Baki Ymeri: Ioan Romeo Ro?iianu dhe poezia e tij

Ioan Romeo Ro?iianu dhe poezia e tij

(Frymëmarrja e fjalëve / Respiratia cuvintelor, Amanda Edit, Bukuresht 2015)

Nga Baki Ymeri

Ioan Romeo Ro?iianu njihet si poet dhe gazetar. Ka botuar disa vëllime poetike, ka shkruar parathënie, pasthënie apo vështrime kritike për rreth 200 libra. Ka qenë i përfshirë në 10 fjalorë dhe 26 antologji letrare. Në cilësi të redaktorit, kryeredaktorit apo drejtorit të editurave  “Casa Lux” dhe “Odeon” në Bukureshtit dhe “Enesis” e “Iulius” në Baia Mare, ka koordinuar dhe është përkujdesur për botimin e mbi 100 librave. Nga i njëjti autor: “Thonj të dhimbjes” (1994), “Lindja e pagjumësisë” (1996), “Ndërresa për të Shenjtin e harruar” (1997), “Poeti i vrarë nga Fjalët” (1999), ”Letra të hapura trupit Tënd” (2000), “Mallkimi që shuan qirinj” (2000), “Akatistet e Nënës së Zotit” – bashkautor - (2002, ribotim 2003), “Në kërkim të engjëllit të humbur” (2005), “Rinjerëzimi i fjalëve” (2005), “Piktori i fjalëve” (2015). Frymëmarrja e fjalëve, vëllim bilingv rumanisht-shqip, 2015.

KONSIDERATA KRITIKE

Të befasueshme dhe plot lëng lirik janë poemat e reja – të fakturës së ngjashme në formë – të përfshira nga poeti dhe zhurnalisti Romeo Rosiianu në vëllimin që kemi përpara, pas një heshtjeje të gjatë editoriale. Janë të behasueshme 69 poemat e këtij libri, ngase nxjerrin në pah një poet krejtësisht të ndryshëm nga vëllimet paraprake, një Rosiianu të ri dhe të freskët në shprehje, që na mahnit me një imagjinatë të bujshme, me një diskurs pothuajse liturgjik dhe me një frymëmarrje të gjerë e të mirëgraduar. Autori, duke u bazuar në një formulë të lumtur lirike, arrin t’u japë substancë dhe rrjedhshmëri teksteve, faktikisht do letra dashurie/ pretekst që i mundësojnë një liri të madhe shprehjeje, si dhe një trajtim të guximshëm ideatik. Fjala është për një serë prej 69 poemash-letra mbi dashurinë, në rradhë të parë, për „librin e jetës dhe fletët e tij, për gjethet e rëna dhe Zotin, për begatinë botërore dhe varfërinë shpirtërore, për fjalët dhe për heshtjet në to, për gjinjtë e saj dhe shuplakat e saj, për buzëqeshjen e saj, për një natë të përjetuar në vetmi e trishtim, për një predikim me demonët dhe të shenjtit, për mirëbekim e mallkim”, etj. etj.

Letrat kanë formula relativisht fikse të „adresimit”: „E dashur... (kur ka kënduar në korin e katedrales së lartë... etj.) dhe ashtu ka qenë, e dashur, (... kur çonim dashuri edhe personazhet e librave... etj., formula që e lënë të lirë rrugën e disa inkursioneve subtile dhe të llojllojshme në relacionin mes dy të dashuruarve të kapluar nga një lidhje e ngushtë gjatë rrugës së shpartallimit, në filozofinë e dashurisë dhe të jetës tokësore, për dashuri dhe urrejtje, për gënjeshtra të lazdëruara, për ligësinë shpirtërore, për tradhëti dhe refuzim, për zjarrin dhe hirin, për djajtë e të shenjtit, për butësi dhe brutalitet, për besimin e mosbesimin, dhe i cili e ndjen veten të lodhur dhe të ngopur nga shëmtitë njerëzore.

