Prelë Milani, studenti i parë shkodran që i shkruan Ramiz Alisë për mjerimin migjenian të kohës

Historia e letrës:

Kjo letër është shkruar 21 vjet më parë

(Dhjetë vjet për para ngjarjeve të dhjetorit të studentëve), nuk ka as pa asnjë korrektim, ashtu siç i kam menduar dhe përjetuar ngjarjet në atë kohë. As dje në atë "ferr", as sot në këtë "parajsë", kurrë me servilizëm, as hipokrizi nuk i kam thënë të zezës e bardhë, as marshallah së keqes. Të gjithë ata që hiqen sot si të "persekutuar apo "disident" ish- studentë, apo kuadro të lartë, që nuk kanë marrë as një dënim, madje as ndëshkim prej asnjë gjykate, të gjithë janë hipokrit gënjeshtarë. Të ishe student në sistemin e kaluar, ishte një status i veçantë i njerëzve të privilegjuar, (student nuk bëhej kushdo), që do të thoshte; punë e garantuar, rrogë të mirë për kohën e atëhershme, që të rendiste në maje të piramidës shoqërore, të jepte autoritet dhe respekt të diferencuar shoqëror. Sot është fare e lehtë të përmendësh dështimet e sistemit por atëherë, bindja absolute jo vetëm e masave, por edhe e intelektualëve, artistëve dhe të rinjve, ka qenë, se kemi të bëjmë me një sistem progresist për të cilin kemi duartrokitur po thuaj të gjithë. Si student, në atë kohë dalloja një kontrast të madh mes asaj që propagandohej dhe realitetit, prandaj i shkrova këtë letër, të parit të këtij vendi. Unë nuk i shkrova Ramiz Alisë, se po vuaja më shumë se të tjerët, as për heroizëm, por zemra më dhembte më shumë se të tjerëve, që me hipokrizi deklaroni vetëm suksese dhe arritje. As tani, nuk po kërkoj dekorata, pasi ato i kanë marrë ish-komunistët më të devotshëm të konvertuar në antikomunist, fondametalist, por në atë kohë të thoshe të vërtetën lakuriqe, ishte aventurë naive, pasi rrezikoheshe të shpalleshe heretik nga specia e mercenarëve homos -serviles, që sot gjithë ditën me lugë në brez, valëvitën flamurin e demokracisë.Letrën e shkrova pas një udhëtimi skandaloz të zakonshëm atëherë, nga Shoshi në Shkodër. Nga që, nuk kisha kaligrafinë që dëshiroja, zgjodha Kolë Zef Bungun që kishte jo vetëm një shkrim të përsosur, por e kisha, shok dhe mik shumë të besuar. Pas një muaji kam qenë duke marrë leksion në Historinë e Mesjetës, kur Drejtoresha e Instituti aso kohe, Dhora LLoja erdhi e më nxori nga mësimi duke më thënë: Shko se të kërkojnë në Komitetin e Partisë. E pyeta, kush më kërkon dhe përse më kërkonte? Ajo më tha: shko, se atje do të mësosh se përse! Mua m'u kujtua çështja e letrës dhe shkova fare i qetë. Për herë të parë në jetën time, atë ditë shkela në atë godinë, ku dirigjohej drejtimi politik i gjithë Shkodrës. Pasi u prezantova te hyrja, dukej qartë se dezhurnit i ishte dhënë porosi që të më shoqëronte deri në zyrën e njërit nga Sekretarët e Komitetit (Xhorxh Grabova dhe një instruktor tjetër partie). Më priti me mirësjellje, më pyeti si quhesha, nga isha dhe çfarë fakulteti vazhdoja. -Dëgjo më tha: Shokut Ramiz Alia i ka shkuar një letër në emrin tuaj. Me urdhër të tij është kërkuar që letra të analizohet, urgjentisht. Di gjë t'i për ketë letër apo mos është anonime dhe dikush i ka vënë emrin tuaj?! Unë thashë, letrën e kam shkruar unë me bindje dhe vetëdije të plotë dhe më vjen mirë që kërkohet të verifikohet vërtetësia e thënieve të mija. -Dëgjo djalosh, shumë probleme që ke ngritur qëndrojnë, por ti ke arrit deri aty, sa të nxish realitetin! Shko në shkollë përkushtoju mësimit! Ne si parti e dimë situatën shumë mirë dhe do të marrim masa për të zgjidhur çdo problem. Të këshilloj, je i ri, prandaj, kujdes e mos i merr gjerat me shumë vrull!

-Janë gati të ballafaqohem konkretisht me ato që kam ngritur një për një, deklarova më përsëri në timen unë.

