Kulturë
Sadik Bejko: Si më mbrojtën Trifon Xhagjika dhe Stavri Rafael
E merkure, 29.12.2021, 08:10 PM
SI MË MBROJTËN TRIFON XHAGJIKA DHE STAVRI RAFAEL
Nga
Sadik Bejko
Këta
të dy, Trifon Xhagjikën dhe Stavri Rafaelin, nuk i kam takuar kurrë, por...më
kanë mbrojtur. Ja, se si ka ndodhur:
Ishte viti 1965. Kisha shkruar një poezi "Letër
nënës". I ndikuar nga poeti italian
Salvatore Quasimodo, nobelist. Në shqip atëherë njihej vetëm një poezi
me titull "Letër nënës", përkthim nga rusi i vetëvrarë S. ESENIN.
Italiani
S. Quasimodo e titullonte poezinë e tij "Mater dulcissima", me sa më kujtohet.
"Mater
dulcissiman" e kisha lexuar bashkë me një tufë poezish, një dorëshkrim
...përkthime shkruar me penë, me bojë mbi letra format A 4. Mbase përkthimi i
librit "Et subito sera" që atëherë në Tiranë në rrethe të ngushta
qarkullonte dorë më dorë pa emrin e përkthyesit.
Në
poezinë time "Letër Nënës", vjeshtë 1965, kishte një strofë me shumë helm, për kohën.
Aty
thuhej se : në këtë vend ka trumcakë të shumë që shtypen nga ca elefantë.
Thuhej:
ka të vdekur që peshojnë aq rëndë, sa të gjallët i tërheqin thellë nën baltë.
Poezinë
ua lexova Ahmet Golemit, boksier, poet, dhe Klito Fundos poet, bashkësdtudent.
Të dy miq të mi me të cilët lexonin shkrimet tona. Me ta kisha lexuar Quasimodon, por edhe poezi
në përkthim klandestin nga greku nobelist Jorgo Seferis.
-
Ku të shpje mushka, a ke mend në kokë...drejt në burg shkon më këtë poezi -
, tha Ahmet Golemi.
Klito
Fundua, korçari demoniak, qeshi.
-
Mos e tremb djalin, tha. Do t'ia falin,
e ka për herë të parë. E shumta, mund t'i presin bursën. Të mos i vazhdojë
më studimet e larta.
-
E pranoj të më presim bursën për studimet, u thashë . Babai im do të shesë lopën, delet...që të kem lekët për të
vazhduar studimet.
Kjo
që thashë, ishte gjëja më me pa mend që mund të thuhej. Isha dhe nën efektin e
verës. Atëherë pija më turbullonte me një gotë. Ishte një përgjigje krejt
naive. Se nuk e dija: i mbulonin a jo
shpenzimet e studimeve të mia lopa dhe delet e atit tim. (Por vallë... a i
shiste im atë bagëtitë për poezitë e mia?)
....nuk
kishte asnjë gjë të sigurtë në atë deklaratën time patetike.
Ahmet
Golemi dhe Klitua më duartrokitën. Ah, më thanë, sa e bukur. Djali bën poezi
politikisht të dyshimta dhe lopët e delet e babait ndërhyjnë me bulurima e me blegërima për ta marrë në
mbrojtje. Pa, pa, pa...
Kuptohej
që po talleshin .
Gjysmë
gote verë më kishte rënë në kokë .
Pa
pritur me seriozitet ata më thanë :
-
Hap sytë,Trifon Xhagjikën e vranë,
Stavri Rafaelin këto ditë e mbyllën në hapsanë. Mos e krruaj kokën me
shtetin, o i marrë...
Poezia
ime ato ditë u botua në gazetën "Drita". Strofën me elefantë, me të
vdekur, që të marrin më vete nën. baltë, redaktorët, fare pa më pyetur mua, e
kishin hequr, censuruar.
Por
nuk e harroj:
Klito
Fundua dhe Ahmet Golemi më kishin
paralajmëruar. Më patën thënë: ruaj
kokën, mos e pëso si Trifon Xhagjika, si
Stavri Rafael.