Fotaq Andrea: Fillesë e një korrespondence të gjatë e të rregullt me Moikomin

15 vjet më parë

Fillesë e një korrespondence të gjatë e të rregullt me MOIKOMIN – Unikal në emër e erudit si AI

Nga Fotaq Andrea

Letra shoqëruese

Strasbourg, 02.05.2020

I dashur Moikom,

Sigurisht që ma ke dërguar me shumë dashuri librin tënd me vizatime "Metaforat memece",

duke më nderuar ndër të parët miq e shokë, sapo e botove më 2014.

Libri më la mbresa të thella dhe më kujtohet shumë mirë se si më nxiti atë vit që ta thelloja edhe unë teknikën time të vizatimit me pikëzime-pickime akriliku në sfond të zi kartoçine, duke dashur të jepja simbolikisht motive nga të xhubletës shqiptare, i mrekulluar edhe nga libri e koleksioni etnografik i i poetes së fjalës së brishte Luljeta Dano.

Stilizimet dhe improvizimet, por sidomos ngjyrimet me akrilik të gurëve (nga Europa) që  kam nisur të pikturoj që nga 1997-ta do më shpinin shpesh drejt paraqitjesh fantazmagorike, brenda së cilave përhumbesha krejt, mbas ditësh të gjata e të lodhshme përkthimore,

ose pastaj në qëndrese stoike ndaj të papriturave të pakëndshme të jetës së vështirë në Perëndim, kur fatkeqësisht më shumë e pëson keq nga keqdashja dhe shpirtëzia e ndoca bashkatdhetarëve të tu gjuhëgjarpër e gojëhelm, se sa nga ftohtësia e vendalinjve frëngj.

Po të ridërgoj, sa për të rifreskuar kujtesën letrën time të parë për ty, që shënoi edhe bashkëpunimin dhe letërkëmbimin tonë të rregullt. 15 vjet më vonë, pa e prekur aspak këtë letër sa më poshtë, po i shtoj në fund vetëm dy portrete në gurë të Nënë Terezës dhe Skënderbeut, të botuara në album antologjinë time “ Skënderbeu, Heroi Kombëtar shqiptar, Atlet i Krishit, Mbrojtës i Europës, Tiranë, nëntor 2017”.

Përqafime me mall, mik i shtrenjtë dhe kujdesu fort për veten, sidomos në këto kohë të vështira pandemie kovid 19.

Fot.

Letra e parë dërguar Moikom Zeqos nga Fotaq Andrea

Strasburg, më 30 maj 2005

I dashur Moikom,

Më fal për vonesën e letrës : arsyet mund të rënditen à la file indienne, por më të përligjurat janë thjesht hallakatjet shpirtërore, pa shkuar më tej.

I vetmi kontakt i drejtpërdrejtë ditor që kam me vendin janë mediat shqiptare via internet, « kishëza » ku s’arrin dot të falesh sepse, në vend të të joshin për të mësuar vërtet diçka, të zhveshin nga çdo dëshirë për të klikuar në to.

Aktualisht, - ti e di më mirë nga unë -, aty po sundon politika politiciene e zgjedhjeve (me mbikëqyrje të turpshme ndërkombëtare, si më 1914 dhe 1920 kur ishim shtet-foshnje), ku janë vënë në garë, zotërinjtë politikanë, për të mos thënë shprehjen franceze politicards véreux, që do ta kish qejf në këtë rast gjeniu Rable, apo edhe Edmond Tupja me lojrat e fjalëve të tij therëse.

E filloj në këtë mënyrë, jo pa indinjatë e revoltë, pikërisht sipas modelit tënd për fillimin e Florimontit, ku i thur himn profesor Mahir Domit, duke e ngritur në piedestal të lavdisë, dhe ku fshikullon rëndë VIP-ët, që s’dinë ç’është humbja e një kolosi të shkencave albanologjike. Para disa kohësh, u ngrit Franca e tërë në këmbë me rastin e vdekjes së filozofit Zhak Derrida : çdo organ shkroi artikuj, çdo kanal televiziv e radiofonik i kushtoi emisione të posaçme, çdo librari prezantoi krejt fondin e veprave të shkruara, u fol e u nderua në shkolla, universitete e kudo, duke lartësuar kështu veprën dhe jetën e tij, duke dëshmuar kulturë e nderim për njeriun e shkencës e të mendimit. Dhe po para disa javësh, një kanal televiziv francez e quajti Shqipërinë « vendin më të korruptuar të planetit » dhe politikanët shqiptarë njerëzit më të korruptuar në botë, të cilëve duhet t’ua lyesh mirë qerren, në do të investosh diçka, (sipas shprehjes që përdorën « il faut bien les arroser »). Nuk kish turp më të madh për ne, sidomos për fëmijët tanë, të cilëve mundohemi si e si t’ua mbajmë lart dinjitetin dhe krenarinë kombëtare, t’ua ruajmë gjuhën, historinë dhe traditat tona të mrekullueshme. Dëmin më të madh Shqipërisë sot po ia bën vetë klasa politike shqiptare. Këtë, për fat të keq, mund ta pohojë kushdo, dhe duket sikur s’po thua ndonjë gjë të re, kaq shumë është zhveshur nga kuptimi i saj i vërtetë. O Zot, falju mëkatet, dhe ti, Moikom, më fal që u enda skutave që të prishin humorin.

