Fritz Radovani: T'paharrueshmit miq!

SHKOLLA NORMALE  E ELBASANIT 1909

T’PAHARRUESHMIT MIQ!

KALUEN 70 E SA, VJET…

Pergatiti Fritz RADOVANI

Po, po ikën vitet si ujë! Ishte viti 1953 kur në Shkoder mërrijti grupi i Profesorave të Elbasanit, Ishin Edukatorët dhe Miqtë tonë të Perjetshem dhe të Paharrueshem!

Dashunia e Tyne prindore dhe edukative u skalit në gurt’ e Rozafës sonë!

Askujt nuk i shkonte mendja se Ata do t’ ishin kopjot e Prindve tonë të vertetë!

Asht shumë e vështirë me mbetë në kujtesën e brezave të ardhëshme dhe me u besue ajo tragjedi aq e madhe që ka ngja per 47 vjet në një vend aq të vogel sa asht Shqipnia! Vetem në një sistem komunist të tipit stalinist oriental dhe enverist mund të mendohet me gjetë agjenta që janë të lindun me prishë e me shkatrrue gjithshka që asht e mirë, jo vetem e dobishme dhe perparimtare per shtetin e tyne, po edhe e realizueme me sakrifica shekullore.

Ngjau edhe kjo mbas vitit 1946 në Shkoder ku kishte mbetë vetem Gjimnazi i Shtetit, në të cilin mbas vitit 1949 perfshihej edhe shkolla e mesme pedagogjike, ku mund të vazhdonin shkollen vetem ata nxanës që konsideroheshin të “deklasuar” dhe që nuk lejoheshin me shkue në shkolla te tjera jo vetem në Shkoder, po n’ asnjë qytet tjeter...

Ishte viti 1949 kur erdhi në Shkoder kryetar i degës së mbrendeshme terroristi Hilmi Seiti, i cili, porsa shkeli në token e zharitun, i dergon një kerkesë ministrit të ri të mbrendshem, Mehmet Shehut, me të cilen i kerkon: “Me që në Gjimnazin e Shkodrës vlon propaganda antikomuniste, na dërgoni sa më parë 100  (njëqint) konviktorë nga Jugu”... (Arkivi i M.M.Tiranë). Perveç 100 konviktorëve që do t’i sherbenin sigurimit të shtetit, drejtor i Gjimnazit vjen nga Korça amorali kriminel Skender Villa, i cili në vitin 1945 asht kenë hetues në degen e Korçës, punë që e vazhdon me perkushtim ndaj kolegëve dhe nxanësve të Gjimnazit te Shkodres.

Bashkë me té janë edhe disa mësues të atij qyteti, por kurrë në modelin e drejtorit katil të porsaardhun dhe të panjoftun nga Shkodra...

Ishte viti 1952, kur unë detyrohem me vazhdue shkollen pedagogjike, që ishte nen një kulm me gjimnazin dhe me një drejtor të perbashkët, aso kohe vijnë në Shkoder edhe një grup pedagogësh nga një drejtim tjeter, jo ma nga Korça, po nga Elbasani. As sot nuk dij me tregue as kush i solli, as pse i sollen këta pedagogë në Shkoder, mbasi koha e sherbimit të Tyne kje mjaft e gjatë dhe shumë frytdhanëse në disa drejtime. Vetem Ata e dinin pse?

E para që filloi vitin e dytë nga ky grup ishte Prof. Roza Bebi, që na mësonte histori dhe gjeografi. Ajo ishte moshë e re, por një vajzë e nderueme, që respektohej nga të gjithë per qendrimin e Saj. Një tjeter mësues i këtij grupi në moshë të re, që na mësonte rusisht në vitin e tretë, ishte Prof. Ndriçim Gjata, i cili ishte edhe kujdestar i klasës sonë. Djalë serioz, kerkues dhe fjalëpakë... Shumë persona të rezervuem dhe të sjellshem me ne.

