Demir Krasniqi: Martirët e Karadakut të Gjilanit

Nga folklori ynë :

 

MARTIRËT E KARADAKUT TË GJILANIT

 

Ngoni shokë dhe ju miqësia –

Shka ka shkrue historia ,

Ta këndojnë n’ kangë dhe rinia ,

Ta përcjellin dhe sharkia ,

Ta vështrojnë edhe njerëzia ,

Se ç’ rrënim ka ba Turkia !

 

Kur ka ardhë turku ndër ne –

Na i ka humbë komb e atdhe ,

Na i ka nrrue doke e fe .

Mallkoj Zot , dyert e Sulltanit ,

Nam t’ madh bani n’ atë rreth t’ Gjilanit !

Nam të madh bani n’ këtë ven ,

S’ guxon kush me kanë i kështen ! ( krishterë )

 

Këqyr kështenimi çka kanë punue –

Po donë turqit mej mashtrue ,

Kanë nisë emnat tuj i nrrue ,

Tuj u ba turqë po thonë me emër ,

Fenë e Krishtit tuj majtë me zemër .

 

Qeveritë Perëndimore –

Tue njohtë mirë Turqinë mizore ,

Fort nji ditë e kanë ngushtue ,

Fenë e Krishtit me e lirue !

 

Kjo Turqia osmanli ,

Mjaftë mizore , por pa fuqi ,

Paska pru  nji ferman të ri !

Ferman t’ ri e paska pru –

T’ gjitha fetë me i liru’!

Kosovarët kur kanë nigue –

Kanë nisë fenë për me e zbulue !

Veç nji punë qi do marue –

Dikush duhet me e fillue !

 

Pra , e filluen nja disa burra –

Dy katunde : Binqa e Stublla .

U ka pri nji burrë me famë ,

Krye fisit i gashjan .

E për ditë t’ mrame , kur derdhet gjaku –

Me ta ishte tanë Karadaku !

Këta kreshnikë kur janë bashkue –

N’ nji odë  mblidhen me kuvendue ,

Tri ditë rresht kanë bisedue ,

Dhe vendimin e kanë pru ,

Sa ma parë me u besatu’ ,

Me Kanun t’ Lekë Dukagjinit ,

N’ Qiri t’ festës e n’ Kishë t’ Shën Linit ,

Se pa u gri e pa u coptue ,

Fenë e Krishtit s’ kem me e lëshue ,

Se s’ jem turqit e Sulltan Mexhitit ,

Po jem shqiptarë të Dukagjinit !

 

T’ Dukagjinit , racë shqiptari ,

Ne , këtë fe na e ka lanë i pari ,

T’ shkojmë t’ lajmërohemi te meshtari ,

Të lajmërojmë Patër Antoni ,

Të lajmërojmë te ai fat i joni !

Para u del Patër Antoni ,

Patër Antoni , para u ka dalë –

Mirë se erdhët burra shqiptarë ,

Për diçka , ju , keni ardhë !

 

-Lum zotni , Zoti t’ rritë jetën ,

S’ ki se pse , ne , me na pvetën ,

Se fare mirë ti naj din jetën ,

Nën këtë Turqi jemi tuj hjekën !

Na, edhe emnat i patëm nrrue ,

Keshe fjala , mej mashtrue ,

Por , qetash jemi pendue ,

Kem lidhë besë e jem betue ,

Me shkue turkit e mej kallxue –

Se na s’ mujmë fenë me e nrrue !

 

-Pra , zotni, pashë Perëndinë ,

Lajmëro Francën dhe Austrinë ,

Amerikën e Anglinë ,

Tanë Shqypninë edhe Prusinë ,

Vatikanin e Italinë ,

Se do t’ bahet nji mrekulli ,

Do t’ na hupin me robë e fëmijë ,

E si nipat e Kastriotit –

Mos me i ra na mohit kombit !

 

Patër Antoni , si i njeu këto fjalë –

Fort iu que delli në ballë ,

Ka marrë qirat e i ka kallë !

