Kulturë

Luan Kalana: Sami Frashëri - Ideolog i Rilindjes kombëtare

E shtune, 22.06.2019, 10:44 AM

SAMI FRASHERI-Ideolog i Rilindjes kombetare dhe GJUHETAR, studjues i Gjuhes Shqipe

“Gjuha Shqipe-nje nga gjuhet me te vjetra ne Bote…”

“Fjalet e ashtuquajtura “huazime”apo turqizma, jane Fjale te vjetra Shqipe...”

“Turqishtja ka huazuar, (marre )me shume fjale Shqipe, se cdo gjuhe tjeter..”

-Sami Frashëri i njohur në kohën e tij si Shemsedin Sami Bej (1 qershor 1850, Frashër, Permet - 18 qershor 1904, Stamboll ) ka qenë funksionar dhe intelektual ne Perandorisë Osmane si dhe një Dijetar, filozof , studjues , gazetar, shkrimtar , dramaturg , perkthyes, gjuhetar dhe ideologu themelor i Rilindjes Kombëtare me vepren historike letrare , pamflet “Shqiperia c’ka qene, c’eshte dhe c’do te behet”, duke luftuar me pene dhe me diplomaci per ceshtjen e Pavaresise te Shqiperise , së bashku me dy vëllezërit e tij Abdylin dhe Naimin.(shih me shume Leterature dhe Wikipedia ).

-Sami Frasheri-Duke qene njohes dhe foles i disa gjuheve te vjetra e te reja indoevropiane, arabisht , persisht, sanskritisht, latine, greqisht, frengjisht , turqisht,

gjate punes studimore per veprat gjuhesore ne gjuhen Shqipe dhe Turqisht, , si Abetare e Gjuhes Shqipe, Shkronjetore e gjuhes Shqipe, Gjeogarfia shqiptare, Enciklopedia e pare Shqiptare si dhe hartimi e perpunimi i disa Fjaloreve, autori i Fjaloreve Turk .Edhe sot perdoret Fjalori i Gjuhes Turke , perpiluar dhe shkruar nga nje Shqiptar, nga i madhi Sami Frasheri.-

Ai , Samiu ariti ne disa perfundime te verteta shkencore gjuhesore, qe duhen ripare dhe vleresuar, se

-Gjuha Shqipe eshte nder gjuhet me te vjetra ne bote, jo vetem indoevropiane por dhe te njerezimit.

-Gjuha Turke , ka huazuar (ka marre) me shume Fjale Shqipe, se cdo gjuhe tjeter.Te ashtuquajtur “turqizma” , fjale te vjetra te gjuhes shqipe nga disa studjues , vendas e te huaj, ai i vlerson shkencerisht se ajo jane fjale te vjetra te pastra leksikore-mofologjike te Shqipes.

P.s.-Pa e zgjatur dhe pa u mburur , duke u mare personalisht me studimim dhe mbledhjen e Fjaleve te vjetra te Shqipes , ne treven e Devollit, i cili mbijetoi si doreshkrim, gjate periudhes 20 vjecare si ish Mesues i Gjuhes Shipe ne Shqiperi, hasa ne kundershti te hapura, nga akademike , gjuhetare, studjues , mesues , duke i quajtur rreth disa mijra fjale te vjetra e te rralla te shqipes ne Devoll, -Fjale Shqipe dhe jo Turqizma apo huazime te turqishtes .

Edhe sot ndeshem me kete kundershti , dukei quajtur fjalet e vjetra te Shqipes -turqizma apo huazime turke, sic duket i ka ngelur ora ne vend dhe mbeshteten vetem ne teorite qe kane marre neper shkolla nga ish “baballaret” e ashtuquajtur te gjuhes shqipe...pa kaluar ne disa ekstreme radikale qe thone qe Gj.Skenderbeu dhe ne shqiptaret qenkemi turk e kaure.?!.Na mbyti injoranca, mercenarizmi , islamizmi , c’behet, ku shkohet keshtu?!

Veprat -Dashuria e Talatit për Fitneten– romani i parë në turqisht (1872)

• Besa ose Mbajtja e premtimit – dramë në gjashtë pamje (1875)

• Gjave– dramë me pesë pamje (1876)

• Qytetërimi islam – nga seria “Biblioteka e xhepit” (1879, 1885)

• Fjalor -frëngjisht-turqisht (1882/85)

• Abetare e gjuhës shqipe (1886)

• Shkronjtore e gjuhës shqipe (1886)

• Dheshkronjë – libër gjeografie (1887.

• -Enciklopedia e parë Shqiptare, - në turqisht (1889–1896)

• Fjalor arabisht-turqisht (1889)

• Vepra pamflet, shqip dhe turqisht-”Shqipëria ç'ka qenë, ç'është e ç'do të bëhet “(1899)

• – Fjalor i Turqishtes te Re (1901)