Kujtoj nga Profesori ynë Ndriçim Gjata, kur erdhi një orë në klasë, ban apelin dhe ngriti një nxanës tek tabela...Ai vetë erdhi nga fundi i klasës dhe u ulë në banken ku ishe unë vetem mbasi mungonte shoku i bankes atëditë... M’u afrue tek veshi dhe më tha këto fjalë: “Kjo është ora e fundit që bëjmë sëbashku mbasi jam transferuar dhe do iki nga Shkodra. Më vjen shumë keq per disa nxënës që po shkëputem. Shiko, Radovani, ruaju fort dhe tregou i kujdesëshem, mbasi drejtori Villa kerkon per të bërë keq!”

Unë u topita nga fjalët e tij, mbasi kater vjet perpara drejtori Skender Villa kishte arrestue vllaun e madh Alfonsin, që u dënue tetë vjet burg, ndera vllaun tjeter Toninin e perjashtoi pergjithmonë nga shkolla me motivacionin “nuk pajtohet me frymen e shkollës së re”, pra, edhe unë ishe në pragun e një vendimi të tillë prej këtij drejtori katil.

Në vitin e dytë (1953) një tjeter Prof., Abdyl Kajanaku, na mësonte psikologji dhe landen kryesore, até të pedagogjisë, me të cilen vlersohej dhe aftësia e jonë per mësues. Ishte ma i moshuemi i grupit të profesorëve të Elbasanit, por me heshtjen e Tij jepte me kuptue shumë. Në dukje jepte pershtypjen se nuk kishte shoqni me profesora tjerë, po në të vertetë shihej ma shumë se të tjerët me personelin shkodranë, me të cilët ndonjëherë shihej edhe në Fushen e Qelës tue shetitë.

Ndersa në vitin e tretë dy landet e pedagogjisë (teori dhe praktikë) na i jepte Prof. Gani Daiu, që njihej si autoritar dhe shumë i aftë. Kur fliste, dallohej në perdorimin e Gegnishtes së Elbasanit. Në fund të vitit 1955 shkolla Pedagogjike u nda nga Gjimnazi dhe në maturë na shkueme në një ndertesë perballë ku deri atëherë grumbullohej drithi. Me né erdhi edhe grupi i profesorëve të Elbasanit, prej të cilit Drejtor i shkollës Pedagogjike u emnue Prof. Gani Daiu, një Profesor shumë i pergatitun në të gjitha drejtimet e jetës.

Vendi ku rrotulloheshin karro e qerre me drithë do të kthehej në shesh sportiv e mbrendë ambjenti duhej transformue nga magazina në shkollë...Per ambjentin e mbrendshem u ngarkue Prof. Lazer Kakarriqi, dhe per ambjentin e jashtem Prof. Esat Haxhi, dy profesorë të cilët do të mbesin të paharrueshem per brezat që ata vite ishin nder bankat e asaj shkollë. Me Prof. Lazrin u ngarkuem me punue një grup studentash që mbetem miq të perjetshem, Isa Alibali, Ferdinand Paci, Gjildo Haxhia dhe unë. Mbrenda dy tre muejsh ambjenti u kthye në një shkollë model. Po e njajta gja u realizue edhe në ambjentin rrethues perjashta.

Landen e marksizmit na e jepte sekretari i PPSh së shkollës, Prof. Enver Thanasi, i ardhun nga Vlona. Ishte personi ma i lidhun me komitetin e rinisë së shkollës, ku sekretar ishte nxanësi i klasës s’ime Bep Jubani. Kishte tre vjet që ishte antar i komitetit të rinisë së shkollave të cilave i ka sherbye ashtusi donte “partia”!!.

Në muejn maji, pak javë para mbylljes së vitit shkollor, Prof. Thanasi gjen një moment dhe organizon një mbledhje bashkë me sekretarin, Bepin, “me më thye mue dhe Eduard Çiurçisë nga një notë në sjellje, pse u qeshem...në oren e marksizmit...” Po mos t’ishte kundershtue propozimi nga Luçije Abati, dhe sikur gjithë kolektivi i klasës mos të mbante krah nga qendrimi i saj, edhe sot nuk do t’ishe me dokument mature e kushedi ku ishte fundi!

As këshilli pedagogjik nuk e pranoi propozimin e tyne, që si argument kryesor perdornin “biografinë” tonë.

Perfundoi viti shkollor dhe shumica iken nder fshatra. Bepi me disa “konviktorë” shkuen me studjue jashta shtetit, në Moskë dhe në vende të tjera socialiste... Vitet ecnin si gjithnjë! Kujtime që nuk shlyhen.

