Kulturë
Kalosh Çeliku: Kakademiku
E premte, 04.05.2012, 06:22 PM
KAKADEMIKU
(Kritiku është
ai që zgjedh rolin e spiunit në kohë lufte, ngaqë s’ka guxim të luftojë…) - Flober
Nga: KALOSH
ÇELIKU
Herë ec
me njërën, herë me tjetrën këmbë. Në një dorë mbaj brekët, me tjetrën shkopin. Njëri
sy më shikon para këmbëve, tjetri në qiell. Veshi i djathtë dëgjon Lumin, i
majti Rrufenë. Kokën ma mban qafa, qafën e mbaj unë. Mua më mban toka.
Kush e mban
Diellin?
Ja, këtij
duhet t’i gjejmë një qafë të fortë, o njerëz! Ç’është e drjeta ai e ka qafën. Po,
ne nuk dijmë kush e mban Diellin? Si çdo kokë që e ka qafën e vet, ashtu duhet
ta ketë edhe Dielli. Dielli duhet të ketë edhe këmbë… Duar… Veshë… Sy… Gojë… Në
doni të dini më shumë, Dielli duhet të ketë edhe zemër. Ç’mendoni ju po të mos
kishte Dielli zemër? A do të derdhte rreze mbi tokë? Jo. Atëherë, në çfarë mjerimi
do të mbytej bota? Mos pyet. Këtë e them sepse s’kam guxim të të përgjigjem me
ndonjë përrallë. Rrenë. E kam mbi kokë një tokmak. Sa herë që flas mendime të rrezikshme
më dhemb kryet. Zemra më dobësohet, më dobësohet aq tepër sa mezi e vë në lëvizje
gjakun. Trutë më ngushtohen, më dridhen në kokë si në konservë. E ndjej veten të
harruar si një lundër në det, mes stuhish e dallgësh. Mundohem not të afrohem,
të dal në breg, po era më shtyn sa më thellë midis valëve. Është një luftë për
jetë a vdekje.
- Plak-o,
të kam gjetur një nuse! E zgjoi nga këto mendime Kakademiku.
- Mbaje për
vete, o burrë! Ia pafsh hajrin! Unë kam nuse.
- Vërtetë
ke, por nuk është si kjo që ta kam gjetur unë pas shtatë malesh. Plak, është me
faqe të kuqe. Flokët i ka pas shpine deri në fund të këmbëve. Bereqetin në lëmë
nuk mund ta fusin në hambar as shtatë burra. Po të duash ta paguaj edhe biletën
të shkosh në atë Qytet të Anadollit…
- Jo. Falemnderit.
Nuk ka nevojë. Le t’i ketë të kuqe jo vetëm faqet, por edhe bereqetin me gjithë
rraqe…
- E
merrja me mend unë këtë punë. Ti je mësuar të jetosh këtu në varfëri. Ta mbajsh
barkun me dorë për bukë nëpër ditë. Plak, ky është vend fukara. Vend i nemur
nga Baba Dovleti. Dëgjomë mua, ec hipi trenit shko te nusja në Turqi!
- Për ty është
i varfër, por mua nuk më lënë të ik varret…
- Ha-haa-haaa!...
Plak, të kam ditur të mençur. Ti flet marrëzira.
- Nuk dua
të më dish të mençur, unë e di ku ma ke bërë gropën.
- Ndal,
plak! Ngutesh. Mos fol ashtu, he burrë! Unë gropën?
- Po. Po,
ti. E ke mbuluar edhe me kashtë. Vetëm mos harro, populli thotë: Ai që ia bënë gropën
tjetrit, bie vetë në gropë.
- Plak,
unë e pata për të mirën tënde, desha të të dërgoj në një vend me lule.
- Ti më premton
lule, por unë i dua ferrat!...
- Plak,
thyeje këmbën e shejtanit!
- Jo. Më tepër
e dua këtë vend! Atdheun. Të parët e mi… Nënën… Babain me dhjetë plagë… Kurrë nuk
do t’ia arrish qëllimit të më përzësh nga kjo baltë. Edhe, e di pse?! Askund
nuk zure vend si kurva burrë më burrë, ti shkon parti më parti politike. Kurvës,
tekefundit i ka hije. Mos them, ma përkujton edhe stafetën e shokut Tito dorë më
dorë, kur ia dorëzonin pionierët me nga një shami të kuqe përqafe për ditëlindje.