-Djalë, shko! Por mos harro se nuk nxihet puna 40 vjeçare e Partisë dhe më numëroi …sukseset. Unë shkova në shkollë dhe më pas, nuk pashë asnjë reagim pozitiv ndaj problemeve që ngrita, por e kuptova, që ai që duhej të reagoja isha unë…Kur shikoj sot, ata që dje brohorisnin gjithë servilizëm të konvertuar nga priftëri në hoxhallarë, ndërsa unë, e shumë të tjerë intelektual, pushohemi nga puna si të pa dëshiruar të pushtetit, ndonëse nuk kemi as një mëkat që lidhë as me sotëm as të kaluarën. Atëherë, më vjen të perifrazoi Migjenin e madh: "Ah sikur nuk kam një grusht të fuqishëm e t'i bije mu në zemër servilizmit, intrigës, dhe pseudodemokracisë Donkishtoteske që po ndërtojmë"!

Prelë Milani Poet dhe publicist (Shkodër)

Përmbajtja e letrës

I dashur shoku Ramiz!

Unë që po ju shkruaj jam një student i I.L.P Shkodër nga zona e Shoshit në Dukagjin.

Në ketë letër, dua t'ju vë personalisht në dijeni, për disa të meta shumë serioze të karakterit subjektiv, që dihen me kohë edhe nga Organet e Partisë e të Pushtetit në Shkodër, për të cilat fatkeqësisht nuk është marrë asnjë masë.

1-Një nga problemet më shqetësuese dhe më evidente, për popullin e zone sonë është problemi i transportit të udhët arëve. Megjithëse kanë kaluar 42 vjet nga çlirimi, në Shosh të Dukagjinit akoma nuk ka shkelë makinë e posaçme për transport pasagj erësh, për arsye të 20 km rrugë të papërshtatshme, ndërkohë kur dihet se këtu jetojnë mbi 2500 banorë.Po të kemi parasysh se gjatë periudhës së dimrit për 6 muaj bllokohet edhe rruga e Bregut të Lumit , e gjithë popullsia e tre krahinave të Dukagjinit mbi 14 mijë banorë, të cilët të gjithë së bashku kanë në dispozicion vetëm një autobus 25 vendesh që shkon tre herë në javë vetëm deri në fshatin Kir. Askush nuk mendon si zgjidhet problemi i udhëtarëve, që duhet të ecin 8-9 orë në këmbë, për të pritur aty pastaj gjithë ditën të gjejnë ndonjë kamion drush për të udhëtuar për në qytet. Askush nuk mendon si zgjidhet problemi i nxënësve që vetëm për mungesë mjetesh udhë timi rrinë 3-4, madje edhe 5 muaj pa shkuar në shtëpitë e tyre kur distanca nga Shkodra nuk është as 60 km. Njerëzit për të plotësuar nevojat e ngutshme janë të detyruar të udhëtojnë në kamion sipër karrocerisë në shi, borë, të ftohtë pluhur madje së bashku me bagëti (derra, viça lopë keca e qengja etj). Udhëtime të tilla kamë bërë edhe vetë dhjetëra e dhjetëra herë, madje përpara një jave kam qenë dëshmitarë i një shfaqje të tillë tronditëse dramatike, kur një grua e sëmurë për lindje udhëtonte shtrirë në gjendje kome në karrocerinë e një fije të ngarkuar me mbi 30 pasagjer, një lopë, dy viça dhe 4-5 derrkucë. Si mund të heshtet dhe të lejohet një situate e tillë për ballë këtyre fakteve, kur dihen me dhjetëra aksidente. Më i freskëti dhe më i tmerrshmi është ai i gushtit 1985 , ku gjetën vdekjen përnjëherësh 28 vetë dhe dhjetëra të tjerë u lënduan rëndë.Bileta e udhëtimit në këto kushte aspak njerëzore mes shiut dhe sipër druve kushton 100 lekë të vjetra dhe ka kosto më të lartë se bileta Shkodër Tiranë. Këtë problem evident ia kam bërë të ditur, para pak kohësh Sekretarit të Parë KP Rrethit Shkodër në një takim popullor që pati në Shosh. Ç'ju duhet autobusi të ikni nga kooperativa të sorollateni në qytet ishte përgjigja?! Si student dhe i ri mbeta komplet i habitur, pa komunikim nuk mund të ketë as zhvillim as progres.

A është e drejtë një gjendje gjysmë e izoluar e kësaj zone ku Partia qëllimin kryesor ka ngritjen e mirëqenies së popullit?!

2-Një problem shumë shqetësues është edhe problemi i arsimit. Niveli i ultë në të cilin ai ndodhet vazhdimisht është objekt i diskutimeve shoqërore të banorëve tanë. Nga 4 shkolla 8-vjeçare që ka Shoshi, nuk ka as një mësues matematike me arsim të lartë, as një biologjie dhe vetëm një gjuhe e historie. Afërsisht 50 % e kuadrit arsimor janë pa arsimin e mesëm pedagogjik, ndërkohë shumica e tyre janë jabanxhinj nga qyteti ose katundet e fushës Në qoftë se nuk ka kuadro vendas më çuditë fakti pse nuk dërgohen aty kuadro me arsim përkatës.Nga ky shkak rrjedhë cilësia shumë e ultë e mësimdhënies dhe të nxënësit , që shprehet qartë në pamundësinë për të kryer arsimin e mesëm edhe nga shumë e nxënës " të mirë "që nxjerrin këto shkolla 8 vjeçare.

