Mihal Gjergji: Mjerimi i poezisë

MJERIMI I POEZISË

Nga Mihal Gjergji

Para shumë vitesh i kisha dhënë Driteroit një vëllim poetik për ta redaktuar. Poeti zemërbardhë e bëri me kënaqësi. Në përfundim u takuam dhe më sygjeroi disa ndryshime. Po përmënd vetëm një detaj. –Fjala “ndoshta”-ngjason si shprehje agronomi, sikur ta bësh “ndofta”, është më poetike, apo jo? –Dakord, i thashë…Isha te shtëpia e tij. Bujaria e sajdiste tavolinën, edhe bisedën. Dy gotat e mbushura të rakisë më ngjasonin si varka lundrimi. E pse mos qëndronim më gjatë sipër dallgëve dhe të vozisnim mbi të njejtat ujra? Ishin ndërhyrjet e Sadijes që na kujtonte për të ruajtur masën...Në një moment e pyeta: -Të ka ndodhur të pendohesh për një shkrim të cilin e ke publikuar? –Shumë herë, më tha Driteroi, sidomos kur punoja gazetar dhe bëja reportazhe, portrete sharrëtarësh apo minatorësh, shkrime problemorë…etj. Atëherë thoja; mbase s’e lexon njeri. Gjëndja shpirtërore, arti konsiderohej detyrë (punë), emocionet që s’mund t’i shmangësh, të gjitha ndikojnë, sodomos atëherë (para viteve ’90). –Po me poezinë? –vijova bisedën. –Kam qëndruar para biblotekës apo te ballkoni i shtëpisë mbasdite të tëra, kam nisur një poezi dhe s’e kam mbaruar dot, sikurse më ka ndodhur të shkoj te “Lidhja e shkrimtarëve”, në zyrë apo te klubi në hyrje, e gjatë pirjes së kafes kam shkruar vargje interesante që i kanë rezistuar kohës. Askush s’e di se çfarë do shkruaj nesër, s’mund të planifikosh. Magjija e krijimit s’varet prej nesh…Jo pa qëllim i solla këto detaje nga biseda me Driteroin. Bota e artit është e mbushur me mistere. Një tjetër poet i shquar, Xhevahir Spahiu, ndërsa flisnim për poezinë në takimet tona të shpeshta, më ka thënë disa herë; -Unë shkruaj duke ecur rrugës, më ndodh shpesh. Ti je në krahun tim, kthen kokën dhe s’më njeh më. Pikërisht kur jam tjetërsuar, muza ka zbritut te unë…Edhe Lasgushi është shprehur në shkrimet e tij se, një poezi e mirë mund të dojë edhe një vit për ta bërë…Poetit tjetër, që unë e cilësoj si violina e baladave shqiptare, një ndër miqtë e mi të çmuar, Koçi Petriti, elegjia brilante “Pas shpine mal, përballë det” i ka kushtuar 10 vite kohë, duke i qëmtuar fjalët me kujdes, si qelibari që vendosnin vezirët në tespihe. Dhe i mbeti peng, që s’mundi ta recitonte vetë në një studio televizive. Sa pak vend ka mbetur për artin! Këtë pikëllim ma shprehu dy javë para se të ndahej prej nesh. Ishte kafja e fundit që pimë bashkë. S’trishtohej vetëm për vete, këndonte plagët e Atdheut. Bëjuni kurreshtarë dhe lexoni pak rreshta nga pena e tij mjeshtërore;

“O fis me dukë e kont e mbret

Që shqip e gjuhë Shekspiri flet

Pagan, pa fe, fetar trefish

Me emër shpendi e shtat hyjnish

Lypsar nuk je e dorën shtrin

Të vdesësh do e s’gjen qefin

Ti tokën shet e varrin ble

Ke president e strehë s’ke

Me perandorë ke bërë krushqi

Lind çifligar e vdes çifçi

E nën sulltan je gjeneral

Në dheun tënd ç'bastard fatal(!)

Ti, Geg e Tosk, shpend dykrenor

Si pendë qe me nur hyjnor

Si luledielli kryet kthen

Andej nga drita e Zotit vjen!”