Po i kallë qirat e dyllit ,

Mirë po i çelë fletat e Ungjillit ,

Stolën në qafë e paska vnue ,

Ka ba kryq e asht betue –

Mjaftë shumë herë kam shkrue për ju ,

Me shokë t’ mi , mjaftë kam punue ,

Diplomatëve letra tu ju que ,

Të tanë botën e kamë lajmërue ,

Ç’ asht tue ba turku ndër juve !

 

Pra , nji besë t’ Zotit , jam tuj ju dhanë –

Se unë vetun s’ kam me ju lanë ,

Për ju , shpirtin kam me e dhanë !

Pra, ju burra , n’ m’ nigofshi mue –

Këtë punë t’ madhe qi e kem fillue ,

Hiq nuk duhet me u vonue ,

Veç n’ Gilan duhet me shkue ,

Hyqymetit me i lajmërue !

 

Tuj folë Frati e tu e nigue ,

Maruen fjalët e janë tfillue ,

Në Gilan , fill paskan shkue ,

Maliq Begut i kanë kallxue –

Maliq Beg , pashë jetën tane ,

Thonë kanë dalë do fermane ,

Për t’ gjithë popujt n’ ylqe tane ,

Si n’ Ballkan e si n’ Shqypni ,

Ju ka dhanun fesë liri !

E kemi ardhë sot me t’ kallxue –

Se me dhunë fenë e kem nrrue !

Pra, tash fetë na janë lirue ,

Dhe hyzmetin Ty, ta bajmë ,

T’ bajmë hyzmet , të lajmë vergi ,

Dhe i shkojmë mbretit n’ ushtri !

Kur i ndjeu Begu , këto fjalë –

Zemra n’ gjoks deshti me ju kallë !

Po ma thërret nji Efendi ,

Efendi – Tahir Gërmovën ,

Që e kishte shitë fenë e kombin ,

Qi e kishte shitë kombin shqiptarë –

Për me kanë n’ Gilan , i parë !

 

Maliq Begu , Tahir Efendija –

Zoti i tyne ishte Turkija !

Të dy bashkë po kuvendojnë ,

Plane t’ vështura po mbarojnë –

Katolikët , qysh t’i  farojmë ?!

Me këta burra po kuvendojnë ,

Bjeshkët e arta po iu premtojnë ,

Kurrsesi burrat s’ po e ngojnë !

Dikur Begu , ish idhnue –

Paska nisë me u këcënue !

Ai Ndre Marku , kuvendarë –

N’ ato vise – shpi e parë ,

Burrë çeliku edhe shqyptarë ,

-Maliq Beg – tha – falma nji fjalë ,

Me dy mende këtu s’ kem i ardhë ,

Veç me kallxue ballë për ballë ,

Se kombin e Krishtin , s’e lëshojmë për t’ gjallë !

N’ emën t’ shokëve , po t’ bajë be –

T’ madh e t’ vogël me na pre ,

E kemi sosë me dekë për atdhe ,

S’ ki pse Beg , t’ lodhesh me ne !

 

Efendiu edhe Begi ,

Mbasi s’ mund i banë  kurrqysh për veti –

E dhanë urdhnin e të gjithë i msheli !

 

Maliq Begu , ai shpirtzi –

Hajde nji herë , more Efendi !

Hajde nji herë , Tahir Gërmova –

Për këtë punë do t’ ndien Stambolla !

Do t’ na ndien Avdyl Mexhiti –

Nuk e len pa e lajmërue prifti !

Se këta prifta , drejt me thanë –

E kanë lidhjen me krejt dynjanë !

Për me e hjekë barrën prej veti –

Po e bajnë mend , për mej que n’ gjeti !

Kanë mendu’ , kanë pru vendim –

Mej que t’ shkretit në Prishtinë !

 

Këqyr çka banë këta t’ pa mëshirë –

I kanë lidhë t’ shkretit n’ zinxhirë !...

Po m’ i  lidhin n’ zinxhirë të trasha –

I quen n’ Prishtinë , te Jashar Pasha !

