Thanas Todhe: Në një skaj të perandorisë

NJE LIBER PER PERMETARET DHE PERMETIN

Roman nga Thanas Todhe

NE NJE SKAJ TE PERANDORISE  (Fragment)

EPILOG

Kur dielli u fsheh prapa Dhëmbelit, karvani kapërxeu urën e gurtë dhe qëndroi tek hani i Zaimit. Një burrë plak, me veshje allafrënga, që më tepër dukej si një shtetas perëdimor, zuri për disa ditë një dhomë dhe doli me një valice në dorë. Kaloi ngadalë sheshin e pazarit e u nis nga kisha e Shën Kollit. Ecte si i hutuar, i habitur duke parë me imtësi ato që për njeriun e zakomshëm janë gjëra të rëndomta e nuk do t’u hidhte sytë kurrë. ’’Kjo nuk ka qënë’’fliste me vehte. ’’Këtu ishte një bace e madhe, tani është bërë shtëpi. Vazhdoi më tej deri tek rruga që lidhej me urën e Përroit të Bardhë. Ktheu pak djathtas e ndaloi para një shtëpije të vjetër, rrëzuar nga koha. Oborrin e madh e kishin mbuluar ferrat, shpënderat dhe catia diku në mes ishte thyer dhe rënë. Një degë trendafili qe zgjatur e dilte mbi portë me një tufë gonxhesh të posa celura, kurorë mbi traun e sipërm. U zgjat e këputi një. Era e fortë që lëshonte i gudulisi hundët. Vazhdoi më tej rrugën nga varrezat e kishës dhe ndaloi para dy varreve pranë e prane. Ishin dy varre të thjeshtë, lidhur me një pllake guri te vetme tek kryet, ku ishin gdhëndur kryqe dhe emrat Llazar— Angjalina. U ul në gjunjë. Dy pika lote rrodhën nëpër mollëzat e faqeve paksa të skuqura. Nxori nga xhepi një sklupturë të vogël të një njeriu me violinë. Në gërma latine shkruhej Paganin.. E vendosi pranë pllakës së gurit në krahun e majtë dhe në krahun tjetër degën e freskët të trëndafilit gonxheplotë. Ndënjti pak ashtu e pastaj u ngrit, puthi kryqin e varur në qafë e u nis qetë qetë në drejtim të pazarit. Matanë lumit dielli ndriconte gjithë kodrat dhe malet përballë duke i dhënë më shumë dritë qytetit që e kish pushtuar hieja e Dhëmbelit të lartë. Mbi Bolëngë nuk dukeshin as sarajet dhe as garnizoni. Kishin mbetur vetëm ca mure të shkatëruar, shënjë se dikur aty kishte pasur një kala. Duket se me gurët e saj ishte ngritur gjithë mëhalla e sipërme që dallonte për shtëpi të larta e të bukura, ndërtuar kohët e fundit. Garnizoni ushtarak ishte vendosur në fushë, në krah të qytetit. Mori majtas për nga Guri. Kasollet e dikurshme ishin zëvëndësuar me shtëpi te ulëta në të gjitha taracat e shpellave buzë lumit. Dukej se atje kishte një gjallëri jo të zakontë. Fëmijë lakuriq dhe gjysëm lakuriq grindeshin, ankoheshin e zbrisnin deri poshtë tek burimi t’u qaheshin nënave të tyre që lanin rrobat në lumë. Guri, si gjithmone hijerëndë, me mure gjysëm të rrëzuar e kullën të vogël në pjesën veriore. ‘’Mos harro këtë qytet, këtë Gur e këtë lumë.., ata kanë nevojë për muzikë’’ kish thënë dikur usta Metja……Ata janë vetë muzika. Mali, guri, lumi, e fusha përtej janë simfoni, simfonia e jetës së këtij qyteti. Dhe ai…. ndonse von nuk i kish harruar. Ishte kthyer prapë pa cka se Llazua e Metja nuk janë më;janë brezat e tjere, është muzika e tyre, është flladi që fryn Vjosës,, fllad i ëmbël, fllad i lehte, fllad i dashur erë trëndafili e borziloku.. Ashtu si pa kuptuar këmbët po e conin drejt mejhanes, salla e parë ku talenti i tij ishte cfaqur e shijuar prej njerëzve. Qëndroi pak tek pragu i avllisë. Ishte vjetëruar shumë. Shtyu derën e ajo kërciti. Pllakat e gurit, dikur aq të bukura kishin filluar të lëviznin. Nga brënda vinte lehtë lehtë një zë i pastër dhe melodia shoqëruese e llahutës. Breza llautarësh- mendoi. E ëmbël por ndryshe nga ajo e Metes. Zëri dukej i bukur por i pa përpunuar, ndërkohë që rritmi më i zvarritur. Pas derës së brëndëshme u gjënd në një ambjent disi të errët. I u duk shumë më i ngushtë se atëhere kur mejhanja sapo ishte ndërtuar. Prania e një të huaji me rroba alla frenga, pa qylaf, mustaqe e mjekër ishte befasi për djalin e ri që luante në llahutë. Ai u ngrit në cast, pastroi dhe rregulloi tavolinën në krye dhe shkoi të njoftoje të atin. U ul dhe hodhi sytë rreth e qark. Tre katër veta që pinin raki diku në qoshe u mblodhën kokë më kokë duke pëshpëritur me sytë nga ai. Tavani kishte plasur vënde vënde dhe oxhaku ishte nxirë krejt. Koha kish bërë të vetën Diku në krah të djathtë ishin varur një violinë e vjetër dhe një llahutë. U afrua pranë tyre me hap të lehtë. Nuk mundi t’i durojë tundimit për t’a prekur. Pesedhjetë vite janë shumë për të përmbajtur vehten. Zgjati dorën, ndërkohë që Mentori, pronari i mejhanes hyri me vrull. —Jo…jo…jo.. te lutem mos e prek atë violi. Plaku u kthye ngadalë dhe e pa në sy. Edhe Mentori po e shikonte. Se c’ i kujtonin ato tipare…………. një moshatar te para shumë viteve. Pse nuk po i kujtohej tani?...... — Mentor—pëshpëriti i ardhuri. –Niko…Niko.. ti je vëlla.. Të dy pleqtë u hodhën në krahët e njeri tjetrit duke u përqafuar e pëshpëritur mes ngashërimit fjalë që nuk kuptoheshin. U ulën dhe ndejtën gjatë duke e parë sejcili me imtësi si për të dalluar gjurmët e pesedhjetë viteve që i kishin kthyer nga djem në pleq.