Poemat janë rekonfortante gjatë lekturimit dhe kanë një cak të lartë shpirtëror, të kapshëm për lexuesin, të shkruara thuajse në komplicitet me këta. Nuk e di se sa do të mund të marshojë Ioan Romeo Rosiianu mbi këtë formulë, natyrisht se pas një kohe intervenon ngopja, por poemat e përfshira në këtë vëllim, së bashku me disa rënie në konstrukcion, janë poema me një substancë dhe me një impakt të dukshëm lirik, që e imponojnë si një zë i veçantë që shpërthen nga kori i madh i këngëtimeve hyjnore. (Nicolae Scheianu)

BIBLIOGRAFIE

De acelasi autor: „Unghi al durerii” – Casa de Editur? PANTEON, Piatra Neam?, 1994, versuri; „Na?terea insomniei” - Casa Editorial? ODEON, Bucure?ti, 1996, versuri; „Lenjerie pentru Sfântul uitat” – Editura CYBELA, Baia Mare, 1997, versuri; „Poetul ucis de Cuvinte” – Editura CYBELA, Baia Mare, 1999, versuri; „Scrisori deschise trupului T?u” -  Editura Universit??ii de Nord, Baia Mare, 2000,  versuri; „Blestemul care stinge lumân?ri” – Casa Editorial? ODEON, Bucure?ti, 2000, versuri; „Acatistele Maicii Domnului” - Editura IULIUS, Baia Mare, 2002, religie, Editia I - a, coautor, al?turi de ÎPS Justinian Chira, Episcopul Maramure?ului ?i S?tmarului; „Acatistele Maicii Domnului” - Editura IULIUS, Baia Mare, 2003, religie, Editia a – II - a, coautor, al?turi de ÎPS Justinian Chira, Episcopul Maramure?ului ?i S?tmarului; „În c?utarea Îngerului pierdut” – Editura IULIUS, Baia Mare, 2004, versuri, editia I – a; „Înnomenirea cuvintelor” – Editura IULIUS, Baia Mare, 2005, versuri, edi?ia I – a;  „În c?utarea Îngerului pierdut” – Editura IULIUS, Baia Mare, 2005, versuri, editia a II – a, rev?zut?  ?i ad?ugit?; „Înnomenirea cuvintelor” – Editura IULIUS, Baia Mare, 2005, versuri, edit?a a II – a, rev?zut? ?i ad?ugit?; „Înnomenirea cuvintelor” - Editura CECONII, Baia Mare, 2014, versuri, edi?ia a - III – a, rev?zut? ?i ad?ugit?; „Pictorii cuvintelor” – Editura TipoMOLDOVA, Iasi, 2015, critica literara. “Respira?ia cuvintelor” (bilingv), Amanda Edit, Bucure?ti 2015. Pân? acum Ioan Romeo Ro?iianu a semnat prefa?a, postfa?a sau referin?e critice la peste 200 de c?r?i, a fost inclus în 10 dic?ionare ?i în 26 de antologii literare. Din postura de redactor, redactor sef sau director la editurile „Casa Lux” si „Odeon” din Bucuresti si „Enesis” si „Iulius” din Baia Mare a coordonat si ingrijit apartitia a peste 100 de carti.

CONSIDERATII CRITICE

Surprinzatoare si pline de verva si lirism sunt noile poeme – de factura asemanatoare in forma- incluse de poetul si jurnalistul Ioan Romeo Rosiianu in volumul de fata, dupa o lunga tacere editoriala. Sunt surprinzatoare cele 69 de poeme din aceasta carte pentru ca releva un Ioan R. Rosiianu cu totul diferit de cel din volumele anterioare, un Rosiianu nou si proaspat in expresie, debordand de imaginatie, cu un discurs aproape liturgic si cu o respiratie ampla si bine gradata. Autorul,  recurgand la o fericita formula si lirica, reuseste sa dea coerenta si substanta textelor, in fapt niste scrisori de dragoste/ pretext care-i permit o mare libertate de exprimare si o indrazneata abordare ideatica. Este vorba de o serie de 69 de poeme-scrisori despre dragoste, in primul rand, despre „cartea vietiii si filele ei, despre frunzele cazute si Dumnezeu, despre bogatia lumeasca si saracia spirituala, despre cuvinte si despre tacerea dintre ele, despre sanii ei si palmele sale, despre suras, despre o noapte traita singur si trist, despre o predica cu demoni si sfinti, despre binecuvantare si blestem”, etc, etc.