Vetëm se, ti nuk ke kujt t’ia dorëzosh “stafetën”, Babai yt hëngër fiq dhe
vdiq, mbete qyqe mes sorrave. Përçudi, kur u doli gjumi gati të gjithë të përzunë
me një shqelm bythëve: Ibrahim Rugova nga Prishtina, Sali Berisha nga Tirana. Rehabilitim,
kërkove në Shkup te njerëzit e penës, Pashallëku i Babait. Shkaku, se: këta
mund t’i manipulosh më së lehti si Kakademik. Vrik ike pasi i përçave edhe këta
artistë dhe, bythekrye drejtë te Kabineti i Babait. Vite më vonë, pas lufte (2001)
nga ku si “ i përndjekur politik” do t’i sulesh për emërime nëpër komisione të ndryshme
edhe Ali Ahmetit, o Sanço Panço shqiptar. Universitetit të Tetovës. Edhe këtu
nuk të zuri bytha vend duke u marrë me “veprime madhore patriotike”, dhe një ditë
të përzunë si qen me zgjebe.
Kohën e
fundit, në kuadër të Njëqindvjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, përsëri
manipulon me njerëzit e painformuar të penës, përuron “kulturë madhore
shqiptare” nëpër birucat e errëta njëpartiake
nëpër Bit-Pazar. Hap debate kulturore sakatuese me vetevten pa asnjë zë të ftuar
që mendon ndryshe nga Klani juaj “sllavo-shqiptar”: rreth Encikopedisë maqedonase,
Letërsisë maqedonase, plan-programeve shkollore, teksteve shkollore, lektyrave
shkollore. Gurë e dru hedh pata të pranishmëve mbi “vëllezërit” si fajtorë. E
harron se ti je fajtori kryesor, pyka e tyre teknefese: përpilues i teksteve
shkollore, anëtar i komisonit për ndarjen e çmimeve në nivel republikan,
manifestime kulturore. Fotografohesh para kamerave telelvizive pa fije turpi me
dy-tre kalorës të arratisur e ndonjë Sanço Panço në emër të popullit shqiptar për
Dylqinenë e Tobozës. E, harron se arsimi dhe kultura nuk i takojnë vetëm një partie
politike, po mbarë popullit shqiptar. Edhe sot e kësaj dite vazhdon të na përçash
si shqiptarë, shesësh lirë te “vëllezërit”. Nesër, ku do të përfundosh me gjithë
këtë “bagazh patriotik” mbi shpinë gjoja për “vëllazërim-bashkim në shtetin e përbashkët”?!
E di, vështirë e ke të më përgjigjesh. Ja, po ta them unë si Profet shqiptar: Askund
më larg se në ndonjë varr-hale. Përditë e më thellë fundosesh në hurdhë. Dora e
valëvitur vetëm të ka mbetur jashtë mbi ujë për ndihmë. Përpiqesh ta mbash
gjallë shpirtin, shpëtosh veten duke i fundosur edhe shpëtimtarët e pafajshëm në
fund të hurdhës. Megjithatë, e kam për detyrë të ta përkujtoj: I mbyturi vetëm
tre herë delë mbi ujë. Populli thotë: rrezik është të mbyturit t’ia shtrish dorën
se, të tërheq me vete në rrymën e ujit. Ferra do të të çelin mbi varr në vend të
luleve. Ferra, gomari me qerre.
Fatkeqësia
shqiptare: Përçudi, ende vazhdon t’i shesësh
personalitet shqiptare për një drekë ose darkë edhe në kohën e sotshme
demokratike. Edhe, merreni me mend: në Njëqindvjetorin e Pavarësisë të Shqipërisë
duke prezentuar kulturën dhe letërsinë shqipe të coptuar nëpër kufinj politik. E
di, ku: në fund të sallës të Panairit të librit Shkupi 2012 me kokën në brekë. Vend,
në të cilin është dashur ta prezentoni siç i ka hije Shtetin Shqiptar në Njëqindvjetorin
e Pavarsisë. Qoshk, në të cilin me Kakademikun në krye nuk patët guxim të mbani
në atë mes kulturor as një përurim të librit, orë letrare. Përmëkeq, ju nuk i
njihni as instuticionet shqiptare që me mund, djersë e gjak i kemi themeluar
dhe mbajtur gjallë edhe para tytave të armëve: Fakultetin Pedagogjik, Katederën
e Gjhuës dhe Letërsisë Shqipe, Dy Unversitet e Tetovës, Dy Unione të Intelegjencisë
të Shqiptarëve, Lidhjen e Shkrimatarve Shqiptar. Dorën në zemër, ne i kemi
themeluar si Një, po ti na i ke coptuar në dy-tri katër institucione shqiptare.