–Po si kështu more Niko …., u ktheve?

—Von.. po u ktheva.

—Babait nuk i hiqej nga mëndja të shikonte si të kish ndryshuar perëndimi …sa lart të kishte ngjitur….. E dinte se një ditë do të ktheheshe. Llazos i mbeti merak të degjonte zërin dhe muzikën tënde.. ”Ti do t’a shikosh më thoshte…më ka thënë në letra se do të kthehet “…dhe ti u ktheve…Këto vegla janë të tyre…Atë violi nuk e ka prekur njeri tjetër …Tani është e jotja.. Mentori fliste e fliste…fliste shumë si edhe në rininë e tij.., ndërkohë që Nikua fshinte lotët me cepin e pecetës se bardhë nxjerrë përgjysëm nga xhepi i jelekut…Në dorë i dridhej lehtë violina që e kish mësuar vite e vitemë parë. –Ky është Metja –foli pas pak Mentori duke treguar djalin që po sillte dy gota me raki—Metja i ri. Edhe ky e do shumë muzikën si ti e si gjyshi i tij. Nikua e pa edhe njeherë djalin e shkathët. Ai e kish kuptuar që kur hyri se kishte përpara një talent e ndoshta do të bëhej muzikanti i parë i qytetit si edhe gjyshi………. Biseduan shumë, për të shkuarën e për të tashmen për miqtë që ishin e nuk ishin më….

