Brahim Avdyli: Ilirët qenë të parën në Europë

Brahim AVDYLI:

 

(ILIRËT QENË TË PARËT NË EVROPË)

 

DORË MBI ZEMËR

 

Kur vendos dorën mbi zemër

të gjithë popujt e kuptojnë,

i përkulen asaj që e rrah jetën

deri sa marrim frymë.

 

Krijuesi i madh e ka në dorë

ate që dashuron me ndenjë të hollë.

 

E madhe është bota për barkushet e vogla

që përbirohet nëpër aureolat e saj

si nëpër një çips të jetës

dhe pikëshënon universin,

 

mendja e di që jetojmë njerëzisht

atë copë të vogël të orës sonë

që rrah rregullisht me ritëm,

 

kur ngutet shumë e sëmuret del nga takti

jeta e humb kuptimin e vet

nga të rrahurat e saj.

 

Kur dua të rrespektoj shtëpitë e Zotit

apo të njerëzve të tjerë nga termi i veçantë

e vendos dorën mbi zemër

dhe kaloj pranë tyre-

 

janë njerëzit e mij që i dua më shumë,

kam gjuhë të përbashkët të marrëveshjes

aq sa kemi të shkruar në letrën e padushme...

 

Zemra do ta rrah jetën deri në fund

dhe kur bota të ndalet

e lëshojmë frymen e fundit,

 

kthehemi të shtrirë kah bota e tjetër

kah vdekja e trupit!...

 

 

Teatër i dhembjes së pafund

 

Është vend i shpalljes së dhembjes

marr frymë thellë në damarët e qenies sime

dhe e lëshoj rëndë në përkushtimin e vargut

me një pikë loti bebëzavë të heshtjes

që ngrihet i gjallë deri në pafundësi...

 

Gjakova është vendi i dashur i fëmijësisë

me të gjitha dhembjet e ndarjes së pakthim,

me lotë e shoh zhdërvjeljen e filmit të fëmijësisë

dhe nuk kam kohë të ndalem me therrjet

nëpër mushkëritë e djegura të mendimeve-

 

është botë e veçantë e përplasjeve të mëdha

mbrenda zemrës sime tërmetet prore rrënojnë

prap një vistër i përtërirjeve ngritet me diell,

mbrenda një çasti shprehen të gjitha stinët

e nuk ndalen bubullimat e mëdha të dheut tim

duke i ndjekur vetëtimat e përdalura të brejtjes.

 

Dita dhe nata nuk kanë fare kuptim të mirë

e keqja dhe e mira mbeten prore në dyluftim,

i mbledhë cuklat e fijeve të këputura papritur

e të gjëj fillet e dhembjes që piketon gjak-

 

gjak, gjakova dhe gjaku që nuk ndalet kurrë

për një ditë të bukur ulur këmbëkryq nën bli

me plisin e bardhë të një plaku të ndjenjave

që gjithëmonë e shoh të ulur në pikëtakimet tona

të asaj malësisë që i jep pore shpirt e madhëri,

 

gjak i kuq është gjaku i shenjtë i lirisë

që vetëm në Gjakovë është në çdo gemb të ri,

edhe fëmijët që vinë të shëndetshëm pas këngës

duke qarë thekshëm me lotë të përzier gjaku

e m`i ngrisin mua flokët peshë deri në vdekje

nëpër muranat e shumta të dëshmorëve...

 

A e dini ju sa herë jam rrëzuar nëpër metropole

duke qajtur me lot kalldrëmin e rinisë në Gjakovë,

ka mbetur e përhershme kinoja dhe teatri i gjallë

që lozin tragjikomeditë e dhembjes së pandalur-

 

prap do të rrëzohem në Paradeplaz në Zürich

apo në Rapperswil, në Stuttgard, München e gjetiu

trotuaret e pagjetura përmallshëm në ëndërrat e mia,

 

liria është ndjenjë që çel sythin e përmbajteve

me pranverën rritet e me dimrat e shumtë zhduket,

rreth e rreth zgjerohen në pafundësi këngët e saj

që si fëmijë të rritur dhimbshëm më rrënqethin

 

prore i kam kënduar, por çuditërisht më janë zhdukur

dikund në ndërdije ka mbetur ia zë i qartë kënge

se Gjakova është teatër i shpalljes së dramave

e i dhembjes së pa fund të përkryer të burrërisë!