Scrisorile au formule relativ fixe de „adresare”: Iubito.... (cand a cantat corul in catedrala inalta am avut o senzatie de gol...etc), Mai stii(....cat de frig ne-a fost...etc) si Asa a fost, iubito, (...cand faceam dragoste si personajele din carti... etc, formule care lasa libera calea unor incursiuni subtile si diverse in relatia dintre doi iubiti prinsi intr-o relatie pe cale de destramare, in filozofia iubirii, in relatiile inter-umane...  Este vorba, cu precadere despre finitudinea iubirii si a vietii pamantesti, despre dragoste si ura, despre minciuna, fatarnicie, uratenia sufleteasca, despre tradare si renuntare, despre foc si cenusa, despre diavoli si sfinti, despre gingasie si brutalitate, despre credinta si necrredinta si despre atatea altele, intr-o spovedanie de iubit care iubeste cu disperare si care se simte obosit si scarbit de micimea omeneasca.

Poemele sunt reconfortante la lectura si au o tinta spirituala inalta, accesibila cititorului, scrise parca in complicitate cu acesta. Nu stiu cat va putea marsa Ioan R. Rosiianu pe aceasta formula, evident ca dupa o vreme intervine saturatia, dar poemele incluse in acest volum, cu unele scaderi in constructie, sunt poeme de substanta si cu impact liric evident, care-l impun ca pe o voce iesita din corul mare al cantaretilor de strana. (Nicolae Scheianu)

 

POEMA BILINGVE

 

POEMUL R?T?CIRILOR

 

M-am mai pierdut printre clipe ?i alt?dat?

dar niciodat? visul nu m-a chemat înapoi

realitatea murea de una singur? era mult vânt

înainte ?i înapoi mirosea a ploaie ?tiut? pe de rost

era ceas îmb?ls?mat de jur împrejur

muream ?i înviam în clipe sim?ite tr?ite

m?-mpiedicam de silabe în cuvintele mele

prin crâ?mele lumii îngânam muzici str?ine

era timp de be?ie ?i uitare deplin?

pe str?zi cer?etorii trecerea înspre moartea ?tiut?

credeam c? timpul st? în loc pentru mine

c? visu-i moned? de schimb c? via?a-i rebel?

sfin?eam al?uta pentru ceasul din urm?

o-ntunecat?  vreme cre?tea între noi

sim?eam desp?r?irea crescând între sensuri

adumbream dimine?i seri inventariam

ie?eau lips? în acte surâsul ?i taina

semn?tura lipsea moartea venea nechemat?

la Cina De Tain? st?team singur

vânzarea trecea printre clipe cre?tea

la apelul de sear? singur eram

defilam printre ultime ?oapte printre umbre

cre?team nemuriri în vise ?i-n ?oapte

poet neiubit de femei ?i de muze eram

într-o lume dedat? la patimi.

 

Copilul din mine plângea de unul singur

în via?a tr?it? deja amintiri m? dureau

credeam în iluzii ?i-n vise r?t?ceam amintiri

cineva m? tr?gea mereu de mâneca dreapt?

înspre stânga uitându-m? vedeam zorii limpezi

norii crescând al?ute stârnind printre ceruri

îngeri de paz? veghind la nebunia noastr?

trecerea printre veacuri p?rea reu?it?

secunda tr?it? p?rea pân? ?i ea îns??i tr?it?

de printre ceasuri ore p?reau pustii.

 

Între dou? veacuri fiind a p?cat sem?nau amintirile

a triste?e p?gân? mirosea înserarea

r?t?cit printre sensuri

c?utam de unul singur nemurirea dorit?

de unul singur visam ?i tr?iam

într-un veac de himere preaplin.

 

POEMA E TË DEGDISURVE

 

U degdisa nëpër çaste dhe tjetërherë

por kurrë ëndrra nuk më ftoi prap

realiteti vdiste vetëm një herë kishte shumë erë

përpara e prapa kundërmonte shiu i ditur përmendësh

ishte çast i balsamuar rreth e përqark

vdisja e ngjallesha në çaste të ndjera/përjetuara

pengohesha për silabash në fjalët e mia

nëpër kabaretë e botës shijoja muzikë të huaj

ishte kohë dehjeje e harrese të plotë

rrugëve lëmoshtarët kalim drejt vdekjes së ditur

besoja se koha rri në vend për mua

se ëndrra ësht’monedhë këmbimi se jeta ësht’rebele

e shenjtëroja brumin për çastin që do vijë

një kohë e errët rritej mes nesh

ndjeja ndarjen se si rritej mes kuptimesh

hijësoja mëngjeset mbrëmje inventaroja

delte mungesë në akte buzëqeshja e fshehtësia

nënshkrimi mungonte vdekja vjente e paftuar

në Darkën e Fshehtë rrija vetë

shitja kalonte nëpër çaste rritej

në ftesën e mbrëmjes i vetmuar isha

defiloja mes pëshpëritjeve të fundit mes hijeve

kultivoja pavdekësi në ëndrra e n’pëshpëritje

poet i padashur nga gratë e nga muzat isha

në një botë dedikuar pasionit.

