arrihet gjithçka në vendin e vet, të
jetë e përfunduar, dhe dukshëm nuk do të duket as fillimi e as fundi figurës,
por një formim i tërë harmonik e i gjallë. Nëse do radhitim poetin karshi
piktorit, atëherë, poeti duhet ta përshkruaj përleshjen brenda shpirtit, të
dytë qëndrojnë njëri pranë tjetrit. Por, shtrohet pyetja cili na kënaq më
shumë? Unë do radhisja tablonë si më dobiprurëse dhe i këtij pajtimi është edhe
Da Vinçi i cili e radhitë në këtë mënyrë: “ Vërë një mbishkrim me emrin e të madhit
Zot në ndonjë vend dhe vërë shëmbëllimin e tij të pikturuar në një vend tjetër
aty pranë, vetë do ta shohësh çdo të parapëlqehet”. Natyrisht shëmbëllimi i
pikturuar ngacmon shpirtin, krijon një komunikim të pavetëdijshëm ndërmjet
pamores dhe estetikës, ngaqë imazhi gjithnjë sfidon fjalën, e fjala të bëhet
imazh duhet të sajohet një botë e re, për ta shndërruar në imazh. Tabloja ngërthen veprimin e përfytyrimit, poashtu
edhe përfytyrimin e veprimit. Mund të ilustrohet edhe me këtë shembull. Një
poet përshkruan bukurinë e femrës, një piktor përfytyrimin e femrës e shkrin në
tablo, dhe dukshëm do ta shohim se në çanë do ta nxisë natyra gjyqin. Piktori i
shkrin me duar atë që e ka në fantazi, poeti vizaton me penë. Por, edhe poezia
nuk e ka kuptimin e shkruar edhe në momentin e interpretimit. Vargu shpërthen
nga emocioni, aktori në skenë përpiqet të zbulojë emocionin, gjatë rrugës ai ka
morri pengesa të cilat zbehin atë thelbin që është në letër. E them me plot
bindje se tabloja dhe vargu nëse garojnë, prapë tabloja është më e
drejtpërdrejt nëse kapet nga përpjesëtimi emocional. Nëse të dytë përpiqen ta
përshkruajnë jetën, piktori na