Kulturë
Gëzim Llojdia: Udha e karvaneve dhe filmi i Clooney-t
E merkure, 27.05.2015, 07:06 PM
UDHA E KARVANEVE DHE FILMI I GEORGE CLOONEY
Nga Gëzim Llojdia*
1.
Rreth 36 ha me koordinata 34°33?36?N 38°16?2?E , me moshë 2000 vjeçare e braktisur në vitin 1932,regjistruar në UNESCO me emrin zyrtar: Siti Palmyra, vendosur në kriteret i, ii, iv,caktuar 1980 (Sesioni 4),referenca nr. 23,pasuria antike :rrënojat monumentale përfshijnë tempullin, teatër të lashtë, kolonadë të famshëm 2,000-vjeçar,por që aktualisht mund të rrezikohet. Gjithë shqetësimi nisi kur ky vend hyri zyrtarisht në një luftë civile të brendshme nga ku furia e saj tash është në veprim më ekstrem.Hyrja e ISS në këtë qëndër rrënojash antike përbënte një krim.
Cfarë mund të ngjasi me rrënojat e shekujve në pasurinë e eshtrave të saj historike. Por,çfarë ishte Plamira në kohët e hershme?
Palmira,thonë studiuesit ,është qyteti i madh karvanëve në pikën perëndimor të Rrugës së Mëndafshit, ende e dremitur në shkretëtirë,ku gur gëlqeror i saj, i gdhendur bukur si 2000 vjet më parë.
Site of
2.
Sinteza e UNESCO ,për rrënojat që ka qyteti:Kriter (i): Madhështia e rrënojat e Palmyra, në rritje nga shkretëtira sirianen veri-lindje të Damaskut është testament për arritjen unike estetike e një oazi të pasur karavanesh të përhershëm nën sundimin e Romës nga IER në shekullin e 3-të pas Krishtit . Kolonada e madhe përbën një shembull karakteristik të një lloji të strukturës e cila përfaqëson një zhvillim të madh artistik.
Criterion (ii): Njohja e shkëlqimit të rrënojave të e Palmyra nga udhetarët gjatë shekujve të 17 dhe 18 kontribuan shumë në ringjalljen e mëvonshëm të stileve klasike arkitektonike dhe projektimit urban në Perëndim.
Criterion (iv): Rruga monumentale e koloniadës, e hapur në qendër me pasazhe mbuluara anësore, dhe rrugët ndihmëse kryq e dizajnit të ngjashme së bashku me ndërtesat e mëdha publike, formojnë një ilustrim të shquar të arkitekturës dhe shtrirjes urbane në kulmin e zgjerimit të Romës dhe angazhimi me Lindjen. Tempulli i madh Baalin është konsideruar si një nga ndërtesat më të rëndësishme fetare të shekullit 1 ad në Lindje dhe e dizajnit unik. Trajtimi i gdhendur skulpturore me qemer monumentale nëpër të cilat qyteti është afruar nga tempulli i madh është një shembull i shquar i Palmyrene artit. Monumentet jashtë mureve të qytetit në zonën e njohur si Lugina e varreve ka shfaqur ndërtim me metoda të dallueshme.
3.
Studiues
të shumtë të kësaj kulture përmendin faktin se : në zonën në perëndim të
Plini Plaku e përshkruar qytetin në vitet 70 të e.s , si i famshëm për vendndodhjen e tij, pasurinë e tokës së saj, dhe burimet e ujit që e rrethojnë atë, duke i bërë aktivitetet bujqësore dhe dërgimit të jetë të mundur.
Të dhëna
të tjera janë se siti
4.
“Një grup
i Monumenteve, shkruan :”Mail onlin”e ka
ardhur së bashku për të ndihmuar ,për të fshehur objekte 2,000-vjeçar nga
kthetrat e
Në një dremitje të filmit George Clooney me të njëjtin emër i cili doli vitin e kaluar, një grup vendasit nxituan për të fshehur dhe të varrosur copa në muze, të mbledhin objekte të vogla dhe të qëndrojnë roje mbi rrënojat .
U bëj thirrje atyre Sirisë ,njerëzve të monumenteve,tha arkeologu , në lidhje me ushtarët dhe akademikët të cilët shpëtuan artin evropian nga nazistët gjatë Luftës së Dytë Botërore, si dramatizohet në filmin e Clooney. Vullnetarët kanë sfiduan përparimin e xhihadiste për të dokumentuar dhe për të mbrojtur objekte të lashta.