3-Kur ka mungesë kuadri pedagogjik, kur ka nevojë për personel të mesëm mjekësor, më çuditë fakti se pse nga Komiteti Ekzekutiv i Shkodrës nuk jepen pothuaj fare bursa apo të drejta studimi për në shkollën pedagogjike dhe mjekësore, por vetëm për veterinere, zooteknikë, nderime bujqësore etj.

4-Tani për tani është krejt e pamundur që 71% e nxënësve të vazhdojnë shkollën e mesme pasi bursat janë fare të pakta dhe një shkollë e mesme që është në Breg të Lumit nuk plotëson të gjitha kërkesat e nxënësve, por edhe shumë të tjerë nuk janë në gjendje për arsye largësie rreth 7-8 orë vajtje-ardhje. Nga ky shkak lindë domosdoshmërish nevoja e hapjes së një shkolle të mesme në zonën e Shoshit.

Është për të ardhur keq, por është fakt si drita e diellit që për afro 45 vjet nga Zona e Shoshit nuk kanë mbaruar as 10 veta arsimin e lartë.

5-Kooperativa jonë ka sipërfaqe të kufizuar, me toka të varfra, prandaj në vitin me prodhueshmëri më të mirë vetëm 6-7 muaj sigurohet buka, dita e punës kurrë nuk ka kaluar 100 lekëshin dhe mesatarja shumë vjeçare shkon 45-55 lekë për ditë. Blegtoria që në fakt ka kushte më të përshtatshme është në plan të dytë. Numri i krerëve ka ardhë gjithnjë në rënie dhe sot është disa herë më i vogël se përpara kolektivizimit.

Nga fundi i nëntorit deri në fillim të mbjelljeve pranverore nuk ka front pune për kooperativistët, sikur blegtoria të kishte më përparësi më tepër njerëzit do të kishin mundësi të punësoheshin.

6-Si mund të bëhet edukimi i nxënësve dhe i rinisë për vendlindjen, kur nuk ka asnjë muze në gjithë zonën, kur ka vetëm një lapidar për Çetën Partizane të Dukagjinit dhe nuk ka asnjë tjetër për luftërat dhe atdhetarët e së kaluarës. 7-Shqipëria ka vite që prodhon bukën në vend, por populli ka ankesa, pasi buka merret me racion. 700-gr janë të pamjaftueshme për njerëzit që merren me punë aktive fizike në kushte të ashpra të dimrit të acartë alpin.

8-Këto kushte kanë ndikuar edhe në mënyrën e jetesës që është larg së qeni socialiste dhe e kulturuar, por e veshur me elementë patriarkal dhe konservator duke i sjellë pengesa serioze së resë e cila shumë pak propagandohet tek masa e të rinjve.

Vazhdon zhvillimi, sidomos i morteve patriarkale, me tendenca të theksuara primitivizmi . Kur vdes një njeri për tre ditë me radhë grumbullohen njerëz të pa masë me të ngrëna e me të pira, mish, raki verë etj pothuaj si në dasmë. Asnjëherë nuk bëhet pyetja se çfarë pëson ekonomia familjare më pas? Si mund t'i përballojë gjithë këto shpenzime një familje që ka veç një lopë. A është e drejtë që për vdekjen e gjyshes të theret lopa e vetme dhe nipat dhe mbesat të mbesin me bukë thatë? Pasojat duken në mënyrën e jetesës, në veshjen dhe ushqimin e fëmijëve që në shumë raste ngjasojnë me Lulin e vogël !

9- I gjithë Shoshi në qendër të kooperativës ka vetëm një dyqan me artikuj të përzier, ndërkohë kur dyqane të tilla ka çdo këshill, ne na mungojnë konfeksionet, enët e kuzhinës, mobilieria, mungesa e të cilave ka ndikuar drejtpërdrejt për një jetë të kulturuar.

10-Ndërkohë kur fshati është tepër i thyer dhe me kushte klimaterike shumë të ashpra, ndihet shumë mungesa e një spitali me disa shtretër për raste urgjente.

Akoma nuk ka shtëpi lindje dhe është e pa imagjinueshme lindja e grave në shtëpi në ditët tona.

I dashur shoku Ramiz!

Si i ri që jam, më dhemb shpirti për vendlindjen time, prandaj ju vura personalisht në dijeni. Vërtetësia e thënieve të mija le të verifikohet. Kam besim tek Partia me ju në krye, i dashur shoku Ramiz, se këto probleme të gjejnë zgjidhje sa më parë!

Ju paçim sa malet!

Me nderime dhe respekt

Prelë Milani I.L.P Shkodër

Fakulteti Histori- Gjeog rafi

Shkodër 5.01.1986

PS: Po sot pas 17 vjetësh demokraci si është gjendja e atyre njerëzve që jetojnë përsëri në ato male?!