 

 

SI S’TË NJOHA KOSTANCË

 

Qindra herë vi dhe shkoj prej teje Kostancë

të gjëjë fillet e tua nëpër shqiponjën e hershme

 

shpeshherë të shikoj e luaj me veten time

duke numruar çuditë që kalojnë pranë meje-

 

i mas vitet e mia që rodhën në heshtjen e pa gojë...

 

A mos ka ndonjë bukuri të rrallë e të veçantë

që zë vendin e parë pranë Bodensee,

kjo vashë gjysmë e zhveshur, me kokën lartë

sillet rrotull

me demonët në duar të ngrehur lartë-

 

gjinjtë e fryrë sikur e shpërthejë karahorin!...

 

Unë nuk e njoh asnjë njeri në truallin tënd

sa herë m’u kanë lodhur këmbët nëpër ty

duke kërkuar varrezat ilire deri në Kreuzlingen-

 

prore ndalen te muri i „spätrömisches Kastel“

 

më duket se jam teqind vjet pas Krishtit

e shoh veten kudo së bashku me romakët

 

atëherë, nuk e mbaj mend se ka qenë aty

restoranti De Medici

e mbaj në mend vetëm kishën romake katolike

me kokat e shqiponjave që zënë gjarpinj në Münster-

 

jam një ilirian i hershëm në Kostancë që nuk flet

 

por dëgjoj të qajnë fëmijë në Münsterplatz

një sicilian të shkurtër e të përkulur që prap nuk flet

prandaj, nuk më njeh as ti e prore nuk ke fjalë,

 

vi të derdhë dhembjet e mia në liqenin tënd

e ato më bëhen aq shumë sa mezi i sjellë

e njoh kalldrëmin tënd, zallin, gurët e dheun-

 

kaluan pesëdhjetë vite pa këmbyer dy fjalë

me heshtjen tënde të dhimbshme memece!...

 

 

GJURMË NË KOHË

 

Askujt nuk i kam thënë, deri më sot, e dashura ime

shumë vite u bënë pa asnjë pulëbardhë të shtrenjtë,

unë nuk mund t`u gënjej kur nuk e ndien këtë shpirti

zemra ime nuk thotë fjalë që nuk dalin prej zgafellës,

 

dy korbat që i kam pasur një kohë më kanë gënjyer

me atë periudhë fjalësh të pështjellura rreth gjuhës,

kur nuk më kishte njëra fatzezë rob të ndjenjave të saj

provonte të më ngrehë tjetra me lëvozhgën e fjalëve...

 

Zemra ime është rrudhur e tharë nuk nxjerrë pipa të rij

të dashurisë që nuk del e nuk rritet nën kujdesin e viteve,

jeta ime ka mbetur tokë e braktisur deri në pafundësi

sa herë kaluan vitet pranë meje dhe bëjnë sikur s`më shohin.

 

Tani zotrat më kanë braktisur prej tryezës së përpëlitjeve

në një skaj të dhomës së mbushur me pluhur dhe libra,

qaj e përlotem pa pra për anëtarët e tjerë të bashkësisë-

si duket, të gjithë i kanë mashtruar ndër fjalë të kurdisura.

 

Tashmë, fare i dalloj njerëzit nga jeta, vetja dhe zotrat

jeta normale e njerëzve është qelbëzuar me gënjeshtra të liga,

janë joshur të gjithë nga shfryrjet pa ndjenja e lakuriqësia,

nga korrupsioni dhe e pavërteta, deri në thellësin e gjërave

 

dhe vetëm pyes, a është kjo bota e ime në të cilën pështillem

askush nuk më vëren se jam gjallë edhe pse njëlloj marr frymë,

a u dashka të jem shumë më pak njeri dhe kjo qenka e vërteta

e të zbres poshtë në tokë sikur tjerët dhe të luaj pa ndenja-

 

jeta ime është luftë me të keqen, jetë i vetëm e pa dashuri!...

 

 

SPROVË ME VETVETEN

 

çdo ditë vdes nga pak njeriu

dhe nuk mendon se po vdes

deri sa i afrohet fundi

 

çdo gjë vdes radhazi

 

vdes edhe ideali pak nga pak

dëshirat vdesin në shpirt

edhe pse i mbesin gjurmët

 

mendimi kthehet në etje

që të merr me ethe

dhe tretet dikur bashkë me ty

humnerave të botës...

 

Jeta është komplekse dhe nuk ka shpjegim

edhe pse njeriu përpiqet me fjalë

prej lules së shpirtit t`a nxjerrë fjalën,

 

jetë pa ngjyrë

jetë me ngjyrë- gjak kuq të zi

jetë e zezë i thënçin

njëmijë herë vdiça dhe mbetem gjallë

 

çasti çastit nuk i përngjet!...