Jashar Pasha – turqeli ,

Kur i pau të kështenët me sy –

Si kulshedra deshti mej përbi ,

Po mundohet mendjen me ja u thye !

Veç , mesap , mundi po u shkon kot –

Hiq s’ po trembën këta Kastriotë !

 

 

Ai Ndre Marku , çka po thotë –

Nigo Pashë , pashë nji Zot ,

Edhe Begut i kam thanë ,

I kam thanë Begut e Efendisë ,

Se me ndihmën e Perëndisë ,

Nuk do t’ bahemi këlyshët e Turkisë !

S’ bahemi këlyshët e Stambollit ,

Se jemi nipat e Kastriotit !

Jemi të tokave të Dukagjinit ,

Nuk i bijmë mohit kombit e Krishtit !

 

Atëherë, Pasha u tërbue ,

Xhelatxhive , iu ka ngërmue –

Merrni kaurrat , n’ burg mej que ,

Kundraj mbretit peshë janë que !

Nisi Pasha , me mendue ,

Vet s’ po mundet mej dënue ,

Kongjollozët janë informue ,

Jashar Pasha , nji farë veleti ,

S’ po don fajin me ja lanë veç veti !

Thërret mexhlisin prej Prizrenit ,

Për me pasë për veti mproje –

Thërret të parët prej Kumanove !

Thërret prej Shkupi e prej Gilani ,

Në Prishtinë , mbledhjen e bani .

 

Jashar Pasha i Prishtinës ,

Poj shkruen letër korcllës s’ Vjenës –

Në Kosovë asht nji milet ,

Nuk janë shumë , veç janë pak krejt !

Besa – besë , mjaftë janë pak ,

Veç kurrënjiherë nuk rrinë rahat !

S’ mundet kush mej rahatue ,

Kundra mbretit tash janë que ,

Na s’ po dojmë për me ju damtue ,

N’ koftë e mujtne , te ju mej prue !

 

Ministria e Austrisë ,

Nji përgjegjëje ja banë Turkisë –

S’ asht ai popull me këtë mbret ,

Por, ata janë në vatan të  vet !

Janë nënshtetas të Sulltanit ,

E mbas-ardhësat e Ilirianit !

 

Jashar Pasha , qen i tërbuem ,

N’ Stamboll , letrën e paska quem –

A po e din Baba Sulltan ,

Nji milet që këtu e kamë ,

S’ pranojnë Dinë , s’ pranojnë Islam ,

Veç të kështen po donë mu kanë !

Në mos kjoftë këta mej largue ,

Krejt Kosova , peshë janë que ,

Fenë Islame , po donë me e lëshue ,

E shqiptarë me u deklarue !

 

Mbreti, letrën e dredhon ,

Jashar Pashën , mirë po e mëson –

Jashar Pasho , more zotni ,

Banë qysh t’ munesh me ata kaurrijë !

E n’ mos mujsh menjen me ja u thy’ –

Të gjithë syrgjynë , bjermi n’ Turki !

Se n’ Turki , ja u bajmë na çarën –

Menjiherë ja u hupim farën !

 

Ishalla Pashën, Zoti e hupë –

I muer t’ burgosnit e i qoj në Shkup !

Selim Pasha , menxi s’ priti –

I pranoj të shkretit e n’ burg i qiti !

Veç këta burra hiq s’ po kanë dert –

Si martirë po bajnë gajret !

Histori , ti kjofsh bekue –

S’ po len emnat mej harrue !

Pra, këta emna n’ histori –

Po i përmendim edhe n’ sharki !

 

A po ngon , or Mali i Zi i Shkupit –

Qi je que kundra turkit ?

A po ngoni , more Karadak –

Po ju lutëm , vështroni pak ,

Si ke i ri , e si ke plak !

Këta emna qi poj këndojmë –

T’i mbajmë n’ mendje , mos t’i harrojmë !

E tash unë po i filloj

Dhe disa emna poj lexoj :

Ndre Hyseni , Pjetër Smajli ,

Prek Alija , Gëzim Selmani ,

Që ky asht ai nji sosjani ,

Bardh Ahmeti e Shyt Sinani .