Para disa ditësh publikova disa vargje, një trill poetik me një të ftuar të zgjedhur nga qytetërimi Persian. Në kohën time të kursyer hedh një sy portaleve, kryesisht poezisë. Pikërisht këtë motiv e kishte rishkruar një fëmijë i plakur (jo i vetmi) që bën vargje, por me një ndryshim. Në sofrën e tij të varfër u kishte bërë vend gjithë mendjeve të ndritura. Problemi s’qëndron te vjedhja e motiveve, tjetër gjë më shqetësoi. Ai s’ka thërrime për gojën e tij, çfarë do shtrojë për miqtë e largët? E shumica e kalemxhinjve thurin vetëm vargje për dashurinë. A thua se bukuroshet e botës mbajnë radhën te kasollja e tyre? Po ato janë vetë poema, o mjeranë që s’dini të gdhendëni përjetimet tuaja. Me gjuhën e popullit këto quhen 'gomaro punëra'- s'po them punë hajvanësh. Edhe dashuria eshte dhimbje, por një dhimbje që e duam. Ajo ka dritë, e pikërisht këtë dritë s'e shikoj në "poezitë" e provincialëve apo "poeteve" që dëshirojnë të veshin sërish fustanin e bardhë të nusërisë. Mote të shkuara, kur vija në vendlindje takohesha me burrat e veshur me shajak dhe qeleshet e bardha (plisat), simbol i bardhësisë dhe lartësisë. E gjithmonë provoja të njëjtat përjetime. Të duket sikur të presin e përcjellin malet, jo njerëzit. Gjithmonë nguroja kur ulesha për të shkruar; për ata, për nënat apo vajza e bukura, sepse, a do mundja t'i pikturoja ashtu siç janë, me atë shtat, bukuri e shpirt mirësie? A mund të shkruash çdo ditë një poezi të vërtetë? E pamundur. Edhe një në javë po ashtu. Nëse s'dini t'i falni bot?s buzëqeshje, rrëmbeni prej saj. Përpiquni t'i ngjani natyrës.

"Rrjedh Bistrica,

e n'kalim,

ka një buzëqeshje

ua vjedh kalimtarëve"

Janë vargjet e Qerim Ujkanit, poetit nga Dardania. Sa më pëlqen ky mbiemër! Poeti ka marrë me vete një pjesë nga karakollet e vendlindjes. A duhet të entuziazmohen ata që botohen privatisht në Afrikë, Kinë apo Indi? S'besoj se janë kaq të paditur sa ende s’kanë mësuar, që poezia ka lindur në brigjet e Mesdheut, e nëse një ditë do vdesë, do jenë pikërisht këto brigje që do lartësojnë piedestalin e emërave të ndritur. Ne s'kemi Lidhje shkrimtarësh, as Ministri Kulture, që të promovojë kulturë (!). Po çfarë jemi ne në oqeanin e madh të kulturës botërore? Një lumë i vogël që mëton të derdhet atje. Po në detin e kulturës kombëtare? Gota uji, vetëm kaq. Para do kohësh, i kujtova Agim Shehut dy nga poezitë e tij. Qeshi e me humor më tha: - Ato kanë mbetur si "Shollët e xha Salikos". Agim Shehu ësht? poet i shquar liriko-epik, por edhe intelektual me shëndet kulturor, që lufton për ndryshimin dhe e pranon atë...Revolta ime për mediokrit rrjedh prej pakënaqësisë, jo prej “të drejtës” si normë juridike. Unë s’jam Krishti të bëj predikime. E megjithatë, bota është e madhe, ka vend për të gjithë, edhe për kukuvajkat. S’desha t’i lëndoja, por unë s’shkruaj për ato (kukuvajkat), të paktën kështu besoj. Poezia eshte këngë dhe kënga këndohet. Nëse fjala juaj s'bën muzikë në buzën e lexuesit, atëherë trembuni. Nëse s'keni frikë si rracë shqiptari, atëherë turpërohuni sadopak. Po i mbyll këto rreshta me atë thënien e njohur tashmë: "Fali zot, se s'dinë ç'bëjnë!" Edhe pak mëshirë e meritojnë, domosdo. Më erdhi në ndihmë poeti Jorgo Bllaci ndërsa mendohesha për të gjetur fjalët e duhura ngushulluese:

“Shtegëtar, që kalon monopatit

Mos e nëm kukuvajkën e shkretë!

Lëre zogn’ e përbuzur prej fatit

Të këndojë pas qejfit të vet!”

Tiranë, Shtator 2019