Përçani penat më të njohura letrare të kësaj ane nëpër parti politike. Rrugës
ua hudhni nga një asht shpërblim, një torbë taxhi. E fshihni fytyrën e shëmtuar
me shami të zezë. Mjerim shqiptar.
- Tani, më
në fund u binda se me të vërtetë qenke i marrë. Ika.
- Hupu! Theje
qafën! Për këtë vend, për këto varre jam i marrë. Jetoj i marrë… Ec i marrë… Kundërshtoj
i marrë… Dënohem si i marrë… Vdes i marrë…
Njerëzit
që mendojnë për të mirën tënde i ke në çdo rrugë… Fshat… Qytet… Shtihen: njëri
me lëkurë të lepurit. Tjetri me lëkurë të qengjit. Por, dikur, kur i hap sytë t’i
shohësh më mirë, i sheh me lëkurë të gjarpërit… Dhelprës… Ujkut… Derrit… Habitesh.
Fillon kokës t’i biesh me grushta. Don të zgjohesh nga gjumi. Po, e gjithë kjo është
e vërtetë, o plak! Ti nuk flen. Nuk sheh ëndrra. E ke trupin e pastër, të kthjellët.
Vetëm sytë të erren. Në mesin e ditës të delë Nata me ferexhenë krahëve. Me një
shami të zezë përdhunshëm t’i lidhë sytë. Gojën ta mbyllë me njërën dorë dhe të
detyron ta lakosh rrugën. Që, t’u bindesh urdhërave të saja, herë pas here të mëshon
shpinës me thupër. Bythët nga zori i mban me duar. Të kërcënohet. Ec përpara,
plak i marrë! Ti gjithmonë duhet t’i kesh sytë të lidhur, me shami. Kështu me
sy të lidhur nuk do të shohësh gjë, nuk di kend ke takuar rrugës. Zëri i kujt të
ka thirrur pas shpine. Xhenazen e kujt e ke shkelur me këmbë. Do të ecësh me sy
të lidhur si duan të tjerët, plak. Dhe, nuk do të guxosh të flasësh marrëzira. He,
çfarë fjalësh të mençura do të nxjerrë ajo gojë… Mjaltë. Edhe ti pak shpinën do
ta zbusësh, se e ke të egër. Dikur, ajo vetë do të mësohet t’i hipë dikush dhe
ti do të ulesh ngadalë në gjunj, në tokë. Më vonë me kalorësin në shpinë do të vraposh
me të katra rrugës së gjatë gropa-gropa…
Mundohem.
Përpiqem me duar, vetëm pak ta heqi nga sytë shaminë. Vetëm pak të shoh dritën…
Vetëm pak të shoh ç’ndodhë rreth meje, midis këtyre njerëzve. Vetëm disa hapa të
ec i marrë fushës… Maleve… Të shoh xhenazen e kujt shkeli udhës. Thuprën e kujt
e kam pas bythëve. Cilin kalorës e kam në shpinë dhe kush më thirr rrugës së yjeve.
Por, kot. Mu kur dua ta heq pak më poshtë shaminë, dy duar të fuqishme ma shtrëngojnë
fortë dhe ma lidhin nyje. Paraftyroj lisat anë e mbanë udhës kokë më kokë. Zogun
e mbyllur në kafaz. Shkrimtarin të çmendur mbi libër. Piktorin e varur në atelje.
Diellin të pikëlluar mbi kokë. Tatën e Madhe me një gjysëm buke para këmbëve të
Skënderbeut, në Bit-Pazar… Zemërohem. Ngrihem më këmbë… Bërtas… Dua të ec me dy
këmbë! E dini ju kush ec me katër këmbë? Nuk dua më të më detyroni të ec si
kafshë. M’i zgjidhni sytë!... Sytë… Dua vetë ta shoh botën kaq të bukur, kaq të
mjerë! Kaq të pasur, kaq të varfër! Kaq të zbukuruar, kaq të shëmtuar!...
Dy duar të
fuqishme m’i zgjidhën sytë. Por, kur pash se ato dy duar ishin duart e mia! Qava.