Haj , medet , se çka me kanë ,

Të gjithë këta burra janë Binçjanë !

Sot për Binçën tonë u ba nami –

Për kurbana poj lypë Sulltani !

Tash poj këndoj edhe do burra –

Kreshnikë malesh , të gjithë nga Stublla !

Djem të lehtë porsi skifteri ,

Qi për fe edhe atdhe –

E dhanë jetën si me le :

Gjergj Gashi , Ramë Murtezi ,

Pjetër Tuna , Dokë Hyseni ,

Ai Zef Jahja , Murat Andrea ,

Trima të rreptë , bash sikur rrëfeja !

Gustin Zeka , Pjetër Koliqi ,

Të fortë si guri e si çeliku ,

Gjeli i Memës , Flamur Murtezi –

Me shokë t’ vet , po m’ i  lypë mbreti !

Fitër Kola , Luani i Bekës –

Burra t’ fortë – kreshnik të bjeshkës !

Ai Ndre Stublla , djalë i ri –

Kambët e tija ishin ngri ,

Ia pret mjeku turqeli !

Selim Pasha , turk i tlrbuem –

Fort këta njerëz asht tu i munduem ,

Nuk len asnji me i vizitue ,

S’ len ushqim kush me ju que !...

 

Patër Antoni , fort ish ngushtue ,

Ka hypë kalit , n’ Shkup ka shkue ,

Ipeshkvit n’ Prizren , ju ka lajmërue –

Famullia më maroi mue ,

N’ burg të Shkupit , m’ i  kanë prue ,

Nja të gjallë s’ dojnë me ma lëshue !

N’ katër anët e botës , Ipeshkvi ka shkrue –

Selim Pasha e paska hetue ,

Patër Antonin e kanë burgue ,

Tue rrehë e tue mundue ,

Vargorët n’ kambë ja paskan vnue !

Po sa u mëshel Pater Antoni ,

Erdhi letra prej Stambolli –

Mblidhni kaurra gjithë sa të doni !

Mblidhni t’ gjithë me gra , me fëmijë –

Me mi pru syrgjyn n’ Turki !

 

Selim Pasha , i ngrani i dreqit ,

Ia qon letrën Maliq Begit –

Mblidhe shpejt atë farë t’ miletit ,

Se kurban do t’ ja qojmë mbretit !

Mblidhgjau robët e mblidhja fëmijë –

T’ gjithë t’i  nisim për Azi !

Maliq Begu , satrapi plak ,

Ai barbar për Karadak ,

Merrni plakat e merrni t’ rejat ,

Merrni pleqtë e merrni t’ rijtë ,

Merrni gratë e merrni fëmijtë ,

Mos ja u leni asnji  n’ shpi !

Mos ja u leni asnji për çare –

Se ka thanë Sulltani –  mej qitë fare !

E tatarët , po këlyshët e tij –

Mblodhën pleq e mblodhën t’ rijë ,

Deshë e dathë me gra e fëmijë ,

E për Shkup i kanë tfillue ,

Tu  i rrehë rrugës  e  tu i mundue !...

E në Shkup , t’ shkretit , kur  kanë shkue –

Me meshkujt e vet nuk janë bashkue !

 

Zot i Madh , ti kjofsh lavdue ,

Kur nër veti janë bashkue ,

Si u bashkuen të gjithë nër veti ,

T’ lodhun uni e t’ lodhun eti ,

Plasi vaji , plasi kiameti !...

T’ lodhun etit e t’ lodhun unit –

Me ju dhimtë gurit e drunit !

Vajtojnë zojat e Malësisë –

Ah, mori dera e Osmanlisë ,

Të vraftë dora e Perëndisë ,

Nam t’ madh bane n’ fis t’ Shqypnisë !

Për me mujtë me ja  marrë Atdhenë –

Me gazep ia ndërrove fenë !

Ai qi s’ deshti fenë me ndërrue –

Atdheun e vet u deshtë me e lëshue !

