Speciale » Namani
Qazim Namani: Kullat në fshatin Gumnishtë të Shalës
E hene, 08.02.2010, 09:32 PM
KULLAT NË FSHATIN GUMNISHTË TË SHALËS
Nga Qazim Namani
Kullat si kategori të arkitekturës tonë popullore dallojnë ndërmjet tyre për nga kompozicioni, planimetria, funksioni dhe dukja arkitektonike.
Në shekullin e XIX edhe në trevat verilindore të Kosovës së sotme vërehet se ishte shumë aktive veprimtaria e mjeshtërve të talentuar dibran.
Disa kulla të këtij fshati i ndërtuan mjeshtër nga Dibra, por ka edhe kulla që u punuan nga mjeshtër vendor të fshatit. Po thuaj se gati të gjitha kullat janë punuar me gurë të gdhendur të cilët janë marr nga muret e lokalitetit antik Katunishta në fshatin Gumnishtë.
Në muret e këtyre kullave vërehen se janë murosur gurë me dekorime të ndryshme si: rrathë koncentrik, orë diellore, rozeta, trekëndësha, simbole astrale dhe shkronja latine.
Motivet e stilit gjeometrik solar të lidhura me diellin dhe hënën gjenden mjaftë shpesh të gdhendura në oxhaqe, mbi dyer, dritare, dollap të banesave tona fshatare.
Pa e mohuar praninë e tyre edhe te popujt tjerë këto simbole të kultit dëshmojnë se kultura jonë popullore ishte mjaftë e hapur sa i përket marrëdhënieve dhe kontakteve kulturore edhe me popuj tjerë.
Banorët vendor tregojnë se gurët janë sjellë nga Katunishta dhe nga dy kishat e vjetra të fshatit. Fshatarët tregojnë se ndërtimi i shkollës së fshatit pas luftës së dytë botërore është bërë me gurët e kishës së fshatit në lagjen e Hysenajve. Nezir Hyseni i cili kishte punuar si murator për ndërtimin e shkollës pohon se shumë gurë që janë vendosur në mure i kanë kryqet e skalitur. Po ashtu ai na tregoi se lidhja e gurëve në atë kohë është bërë me llaç balte.
Banorët e këtij fshati ishin të njohur si minator, murator dhe skalitës të gurit. Po thuaj se në të gjitha oborret e shtëpive vëreheshin rrathë të puseve të skalitur me dekor dhe shkronja dhe ishin punuar nga mjeshtërit e fshatit duke e përdorur gurë vendor. Nezir Hyseni na tregoi se si e ka punuar vet gurin e pusit të tij me diametër prej 75 cm.
Karakteristik e ndërtimeve me gurë në këtë fshat janë mbi 10 kulla rrënoja të mbetura nga lufta e fundit të cilat i dogj ushtria serbe. Si vlera të trashëgimisë kulturore me interes për tu studiuar janë gurët me dekorime në rrënojat e mureve të kullës së Sylejman Ismajlit për të cilët thuhet se ishin sjellë nga muret e kishës së vjetër në lagjen e sipërme, në Katunishtë.
Në lagjen Hysenaj janë të njohura disa kulla e sidomos veçohen kullat e Latif dhe Dibran Hysenit, që të dyja me dimensione 13x7m , pastaj kulla e Kadri Hysenit, Rexhep Hysenit por këto kulla u dogjën nga serbët.
Kulla e Latif Hysenin e kishte edhe odën e cila një kohë shërbeu edhe si shkollë e fshatit.
Komentoni
Artikuj te tjere
Qazim Namani & Xhafer Cakolli: Shtëpia e Asllan Cakollit në Krilevë të malësisë së Gallapit
Qazim Namani: Hebrejt e Kosovës gjatë luftës së dytë botërore
Qazim Namani: Kulla e Murat Tahirit në Popovë
Qazim Namani: Hebrejtë në Kosovë mes dy luftrave botërore
Qazim Namani & Behxhet Dibrani: Gjurmë të lashtësisë dhe toponimet në fshatin Gumnishtë të Shalës së Bajgorës
Qazim Namani: Varrezat e hebrenjve në Kosovë
Qazim Namani: Kontributi i hebrejëve në zhvillimin ekonomik, tregtar dhe kulturor
Qazim Namani: Hebrejtë në Kosovë gjatë pushtimit osman
Qazim Namani: Prania e hebrejëve para pushtimit osman të Kosovës
Qazim Namani: Migrimet e para hebreje në Gadishullin Ballkanik (I)
Qazim Namani & Behxhet Dibrani: Gërmime klandestine në fshatin Gumnishtë (komuna e Vushtrrisë)
Qazim Namani & Arzie Zeneli: Vlerat historike dhe arkitektonike të kullës së Sylejman-Fazli Tahirajt
Qazim Namani: Kultura materiale dhe historia e qytetit të Prishtinës
Qazim Namani & Enver Rexha: Gërmadhat e Gjytetit në Bellasicë
Qazim Namani & Arzije Zeneli: Vlerat kulturore të kullës së Xhemajl Haxhisë...
Qazim Namani: Pështjellaku i grave të Llapit dhe Gallapit
Qazim Namani: Vlerat kulturore dhe historike të shtëpisë së Mulla Ademit
Qazim Namani: Milush Kopili dhe beteja e Kosovës
Ekskluzive: Qazim Namani - Fusha e Kosovës, fusha e kështjellave