 

Tërë jetën e kam vdekur nga pak

dhe trupi mund të pushojë një ditë

përgjithmonë,

 

mbetet testament vepra e gjallë

dhe a e di dikush të lexojë

atë tekst të pa fjalë midis rreshtave

lartë mbi jetën?!...

 

Ndonjëherë nuk kemi vështrim

dhe nuk shohim

çka është shkruar në biografinë e ditëve,

 

njeriu qenka fluskë saponi

të lojërave që fëmijët i lëshojnë

dhe zhduken në hapësirë

 

prandaj, nuk e di

si duket jeta në botën tjetër-

 

kjo jetë është sprovë

me vetveten...

është sprovë me të vërtetën!...

 

 

ZOG I NEMUR PREJ QIELLIT

 

Kudo nëpër Evropë

vajton përherë me pikëllim

e askush nuk të kupton

 

zog i nemur prej qiellit.

 

Dhembjen tënde e deshifroj

për të vetmin vëlla të vogël,

e të lanë mëtutje mbi tokë

të vajtosh dhembjen tënde

pranë nesh

 

gjithmonë shara të rri mbi qafë

ku peri rrinte i vjerrur

derisa thurje qorapë të leshta...

 

Kur të dëgjoj më vjen të qaj

më përloten sytë me lotë të tharrë

midis bebëzave-

 

jam shqiptar dhe ti e ke gjuhën time

mija njerëz na kaplojnë anash

dhe nuk na kuptojnë

se të dytë jemi të dënuar,

 

në livadhe, le të pëlcasë një gomar

sepse asnjë fjalë nuk e njeh

as nga gjenealogjia

as nga mitologjia-

 

qielli ynë është i pa skaj...

 

A e dinë, o Gugu-Isuf,

se ilirët qenë të parët në Evropë

 

prandaj ti-

zog i nemur prej qiellit

përherë vajton në ilirisht!...

 

 

FRYMA E FUNDIT

 

Toka e shqipes e shkelur dhimbshëm

rreth e rrotul nga të gjithë fqinjët

sa brinjët duan të pëlcasin

deri ku nuk ka më fund,

 

shkelur me shkelmat e tankseve

të dhunës së përdalur...

 

A e mbledhë frymën e fundit të shpirtit

nëpër oqeanet e paskajshme të lotëve

me jetën e ndrydhur thekshëm

nëpër dhembjet e vdekjeve

 

nga fundi i asgjësë për ta nxjerrur

pikën e fundit të durimit

derisa vetëtinë e bubullinë jashtë saj

murmuron minutat e mbetjes gjallë

 

dhe mbledhë veten si mbiqenie

zemrën e shtrydhë për të fundit herë

të leshojë ulurimat e gjalla të shpirtit-

këngën e zjarrtë të lirisë!...

 

 

PËRFYTYRIMI  I  DETIT

 

Shpesh më fanitet deti

si sofër e madhe

shtruar nën hënë-

 

përreth të heshtur

përtypen shkëmbinjtë

kafshoren duke e njomur

në atë verdhësi të largët...

 

Asgjë nuk më duket

më e pikëlluar

se shkëmbijtë e kërrusur

në  vetvete,

 

e gropëzave të tyre

po të isha gomë

e fatkeqësive të botës

hijën e mosbesimit

do ta zhbija

 

dhe trishtimet e shtruara

në atë sofër!...

 

 

VARGJE PËR NËNËN

 

Të kemi borgj

më tepër se ajrin

se prehjen e përjetshme-

 

na ke ushqyer

me dromca shpirti

 

na ke rritur

me drojën e përditshme

 

e veshur

me zhgunin e rrudhave të ballit!...

 

Sa keq

që s’mund të të gëzoj më shumë

pos me ndonjë këngë

nipa e mbesa,

 

dhëntë fati

e të buzëqeshësh Dielli

ndonjëherë!

 

 

Fragment rrugësh

 

Kush e dëgjon këngën time

dhe vërtetë zemra si dridhet

ai do të jetë falumtur,

 

se unë

këtë grusht leckash

dhe këtë çifteli

do ta bart pa pushim

rrugë më rrugë

banesë në banesë

 

derisa telat së klithuri të këputen

e të fundosen

në fund lukthi

si e vetmja gjellë

e papërsëritshme...!

 

Kush e dëgjon këtë këngë

veshët, zemrën,

sytë le ti mbyllë-

 

derisa të çmendem,

derisa të vdes duke kënduar!