 

Fëmijë që isha qaja vetë më vete

në jetën e jetuar tashmë kujtimet më dhimbnin

besoja n’iluzione e n’ëndrra humbja kujtime

dikush më tërhiqte prore nga mënga e djathtë

drejt së majtës duke i parë horizontet e qarta

retë duke u rritur si brumë duke nxitur mes qiejve

engjëj mbrojtës duke veguar marrëzinë tonë

kalimi nëpër shekuj dukej edhe ai i vetëpërjetuar

sa që nëpër çaste orët dukeshin të shkreta.

 

Mes dy shekujve duke qenë mëkate mbëltonin kujtimet

muzgëtimi kishte erëtimë trishtimesh pagane

i degdisur nëpër çaste

kërkoja vetë më vete pavdekësinë e dëshiruar

vetëvetiu ëndërroja e jetoja

në një shekull kimerash të stërplota.

 

PREALUNGA SECUNDÃ A MOR?II

 

Doamne, ia-mi toate secundele vie?ii acum

dar las?-mi pentru alt?dat? secunda mor?ii

ia-mi acum trãirile toate dar lasã-mi

pentru mai târziu trãirea mor?ii

î?i dau acum respira?iile toate

dar amân?-mi pu?in respira?ia mor?ii

ia-mi respira?ia care doare atât ?i las?-mi

durerea de-a fi aproape eu însumi

într-o lume ce moare-nviind

într-o lume ce-nvie murind

secund? cu secund?

clip? dup? clip? degeaba…

 

Doamne, las?-mi înc? pu?in darurile date

mai las?-mi speran?a-mplinirii în lume

?i gândul c?-n via?a aceasta ?i goal? ?i scurt?

în numele T?U se mai pot face minuni.

 

Doamne, las?-m? s?-ncerc mântuirea în via??

las?-m? s-ar?t lumii c? E?ti

las?-m? s? spun întunericului ce ne-nconjoar?

despre frumuse?ea ?i despre lumina Ta

las?-m? s? spun celor slabi ?i bolnavi

despre for?a, puterea ?i despre vindecarea Ta

mai las?-m? s? spun celor pierdu?i

despre toat? reg?sirea Ta ?i despre ?ansa

de-a Te fi întâlnit la timp

în r?t?cirea mea în zbaterea mea

printr-o lume-nchinat? la idoli ?i demoni m?run?i.

 

SEKONDA PËR TEPËR E GJATË E VDEKJES

 

O Zot, merrmi krejt sekondat e jetës tani

por lërma për tjetërherë sekondën e vdekjes

merrmi tani krejt përjetimet por lërma

për më vonë përjetimin e vdekjes

po t’i jap tani të gjitha frymëmarrjet

por mënjanoma një çik frymëmarrjen e vdekjes

merrma frymëmarrjen që dhemb dhe lërma

dhembjen që të jem pranë vetëvetes

në një botë që po vdes duke u ngjallur

në një botë që ngjallet duke vdekur

sekondë pas sekonde

çast pas çasti më kotë...

 

O Zot, lërmi edhe një çik dhuratat e dhëna

lërma shpresën e përmbushjes në botë

dhe mendimin se në këtë jetë të xhveshur të shkurtë

në emrin Tënd mund të bëhen mrekulli.

 

O Zot, më lejo të kërkoj shpëtimin në jetë

lermë t’i tregoj botës se Je

lermë t’i them territ që po na rrethon

për hijeshinë dhe për dritën Tënde

lermë t’u them të dobtëve e të sëmurëve

për forcën, fuqinë e për shërrimin Tënd

lermë t’u them të humburve

për krejt rigjetjen Tënde e për shansin

për të Të takuar në kohë

në degdisjen time në përpëlitjen time

nëpër një botë kushtuar idolëve e demonëve të imtë.