Nji pjesë duelën n’ Kalabri ,

Me qindra – mijëra u shkrinë n’ Serbi !...

Kelmendasit kah Austria ,

Shumë të tjerë kah Bullgaria !...

Do i qitën në viset e veta –

I lëshuen fushat e dolën n’ kepa !

Karadake i Gilanit –

Tash ra n’ kthetrat e luanit ,

N’ dorë të këlyshëve të Sulltanit !

Mali i Zi , malësi e  Shkupit –

Ra në dorë tirane t’ turkit !...

 

Selim Pasha , nji qen qafirit ,

Për me e zhdukë fisin arbënorë –

Nisi njerëzit për Augorë !...

Nisi njerëzit për rrugë t’ mërgimit –

Për qejf t’ shkaut e mllef të dinit ,

Në drejtim të Selanikit .

Në drejtim me gjetë Stambollin –

Kanë me veti Patër Antonin !

Kanë me veti atë farë fratit –

Shpesh po e lidhin ndër bark të kalit !

Rrugë e vështirë për fis t’ shqiptarit –

Bash si rruga e Kalvarit !

Gra e fëmijë n’ do kerre t’ vjetra ,

Burrat n’ kambë lidhun me hekra !

Bjeshkëve t’ Sharrit , po vajton zana –

Vaj medet , mori nana të shkreta ,

Se n’ gazep po u shkojka jeta ,

Tu ja u kthye shpinën trojeve t’ veta ,

Tuj pri burri i lidhun me hekra ,

Lidhë me hekra , tuj i ra zaptiu

E nanave t’ shkreta me fëmijë për gjiu !...

Rruga Shkup e Selanik –

Zaptiu ndiq e shqyptari ik ,

Kur u lodhke e therrshin me thikë !

E therrte n’ thikë e gjuejke n’ përrue –

Britke i shkreti :”Kuku për mue !”

Atëherë britshin edhe gratë e mjera –

Tash e hajnë bishat e egra !

Po mi gjuejnë pyjeve t’ Kepit ,

N’ Selanik , mbërri ishin kanë ,

T’ lodhun , t’ këputun e shpirt tuj dhanë !

Pleq e t’ rijë , burra e gra –

Tuj fshi lotët e me za tuj kja !

Tuj fshi lotët si ujët e gurrës –

Për ata qi u mbetën rrugës !

U mbetën rrugës prej gazepit –

Tuj i ngranë bishat e peshqit e detit !...

 

N’ Selanik , kur paskan ardhë –

Nji kongjolloz , para u ka dalë !

Mirë po i këqyrë këtë grup shqyptarë ,

N’ tirq e n’ hekra , n’ plisa t’ bardhë ,

Gratë me zhguna me lidhësa n’ ballë !

Dhimbë poj bje telektualit –

Kur pau fratin ndër bark të kalit !

Fort i briti kapedanit ,

Fort i briti atij zabiti –

More i poshtër , ç ‘ të bani prifti ?!

More i poshtër , prifti çka të bani ,

A deshte vet , a të tha Sulltani ?!

A vet deshte me e mbytë të shkretin ?

Pra , ta dijshë edhe lajmëroje mbretin ,

Se herë do kurë ia shihni sherrin !

Edhe fratin duerve ia hjek ,

E ka marrë dhe e çon n’ shpi t’ vet .

Në shpi t’ vet e paska que –

Me mjek të vetin tu e mjekue !...

 

Kongjollozi i Hingilizit –

I përcjellun prej nji priftit ,

Shkoj te i pari i Selanikit !

Shkoi te i pari , me ta ka folun –

Guverner , lajmëro Stambollin !

Shpejt Stambollin me e lajmërue –

Këta njerëz mirë mej strehue !

Ç’ bani i pari i Selanikit –

Nji xhemi ia lypi mexhlisit !

Nji xhemi krejt shpartallue –

Këta martirë i ka ngarkue !

I ngarkon martirët e shkretë –

Për n’ Azi , diku me i tretë !...

 

Perëndi , të kjofsh nderue –

N’ Selanik , nji prift kish qillue !

