Mendime

Selim Hasanaj: Nëngurra e Istogut (II)

E premte, 21.11.2008, 06:43 PM

Selim Hasanaj

NENGURRA E ISTOGUT

(Monografi për fshatin)

Nga Selim Hasanaj

BOTA BIMORE DHE SHTAZORE

Bota bimore

Pjesa kodrinore e fshatit është e mbuluar me pyje të vogla në shumicen e rasteve të degraduara në shkurre , kaquba dëllinje dhe ka edhe gur të shumtë të cilet shekuj me radhë edhe ishim material kryesor per ndertimin e shtëpive . Pak më lartë ngriten rrafshlartat e Llofkave , Qafës së Thanes , Qafës së Gradines , Cuculanit , Johovikut , Belevikut si dhe shpatijet e të dy anëve të Dragiqit dhe janë të pasura me bung ,qarr , mlak , frashër , shkozë ( e zezë dhe e bardhë ) , krekc , bli , mëllezë dhe diku dikund edhe me dru ahu . Në këto rrafshlarta janë edhe disa fushëgropa të mbuluara me bari . Mbi to tutje shtrihen bjeshket e larta të Shymekut , Oshlakut , Lugjet , Polana , Grapcori në të cilat ka kullosa të mëdhaja , shumë kroje dhe pusa , edhe ndonjë lke (liqe ) të vogel si dhe janë shumë të pasura me dru ahu , pishë , molikë ,brejë , jelovq si dhe lloje tjera .

Ndersa në vetë fshatin cdoherë ka pasur plantazhe të mëdhe të pemve të të gjitha llojeve dhe tradicionalishtë kanë qenë të njohura ; Barqja e Sadri Veselve (Bacalokve ) , e Sali Bajramve , e Nezirve , e Muratve , e Sadri Smajlve , e Kadri Tahirve , e Smajl Imerve , e Kadajve , Rugovëve et. etj. Nga pemët kishte molla të të gjitha llojeve si ; Gjyle , Kulaqe, Lalqe , Vizake , Molla Kali ( Kozhare ) Xufke , Verore , Janatan , Delishefce etj. etj. Pastaj dardha të shumë llojeve si ; Menike , Bugarke , Ujce , Rroshe, Kabishte etj.etj. Kishte edhe duda ( man) të bardhë , të larem dhe të zi . Kishte skamla që është një pemë e familjes së manit , vojsa , mushmolla , ftojë kajsija , pjeshka , gjerenike , kumbulla , thana , lajthija etj.etj.

Ndersa pergjatë fushes pjellore të fshatit ka verrishte të shumta , shelgje , plepa , akacje etj.etj. Livadhet e fshatit japin barë me bollak ndersa arat e punuara nga duart e vyeshme të Nengurrasve japin bereqete të mëdhaja të redimenteve me të cilat mbillen .

Arë me miser ne Batallina

BOTA SHTAZORE

Neper shpatijet , rrafshlartat , mallet dhe bjeshket e Nengurres rriten dhe zhvillohen shumë shtazë dhe shpezë të egra . Por edhe nëper fusha , ara dhe livadhe ka me bollëk lepuj , dhelpra , iriq si dhe fëllënza , fazana , pulla të egra , pata të egra etj.etj.

Nga bishat bjeshket e Nëngurres rrisin në gjirin e tyre ariun e murrem , ujkun , dhelpren , kaprollin , dhinë e eger , lepurin , kitrren , rreshqanës të ndryshem si hardhuca dhe zhapina , pastaj disa lloje të gjarpinjve si neperka , gjarpri me zile , breva etj, etj. Dikur ka pasur edhe shumë breshka dhe ato mund ti shifshe kudo si në vetë mbrendinë dhe fushat e fshatit poashtu edhe neper bjeshkë dhe shpatije ndersa tani ato jan zhdukur disi dhe mendojë se ka rrezik edhe të zhduken fare .

Nga shpezët e egra ka shqiponja , korba , kumrija ( guguisufa ) , huta , fëllënza , sorra e zezë dhe sorra e larme , pula dhe pata e eger , shumë lloje të zogjëve si dhe të gjitha llojet e zogjve shtegtarë ; lejlek , dallendyshe , kanarina , bilbyla , strinca etj, etj. Por neper lumenjët dhe prockat e fshatit ka edhe peshk dhe njala .

