Albert Vataj: Tre brezat e familjes Ajnshtajn në një foto

Tre brezat e familjes Ajnshtajn në një foto, tre gjenerata mendimesh të ndritura që e bënë gjenialiteti në një fushë gravitacionale

Nga Albert Vataj

Në vitin 1932, një fotografi e rrallë kapte Albert Ajnshtajnin me të birin, Hans Albertin, dhe nipin, Bernhard Caesar.

Në jetën e Albert Ajnshtajnit, shkenca dhe familja u ndërthurën shpesh në mënyra të papritura. Ai quhej një ndër mendjet më të ndritura që njerëzimi ka njohur, një njeri që ndryshoi themelin e mënyrës se si e kuptojmë universin. Por, njëkohësisht, Ajnshtajni ishte një qenie njerëzore e brishtë, e ngarkuar me dilema morale, me vështirësitë e përditshme dhe me përgjegjësitë e një babai që mundohej të mbante kontakte me botën e tij intime, në një kohë kur bota e jashtme kërkonte gjithçka prej tij. Në këtë udhëtim të dyfishtë, mes yjeve të fizikës dhe tokës së nxehtë të emocioneve, lind historia e marrëdhënies së tij me të birin, Hans Albertin.

Hans Alberti lindi në vitin 1904, në një periudhë shpërthimesh intelektuale dhe tensionesh familjare. Ai u rrit nën hijen e një gjeniu, duke bartur një peshë që nuk kërkoi kurrë. Fëmijëria e tij u shënua nga ndarjet, lëvizjet dhe kërkimi i vazhdueshëm për stabilitet, por në të njëjtën kohë, ai trashëgoi një mprehtësi mendore dhe një disiplinë të brendshme që e shtyu drejt rrugës së vet shkencore. Në vend që të ndiqte fizikën abstrakte të të atit, Hans Alberti e gjeti veten te shkencat e aplikuara, duke u bërë një nga inxhinierët hidraulikë më të respektuar të kohës. Kjo ishte mënyra e tij për të ndërtuar një identitet: jo duke e imituar babanë, por duke e zhvilluar një tjetër shtyllë të dijes.

Megjithëse Ajnshtajni shpesh ishte larg fizikisht, letrat e tij ndaj Hans Albertit tregojnë një at tjetër, jo njeriun që shembte teoritë e shekullit, por atë që kërkonte të ndante këshilla të thjeshta për jetën, për studimet, për zgjedhjet e vështira. Ato letra ishin ura të padukshme, të cilat Ajnshtajni përpiqej t’i mbante të forta përmes mendimit, fjalës dhe reflektimit. Në to nuk ka formula, por ka një përpjekje të sinqertë për të qenë prezent, për të mos humbur atë që jeta e tij e furishme kërcënonte t’ia rrëmbente.

Hans Alberti e vazhdoi këtë traditë të rënies së pashmangshme drejt dijes. Ai krijoi një familje të gjerë, duke sjellë në jetë katër fëmijë. Mes tyre ishte Bernhard Caesar Ajnshtajn, i lindur në vitin 1930, i cili, sikur një fill i padukshëm magnetik, u tërhoq drejt të njëjtit univers shkencor të gjyshit. Bernhardi u bë fizikant, duke transportuar emrin Ajnshtajn në epokën moderne, atje ku teknologjia, elektronika dhe kërkimet e reja hapnin kapituj krejt të tjerë të dijes.

Trashëgimia e familjes Ajnshtajn nuk është thjesht një listë profesionistësh të shquar. Ajo është historia e një fryme, një lloj graviteti të brendshëm që nuk vjen nga fama, por nga mënyra se si mendimi i lirë dhe kureshtja intelektuale bëhen pjesë e gjakut. Brezat e kësaj familjeje nuk u lidhën vetëm nga mbiemri; ata u lidhën nga etja për të pyetur, për të kuptuar, për të sfiduar.

Kjo e bën Ajnshtajnin jo vetëm një ikonë të fizikës, por edhe një element qendror të një universi njerëzor, në të cilin ndikimi i tij nuk mbaroi me teorinë e relativitetit. Ai vijoi të jetojë në përpjekjet e Hans Albertit për disiplinë e dije, në kërkimet e Bernhardit për inovacion dhe në fotografitë e rralla ku tre brezat shfaqen bashkë, duke dëshmuar se, përtej formulave që ndryshuan shkencën, Ajnshtajni kishte arritur të ndërtonte një trashëgimi që kalon përmes zemrës së familjes, një trashëgimi që nuk matet me ekuacione, por me jetë të prekura, me mendje të nxitura dhe me atë lidhje të heshtur që vetëm gjaku dhe mendimi mund ta ndërtojnë.

Në këtë kuptim, familja Ajnshtajn mbetet një nga shembujt më të bukur të mënyrës se si gjenialiteti nuk është vetëm një dhunti personale, por një fushë gravitacionale që zgjeron hapësirën për brezat që vijnë pas.