Nji prift i ri – Dom Leonardi ,

Si detyrë që e ka meshtari ,

Mirë martirët i ka hetue ,

Me nji barkë t’ keqe , të gjithë ngujue !

Prifti , mirë ka organizue ,

Me anë të miqve me ju ndihmue –

Do veshë – mbathje , ushqim me ju que !

 

Ah, more Zot , të kjofsha falë ,

Nja prej tyne , s’ po jet i gjallë –

Të gjithë të sëmutë e tuj u kallë !

Të gjithë të sëmutë e tuj u kallë eti ,

Tuj dekë t’ shkretit e tuj i hedhë n’ deti ,

Kush s’ e  mbanë mend kësi kiameti !

Me të vërtetë se çka kanë hjekë ,

Këta martirë – shqiptarë të shkretë ,

Numri i tyne të tregon vet !

Prej Kosove e deri n’ det –

Ishin nisë njiqnd e tetëdhetë !

Tuj dekë rrugës , tu i hedhë n’ det –

Shih nji herë se sa kanë mbetë !

Fëmijë e burra , ashtu edhe gratë ,

Tash kanë mbetë shtatëdhetë e gjashtë !

 

Mori xhemi , ti kjofsh mallkue –

Kah je nisë, kah je tfillue ,

Kah po donë këta njerëz mej que ?!

-Deri n’ Brusë , mue m’ kanë urdhnue –

Guvernerit me ja que !

N’ Brusë , të shkretit kur kanë shkue ,

Guverneri ka urdhnue –

N’ Muhaliq , këta njerëz mej que !

N’ Muhaliq , kur paskan mbërri –

Me nji burg t’ vështirë i kanë shti !

Me nji han – burg , i kanë ngujue –

Bukë , as ujë nuk ju kanë que ,

As s’ kanë shtrojë, as s’ kanë me u mbulue !

 

N’ Ipeshkvi , i kanë hetue ,

Se n’ çfarë burgu i kanë que –

Kongjollozët i kanë lajmërue !

Kongjollozët i lajmëroi menjiheri –

Të tre shkuen te Guverneri !

Guvernerit i kanë kallxue –

N’ Mihaliq , po dojmë me shkue ,

Do njerëz n’ burg mej vizitue !

Rojën e burgut mej lajmërue –

Mos t’ gabojnë me na ndalue !

 

Këqyr shka bani Guverneri –

Nji gavaz t’ vetin ja u dha me veti !

N’ Muhaliq , kur paskan hy ,

Shka me pa , o Zot , me sy –

Burra e gra , pleq e fëmi’ ,

Tmerrë e madhe u paska hy !

U ka shti trishtim e mnera –

Katër t’ vdekun , të qitun te dera ,

Kishte nisë me ju ardhë era ,

Fort po kjajnë ato gra të mjera !

 

Kongjollozët kanë urdhnue –

Nji vend vorresh me e caktue ,

Këto xhenaze me i vorrue !

Nji vend vorresh ja u kanë lëshue –

Ata të dekunit i kanë vorrue !

Abat Jacinti ka fillue ,

Kur  kërkoi Ipeshkvi i vendit –

Ia mbërrinë motrat prej kuvendit !

Nja tri motra , si tri shejtnesha –

U prunë ushqim dhe u prunë tesha .

Ato motra , por sa kanë ardhë –

U ba burgi por si spital !

Hiq këto motra nuk po pritojnë –

Ditë e natë aty punojnë ,

Ja u ndërrojnë teshat , ju shtrojnë dhe i mlojnë ,

Dhe me barna po ju ndihmojnë .

Motrat tjera , qi po ja u qojnë –

Këta martirë , jetë kur po  ndërrojnë ,

Me shyhret nër vorre po i qojnë .

Ishin kanë motra burrnore ,

Këqyr çka banë në ato vorre ,

Ishin me fis Arbënore –

Kanë marue nji përmendore .

Përmendore n’ mermer të bardhë ,

I kanë shkrue nja dy – tri fjalë :

“Këtu pushojnë martirë shqyptarë ,

Nga Binça e Stublla – kosovarë !”