Haberi mori dhenë se në mejhanen e Mentorit kishte ardhur një muzikant perëndimor me origjinë nga kjo kaza dhe mileti mbushi sallën. Si pa kuptuar, Nikua u gjend i befasuar dhe i rrethuar nga dhjetra njerëz, që mundoheshin të gjenin të përbashkëtën e tyre me atë burrë te vjetër e me famë të madhe. Duke mos i rrezistuar dot tundimit të të ardhurve Nikua akordoi telat dhe i bëri shënjë Mentorit. Ky hoqi llahutën e vjetër nga muri e u afrua. Erdhi pranë tyre edhe Metja me një llahutë te re…. Tingujt e ëmbël përshkuan sallën e dolën jashtë ku grumbulli i njerëzve sa vinte e shtohej. Meloditë e dashura të Llazarit dhe Metes së parë filluan të ringjallen në kujtesën e më të moshuarve. Metja i ri dukej shumë i gjallëruar. Shikonte ëndërën e tij, mjeshterinë, përsosmërinë muzikore në harkun e të posardhurit dhe i kujtohej gjyshi dhe Llazari plak. Kjo nuk i shpëtoi dot Nikos që e dinte se kjo familje muzikantësh kishte nxjerë shumë instrumentistë e ahengxhinj te talentuar. Por kishte ca që qëndronin përmbi… Ishte Mete plaku dhe ky… Metja i ri. Hapi valixhen e vogel e nxori që andej një cylë të gjatë e të zezë me plot vrima dhe gishtëza të arta. Të gjithë heshtën dhe u afruan për të parë më mirë. Nikua e vuri në buzë dhe në cast një kumbim i fortë mbuloi sallën duke qëndruar mbi të gjithë zerat e habitur. Në atë vegël ishte mpleksur cyla e ëmbël e cobanit me burinë e fortë të ushtarit. Melodia herë ngrihej e herë ulej duke qëndruar pezull mbi dhomë, mbi qytet e mbi lumë si nje tis i hollë mjegulle muzikore që mbulonte gjithcka. —Quhet klarinetë—foli pas pak. Eshtë vegël e re dhe ndoshta e vetmja tani per tani në këto anë. E solla për ju, …. për këtë qytet e këtë mejhane….. Ndaloi pak dhe u kthye nga djali —E solla për ty Mete. Eshtë e vetmja gjë që plotëson dëshirën e të ndjerit Mete plakut. ’’Ky qytet ka nevojë për muzikë si për të vetmen dashuri që i gjëndet gjithmonë pranë’’ Djali po e vështronte me kujdes duke e prekur gjithandej me duar e me gishta. Pastaj e vuri në buzë dhe mbushi bulcitë me frymë…. Kumboi fort. —Më ëmbël, më ëmbël Mete. Ajo t’a jep mundësinë …Ajo t’a jep mundësinë edhe të ëndërosh, edhe të qeshësh, edhe të qash, edhe të cmëndesh nga gëzimi. Muzika e saj është e ngjeshur, e fortë por qëndron kaba…. kaba e lehtë mbi të gjithë e kudo, duke n’a e mbushur shpirtin me ëmbëlsi…. Provoje dhe një herë…. Ne do të të shoqërojmë me violi e llahutë. Metja vuri përsëri klarinën në buzë………………… …… …

—Hej milet…. Tellali pa i thënë njeri doli nëpër rrugë—…Hej milet.. Mblidhuni tek mejhania e Mentorit… Mblidhuni të shihni një gërnetë që qesh e qan, një vegël që nuk e kini parë kurrë…Dilni të shihni atë që do t’i japi qytetit tonë emër… Dilni të dëgjoni atë muzikë që do të qëndrojë si vello, kaba-kaba mbi gjithë trevat tona …Dilni të degjoni Kabanë Përmetare…..

FUND