MIKROTOPONIMET E NËNGURRËS

Mikrotoponimet e Nëngurrës janë të shumta si në vet mbrendinë e fshatit , në fusha dhe ara , si dhe kodra , male e bjeshkë .

Së pari do ti shenojmë disa mikrotoponime në pjesen e mbrendshme ose të banueshme të fshatit , por para se të mirremi me to është me interes të

Bjeshka e Grapcorit

elaborohet pse fshati nder shekuj quhej Lubozhdë ? Disa mendojnë se ky është një toponim me origjinë slave por unë nuk mendojë ashtu , perkundrazi unë mendojë se burimi i emrit Lubozhdë duhet të studjohet si kompaktësi e emrave tjerë të fshatrave nëper viset tjera të Kosovës si Lubizhdë , Lubozhdë, Lubovë etj , dhe unë kategorikisht e shofë si të papranueshme tezen se emri Lubozhdë ka origjinë slave ( serbe ). Mendimin tim e bazojë në faktin se fshati është vendbanim i vjeter pellazgo-iliro-dardan fakt ky që deshmohet me germadhat e qytetit kështjellë të Gradinës që shtrihet në malin mbi fshat , aty janë gjetur mjaft gjëra të keramikes së imtë , ndersa shumë here neper arat dhe fushat e fshatit janë gjetur disa tumule. Në to janë gjetur enë të qeramikes , bylyzyk të argjendt me kokë gjarpëri , margaritar të qelibarit , shtiza të metalit etj, etj pra falë këtyre fakteve dhe gjetjeve arkeologjike si dhe vetë shpatit të Gradinës që deshmon se aty dikur në lashtësi ka qenë nji vendbanim-qytet i tërë nuk qendron pohimi ( fatkeqësishtë jo i pushtuesve dhe kolonve serb e malazez ) se toponimi Lubozhdë vjen nga emëri serb Lubomir ose Lubo, por kështu pohojnë disa injorant shqipfolësa që me ose pa vetdije me pohimin e till e forcojnë aspiraten serbo-malazeze se ky vendbanim është i tyre dhe se shqiptaret janë aty ardhacak. Në Majen e Gradines janë gjetur monedha të Isaka II Angjelit ( 1185-1195) dhe se në Lubozhdë egziston lokaliteti i varrezave katolike forcojnë tezen time se emëri Lubozhdë nuk ka të bajë fare me dicka serbosllave. Emri i këtij fshati permendet në Defterin e Sanxhakut të Shkodres të vitit 1485 si Luboshta i varur nga Peja dhe kishte 10 shtepi. Me këtë emer permendet edhe në regjistrin e manastirit të Devicit më 1761-1769, pastaj në sallnamet e Vilajetit të Kosovës në vitet 1893, 1896 dhe në vitin 1900.Unë per këtë shkrueva edhe më lartë dhe apelojë tek të gjithë ata që kanë lansue ketë tezë fatale per ( sipas mendjes së tyre ) tezen e origjines serbosllave të emnit Lubozhdë le të heshtin dhe nese per ta ka randësi origjina e emertimit të fshatit le të lexojnë dhe le të studjojnë më thellë dhe do shofin se sa gabim e kanë sot me tezat e tyne " patriotike ".

Mikrotoponimet karakteristike të fshatit janë: Gradina, Lugu i Dragiqit, Shimeku, Oshlaku, Lugu i Shimekut, Johoviku, Beleviku, Llofkat, Cuculani, Rraskokerrshi, Qukica, Qafa e Dragiqit, Grapqori, Polana, Lugjet, Qafa e kungujve etj, etj në bjeshkë dhe shpatije ndersa Pallaqeri, Kodra, Batallina, Kanica, Prekaqa, Kralica, Peshnjeva, Brodet, Rrahijet, Dubla, Llugat , Kroni i Kodres, Kroni, Bregu i Kronit, Kerrshi i Kronit, Kroni i Smajlit etj, etj në vetë fshatin si lokalitet dhe fushen e tij.