Ilir Çumani: Legjitimiteti ndërkombëtar nuk mund të zëvendësojë legjitimitetin e vullnetit popullor

LEGJITIMITETI NDËRKOMBËTAR NUK MUND TË ZËVENDËSOJË LEGJITIMITETIN E VULLNETIT POPULLOR

Nga Ilir Çumani

Raporti i kryeministrit Edi Rama me ndërkombëtarët dhe ai me shoqërinë shqiptare nuk janë thjesht dy kanale komunikimi të ndryshme, por dy realitete paralele që rrallëherë takohen.

Tashmë nuk është aspak e vështirë të dallosh de jure se si, në njërën anë, ndërtohet me kujdes përmes propagandës imazhi i stabilitetit dhe, de facto, ai i reformave në një vend si Shqipëria që “ecën përpara”. Nga ana tjetër, shohim se si përjetohet nga shumica përditshmëria e një sistemi që e ka humbur aftësinë për të përfaqësuar vullnetin e lirë të qytetarëve.

Historia jonë politike ka dëshmuar se rrëzimi i simboleve nuk do të thotë domosdoshmërisht rrëzim i mekanizmave që i kanë mbajtur gjallë ato simbole. Shqipëria e fillimviteve ’90 e provoi këtë në mënyrën më brutale, kur regjimi ra formalisht, por strukturat e tij mbijetuan përmes zgjedhjeve të kontrolluara, frikës dhe mungesës së alternativës reale. Demokracia nuk erdhi si produkt i brendshëm i sistemit, por si rezultat i presionit të jashtëm ndërkombëtar dhe i revoltës e këmbënguljes qytetare.

Sot, pas 35 vitesh, ngjashmëritë janë shqetësuese. Pushteti funksionon mbi një rrjet varësish, që lidhen me favore nepotike për ata që janë pranë qeverisë dhe me ndëshkime e hakmarrje për kundërshtarët e saj, duke e kthyer procesin zgjedhor në një formalitet që nuk ka kurrfarë lidhjeje me vullnetin e sovranit. Administrata nuk është neutrale, biznesi nuk është i lirë dhe qytetari nuk është as i qetë, as i mbrojtur. Kur këto tre shtylla deformohen njëkohësisht, rezultati elektoral nuk pasqyron më vullnetin e lirë, por legjitimon peshën e sistemit mbi individin. Korrupsioni qeveritar i niveleve më të larta shtetërore dhe krimi i organizuar kanë marrë përmasa të frikshme dhe të paimagjinueshme.

Në këtë kontekst, mbështetja që qeveria gjen jashtë vendit nuk buron nga një demokraci funksionale dhe organike, por nga perceptimi i rremë i stabilitetit.

Ndërkombëtarët shohin një partner që garanton rendin, kontrollin dhe vijimësinë, ndërsa shoqëria shqiptare përjeton një pushtet që nuk sfidohet dot përmes mjeteve normale demokratike.

Kjo qasje krijon një hendek të rrezikshëm, sepse i jep padrejtësisht epërsi legjitimitetit ndërkombëtar, duke zëvendësuar legjitimitetin popullor.

Problemi nuk është thjesht se kush i fiton zgjedhjet, por si dhe pse i fiton. Kur rotacioni bëhet praktikisht i pamundur, demokracia shndërrohet në ritual që prodhon një ngërç institucional.

Dhe kur një sistem arrin të riprodhojë veten pavarësisht konsumimit moral dhe institucional, atëherë kemi të bëjmë jo vetëm me diktatin e një force politike që i përdor në mënyrë të pandershme të gjitha mjetet represive që i jep pushteti, por edhe me dobësinë e vetë shtetit.

Shqipëria nuk ka nevojë të kthehet pas në kohë për të kuptuar rrezikun; mjafton të shohë se si historia rrezikon të përsëritet nën forma më të sofistikuara.

Dhe shqetësimi më i madh nuk lidhet me jetëgjatësinë e këtij modeli qeverisës, por me çmimin shoqëror dhe koston e rëndë të një demokracie të shtirur, e cila, për sytë e faktorit ndërkombëtar, duket funksionale, ndërsa në thelb mekanizmat demokratikë janë të paralizuar, pa lënë hapësirë për një demokraci reale dhe të shëndetshme.