Me rasen e 10 vjetorit të maturës, në vitin 1966, unë përgatita një ekspozitë personale, me rastin e grumbullimit të shoqnisë sonë shkollore në shkollen pedagogjike, traditë që vazhdohet edhe sot nga ishstudentët e atyne viteve. Fjalen e hapjes e mbajti Ferdinand Paci. Ishte jo vetem shok shkolle po edhe Mik i emi deri në diten e fundit të jetës së Tij...

Një ditë ma parë, pra me datën 24 Qershor të 1966, tue kalue kah Kafja e Madhe, po shoh një burrë me kapelë republika të ndalun tek blini përballë hymjes. Kur u afrova afër shoh se ishte Prof Ganiu, që kishte ardhë nga Tirana për takimin tonë tradicional dhe po fliste me Bep Jubanin. Prof. Ganiu kishte plot 6 vjet që ishte trasferue në një shkollë teknike atje. Prita sa u nda prej Bepit dhe mbasi u përshëndetëm, me kërkesën e Tij, hyme me pi nga një kafe. Porsa u ulëm më pyeti për Bep Jubanin. I thashë vazhdoj mos me folë me té që nga mbledhja e fundit të vitit të maturës. Atëherë Prof. Ganiu hapi një histori të vitit 1956, kur isha maturant.  Aso kohe Ai  kishte pasë një të njohun të vetin oficer në degën e mbrendshme të Shkodres, që e kishte thirrë në degë dhe i kishte kërkue mendim si drejtor shkolle, nëse mundej të ishte e vërtetë kjo deklaratë e lëshueme nga sekretari i rinisë komuniste të shkollës, Bep Jubani? – Ky e kishte lexue: “Traktet e hedhura këto ditë në shkollën Pedagogjike, mendojmë se janë shkrue nga Federik Radovani, mbasi ai ka shkrimin e bukur dhe të ngjashëm me këte të trakteve. Njëkohësisht dy vëllaznit e tij, janë përjashtue nga shkolla se nuk janë pajtue me frymën revolucionare të shkollës sonë. Në fund kishte firmue Bep Jubani. Prof. Ganiu ishte pergjegjë: “Jo, kurrë nuk e ka bërë Fritzi këtë, jo! Unë e njoh mirë dhe ju garantoj se ai nuk është aq i papjekur. Domëthenja e kësaj deklarate ka lidhje me një kurdisje të Bepit me prof. Enver Thanasin, dhe ka të bëjë me një keqdashje të tyre ndaj Fritzit. Bepi ka punuar shumë për të eleminuar këte njëri, ai edhe tek unë ka tentuar të më bind per gjëra të tilla...Fritzi nuk është i tillë. Ai është ndër nxënësit më të përgatitur dhe të rregullt të shkollës, për këtë ju garantoj unë e po qe nëvoja këto fjalë i thëm edhe më lart!” Ky ishte Prof. Gani Daiu nga Elbasani perballë një agjenti sigurimi nga Shkodra!..

Ata Profesorë asht e vertetë që nuk vijnë ma qytetit të Shkodres!

Ata Mësues nga Elbasani ishin edhe prindët tanë, po edhe dashamirë të pashoq!

Asht e vertetë se kanë kalue shumë vite po Ata mbesin të Perjetshem nder kujtimet tona!

Shumica vertetë nuk jetojnë, po Emnat e Tyne nuk shlyhen asnjëherë nga kujtesa!

Themelet e asaj edukatë janë të pashlyeshme!

Edhe sot ajo edukatë vazhdon me nxjerrë filiza tek ajo lulishtë që na kujton aq shumë vepra të perherëshme, të Atij brezi të Paharrueshem t’ Atyne Miqve të Pavdekshem t’ Elbasanit të Shqipnisë sonë!

E me Ata Profesora rreshtohen edhe qytetarët e Korçës dhe të qyteteve të tjera...

Ata kujtime shkelqejnë edhe sot nder Ata Gurë të daltuem atëherë!..

Kujtime, kujtime... Kujtime që janë shkrue perjetësisht nder Gurt’ e Rozafes...

Rozafës, Asaj Plakës së vjeter karrshi Taraboshit...

Melbourne, 28 Fruer 2025.