Shpjegim i fjalëve të panjohura :

 

Djeu – dëgjoi

Dynja – turq. Bota , gjithësia , njerëzimi

Din – tuq. Fe , kryesisht muhamedane

Efendi – turq. Zotëri

Farojmë – Çrrënjosur , fshirë nga faqja e dheut

Gavaz – turq. Rojtar , polic

Gazep – turq. Mundim i madh , vuajtje

Han – turq. Bujtinë , bujtore , burg

Hyqymeti – arabisht : hukama; turq. Hykymet – pushteti, qeveria

Hingilizi – turq. Anglia , Britania e Madhe , Mbretëria e Bashkuar

HILLEREAU – Delegati i Stambollit dhe Kryeipeshkëv i Petra-s .

Hyzmet – turq. Shërbim

Inshalla – turq. Bëre Zot ! ( Ofshamë për bekim , ose mallkim )

Ipeshkvi i vendit – Quheshe Imzot Jeran Maria

Karadaku –  turq. Mali i Zi i Shkupit

Kaurr – turq. Gjavur – I pa fe, emër me të cilin turqit i quanin me përbuzje atë që nuk ishte i fesë islame , i krishterë , shkja ...etj.

Kongjollozët – Konsulët

Korcllës – Konzullit

Kurban – turq. Viktimë , fli, flijim

Kiamet – turq. Fatkeqësi e madhe , shtrëngatë , përmbytje , mbarim

Kepi – Bjeshkët , shkrepa shkëmbinjsh

Mexhlisi –  arab. Mexhlis , turq . Meçlis – Kuvend , Mbledhje

Milet – turq. Popull

Mesap – Sa duket , si duket , me gjasë

Medet – turq. Mjerë , mjerim, dhembje , frikë , e keqe e madhe

Mexhlisit – Këshillit , Kuvendit

Meshtari – Prifti , ai që celebron meshën , liturgjinë , meshtari , urata

Mënera – Mjeri , tmerri , trishtimi

Nam –  turq. kërdi

Nami – turq . Kërdi , katastrofë

Qari – Fitimi , leverdia

Qafir – turq. Njeri i pa fe , i pa besë

Qejf – turq. Dëshirë

Rahat – turq. Qetë , urtë , pa trazime

Rahatua – Qetësua

Syrgjyn –  turq. Mërgimtarë , martirë

Skifteri – Skifteri , shpend grabitqar

Shkau -  shkijet , serbët

Shejtnesha – Quheshin : Maria LESUEUR , Bernardina dhe Katarina – tri motra të nderit që shërbenin të sëmurët dhe ndihmonin të varfërit .

Telektuali – intelektuali , mendjetari , dijetari

Vergi – turq. Tatim , taksa që paguhet për dyçan , për shtazë , tokë , etj, detyrim , tatim

Veleti – turq. Velet – fëmijëror , i zgjatur e dinak

Vatan – turq. Atdhe , Vendlindje

Xhemi – turq. Anije shpatalluke me vela

Xhenaze – turq. Kufoma e të vdekurit

Zabiti – truq. Oficeri

Ylqe – turq. Rreth , rrethi , në rrethin tënd

 

SQARIME :

Këtë epikë popullore e ka kënduar rapsodi popullor : Arben Stublla , në fshatin Stubëll  të Karadakut , më 1971 .

Këtë rapsodi e ka shënuar dhe ma ka dhuruar zotëriu Mursel Jashari , profesor i historisë në Gjilan , i lindur në fshatin Sefer të Karadakut .

Botimi i kësaj rapsodie epike , bëhet pa asnjë ndryshim , as ndërhyrje gjuhësore , me qëllim të ruajtjes së origjinalitetit dhe të autoktonisë burimore .

Botimin e kësaj rapsodie epiko – historike e ka bërë Demir KRASNIQI , në librin e tij me titull :”DIELL LIRIE “- botuar në Gjilan, më 2008 , faqe 33 – 51.