E putha njërën, pastaj tjetrën dhe i ngrita lart nga qielli. Heu, qiell! Këto
duar m’i zgjidhën sytë… Këto duar, kur duan, thyejnë edhe pranga. Vrapova i
marrë rrugëve. Ngadalë… Shpejt… Më shpejt… Edhe më shpejt… Dikur u binda se të marrët
qenkan njerëz të lumtur. Njerëz që nuk lejojnë t’ua lidhësh sytë. Nuk u binden
urdhërave të asnjë kalorësi. Nuk mundesh t’i blejsh me para. Natën s’e veshin
ferexhenë e zezë. Ditën e bartin në duar. Natës ia zbulojnë me shkop marrëzirat
e Kakademikut të lëshuara rrugëve. I nxjerrin punë Hoxhë Efendiut që të nesërmen
në xhami, mëkatet e natës së kaluar t’ia mveshë Lugatit të Koçajve. Grave dorëlira
u shkruajnë letra dashurie të nënshkruara me emrin e Lugatit të Koçajve dhe u
caktojnë takim te Mulliri i Arapit, rrëzë Çukës. Natën e caktuar të veshur me këmisha
të bardha deri në fund të këmbëve, u dalin në takim si Lugat i Koçajve që t’u
shtohet bereqeti…
Fundi. Ka
ardhur fundi të flas marrëzira edhe në xhami. Nuk mund t’i duroj të gjitha
rrenat e Hoxhë Efendiut. Kakademikut si rrufjan. Fytyrat e tyre të shëmtuara
mbjellin tmerr… Frikë… Vdekje… Në petkun e tij “patritiko-fetar” fshihet Dreqi
me brirë. Ai ditën ua këndon besimtarëve Kur’anin, ndërsa natën zgjohet lugat. Duart
e tij që prekin Ku’ranin dinë të marrin edhe shpirtëra. Suksese të pakapërcyera
ka arritur te fëmijët. Nuk ma merr mendja Hoxhë Efendiu të jetë kujtuar vetë për
këtë mjeshtri. Është dikush tjetër që e ka ushtruar dhe mësuar në këtë zeje. Mua
më vjen çudi, se si njerëzit kanë aq besim në ato duar të përlyera me gjak. Kërkojnë
ndihmën e tij, u binden këshillave të tija edhe pse ato duar u sjellin vdekje. Këto
dreqni të hoxhës më frikojnë edhe mua plakun. Them: mos ndonjë ditë do të shkoj
edhe unë si qengji te kasapi, të kërkoj të më shërojë Hoxhë Efendiu. Ndodh,
Hoxha të m’i marrë mendtë, si dhelpra kur ua merr pulave. E dini ç’thonë fshatarët
për dhelprën dhe pulat? Ndoshta, e dini. Dhelpra i shikon pulat nga poshtë, nën
pemë. E ato i bien pa mend një nga një para këmbëve. Ndodh, Hoxhë Efendiu t’i
ketë sytë e dhelprës… Dhëmbin e gjarpërit… Gojën e ujkut… Zemrën e derrit…
- Tungjatjeta,
plak-o!
- Tungjatjeta,
zoti Shkrimtar!
- Plak,
nga të çojnë sot këmbët?
- Në xhami.
- Në xhami
plak, është Hoxhë Efendiu. Kakademiku me “salep-intelektualët”, që i falin mbi
qilima të Persisë pesë vekte, i luten Zotit per mëkate. Ditën rrinë me “patriotët
kuqezi” e natën kokë më kokë me “vëllezërit”. Të japin injeksion në kokë. Ta
varin hajmalinë për qafe si torbë me taxhi.
- Zoti
Shkrimtar, nuk mundem më ta bind veten që të hesht para gjith këtyre marrëzirave.
Një ditë do t’ia përplas në sy Hoxhë Efendiut, para xhematit, të gjitha të mirat
e të këqijat.
- Plak,
me këtë ecje do t’u ngjitesh maleve.
- Mjaft më
ndejta fushave, zoti Shkrimtar. Dua të pij edhe ujë burimi!...
- Plak,
edhe mua më duket se këtu shkrimet e mia nuk kanë zë, do të hip në majë të Çelëvjollcës
që e prek me kokë qiellin…
- Zoti
Shkrimtar, më kot dua t’i zgjoj me shkop të vdekurit nga varret. E kanë gjumin
e rëndë me vite nën ata gurë…
- Hesht,
plak! Mos shih ëndrra! Unë nuk mundem t’i zgjoj të gjallët nga gjumi, ti kërkon
t’i zgjosh të vdekurit.
- Zoti
Shkrimtar, nuk zgjohen të gjallët me rreshta e libra duke i rënë samarit, t’i
teket gomarit, ashtu siç nuk zgjohen të vdekurit me shkop duke u rënë gurëve të
varreve.
- Po, ç’të
bëjmë hallit, plak?
- Të ngrihemi vetë më këmbë… Ta shajmë Natën me ferexhe… T’i bërtasim Dimrit… Përzëmë nga mesi ynë Hoxhën. Kakademikun me “salep-intelektualët” hipur mbi gomarë. Të lindë Dielli në Çelëvjollcë … Ta thërrasim Pranverën…