Z. Azm ishte themelues drejtor i ruajtjes në Drejtorinë e Përgjithshme të antikave dhe Muze si dhe mësimdhënë në Universitetin e Damaskut të Sirisë para se të shkojnë në mërgim në Ohajo.
Z.
Sabrine ka lypur regjimin me telefon për të dërguar përforcime për të mbrojtur
Palmyrën si dhe helikopterë për heqjen e
objekteve për sigurinë. Ai ka zhvilluar një rrjet të vullnetarëve në të gjithë
Sirinë, të cilin ai e mban në kontakt me anë të Skype,ata bëjnë 'ndihmën e parë' për ndërtesat e dëmtuara. Ata janë të trajnuar në mënyrën se
si mund të marinë nga vendet kryesore,
dokumentet që mund të humbasin dhe se si të
fshehin objekte të çmuara, që mund të jenë në rrezik, duke shënuar më pas vendet me
Z.
Sabrine tha: "Në qoftë se ne të humbasin
Arkeologët po trajnojnë " Burrat e Monumenteve " për ruajtur të kaluarën e Sirisë
Mes shkatërrimit dhe rrezikun e luftës civile, arkeologët siriane dhe aktivistët janë duke rrezikuar jetën e tyre në luftën kundër plaçkitje,shkruan Andreë Curry, për National Geographic.
Ajo mund të jetë tepër vonë për të shpëtuar, por arkeologët dhe aktivistët po përpiqen për të ruajtur atë që ka mbetur nga e historia e pasur e Sirisë, e cila shtrihet mbrapa më shumë se 10.000 vjet. Përpjekjet janë fokusuar në trajnimin vendasve për të ruajtur monumentet e lashta dhe koleksionet muze në mes të një zonë lufte. Organizatat duke përfshirë Universitetin e Qendrës Trashëgimisë Kulturore Pensilvanisë, Këshilli Ndërkombëtar për Monumenteve dhe siteve (ICOMOS), dhe Trashëgimia për Paqe, një rrjet i vullnetarëve dhe aktivistëve të bazuar në Spanjë, kanë mbajtur punëtor për të trajnuar si dhe arkeologët siriane, kurratorë dhe aktivistë në "ndihma e parë për objekte," thotë Emma Cunliffe, një konsulent i specializuar në mbrojtjen e trashëgimisë gjatë konflikteve. Në mes të një lufte, që ka vrarë më shumë se 190.000 njerëz deri tani, rrënojat e mijëvjeçarëve të vjetër dhe muzetë me pluhur nuk mund të duken si një prioritet. Por arkeologët, thonë se ruajtja e të kaluarën së Sirisë është e rëndësishme nëse vendi duhet të shërohet një ditë nga shfarosja e luftës civile. Turizmi kulturor ishte një shtyllë e ekonomisë sirian para 2011, thotë John Russell, një konsulent i Departamentit të Shtetit i cili ndihmon vendet të mbrojë thesaret e tyre arkeologjike.
"Plaçkitja
është mundësi e një punë ,që lufta mund të krijojë", thotë Salam al
Kuntar, një arkeolog i sirian i cili u largua nga vendi në vitin 2012 dhe tani
punon në Muzeun Penn. Post-pushtimi dhe grabitjet në Irak kanë përmbytur tregun e zi me artefakte babilonase dhe tableta sumeriane argjilore,
duke tërhequr vëmendjen e autoriteteve ndërkombëtare, por në Siri plaçkitësit
janë të dhënë me artefaktet me lidhjet
me Greqinë e lashtë dhe Romën."Objekte klasike janë më të lehtë për te
shitur, sepse figurinat romake mund të vijë nga kudo", thotë Al Kuntar.
"Pllakat janë më të vështira për tregun edhe për shkak të Interpolit." Konfiskimi i
Palmira këtë javë nga ISIS,shkruan Nathan Gardles,te Ëorld post mund të jetë
më emblematike të moshës së re, të errët që
zbret në Lindjen e Mesme,ata kanë
premtuar për prishjen edhe të
rrënojat të këtij udhëkryqi
të lashtë të Perandorisë Romake, Indisë,
Kinës dhe Persisë, që përfaqëson diversitetin historik të ndërthurjes të
kulturave. Siç njofton, korrespondenti ËorldPost, Sofia Jones,
*Studiues