Ndoshta e ke parë filmin e fundit Aleksandri i Madh të Olivier Stone. Pavarësisht si e ka vlerësuar kritika (me të mirat dhe të metat e veta, - si në çdo gjë !), më bëri në të përshtypje, mbi të gjitha, muzika e filmit. E pashë me tim bir 11 vjeç, - isha munduar ta ëmbëlsoja që më parë se Aleksandri është me gjak shqiptari. Shumë herë në skenat e betejave të famshme, në hovet e gjeniut luftarak, muzika, edhe pse shpërthyese, kish në sfond një polifoni të përpunuar e të habitshme, me melodiozitet sa epik dhe dramatik, dhe mua atëherë, më ngrihej qimja e parakrahut përpjetë, e mishi më pupurrizohej në krejt trupin, i përpirë nga skenat madhështore.

E them këtë jo se dua të të përcjell të njëjtin emocion, por thjesht për të treguar se gjithë Florimonti tënd është për mua një polifoni e tillë e fuqishme labe, ku personazhet dhe heronjtë e tu, nga mitikët te jetësorët, në kohë e hapësirë, këndojnë njëzëri këngën e shqiptarizmës, kur njëri ia merr, tjetri ia kthen, një tjetër ia hedh, një tjetër ia prêt, për t’u njëjësuar më pas, të gjithë së bashku, në ison e rrufeshme dhe buçitëse të Zeusit Zë.

Në fund të fundit, ç’është tjetër kënga polifonike në mos njëzëshmëria njerëzore natyrore shprehur shpirtërisht që nga Lashtësia, ashtu si vetë kënga e shpesëve, e në radhë të parë e bilbilit ? Ç’është tjetër Florimonti tënd në mos vetë ai bilbil për lashtësinë shqiptare që di të këndojë nën penën tënde, mes argumenteve që parashtron dhe erudicionit që shpalos ?

E lexoja Florimontin nën uturimën fluturuese të avionit të linjës Baden-Romë dhe përballë horizonteve që ti shpalos, vetë avioni më bëhej insekt kozmik, sekondë marrake në trokthin e furishëm të reve rënduar me mendim, tek ndjeja e përjetoja impulset dhe frymëmarrjen e veprës, herë përmes pathosit, seriozitetit, ashpërsisë a ironisë, herë nëpërmjet analizës, parashtrimeve, përqasjeve, përplasjeve të autorëve, epokave a trevave historike. Domosdo, boshti i veprës është shqiptarofilia, e të tjerëve po se po, por në radhë të parë shqiptarofilia tënde e hershme, për të cilën ti nuk ke rreshtur së shkruari dhe nuk ndjen një grimë lodhje në gjurmimet pasionante që bën. Lexoja dhe ndjeja jehonën e veprës të përhapej e tretej në brendësinë time, pa më velur, por kraharorin ama, mbushur me emocion, dhe tek ngrija herë-herë kokën, vështroja kryet tollovitëse të një kleriku që nuk rreshti së faluri me një kryq të vogël në dorë… Të gjallët me të gjallët, po edhe vdekatarët me të vdekurit...

Florimonti, si tërë librat e tua, shpreh nga ana tjetër shpirtin tënd artistik e poetik. Ti e di, që është një moshë e caktuar në jetën e njeriut kur entuziazmohesh e pasionohesh pas leximit. E pra, le të të rrëfehem edhe unë e të them se dhjetë a dymbëdhjetëvjeçar, dikur të kam pasë ndjekur në poezitë e tua të para, për detin, Durrësin, diellin, thellësitë kaltërore, etj. duke u zilepsur krejt e duke u orvatur madje të vargëzoj edhe unë vetë. Ka te Florimonti tënd hove të tilla poeticiteti, plasticiteti e elegance të shkruari që një hop, të duket sikur përmbajtja dhe forma, njeriu dhe poezia shkaktojnë njëfarë qarku elektrik të shkurtër, nga ku shpërthen shkrepëtimë e orakujve të Delfit dhe ravijëzohet vetëtimë e majave Akrokeraune. Ka të drejtë Jakobsoni kur thotë se tërë format e shprehjes përmbajnë lidhjen e fjalës me botën dhe se ky është pikërisht arti i gjuhës, që ti di ta vësh në përdorim. Ashtu si vetë Florimonti që ka frymëmarrje « shumëpërmasore » sipas termit shqip që i pëlqen mikut tonë Pandeli Koçi, edhe fjala tënde artistike ka muzikalitet, shije, ngjyrë piktori e mish filologu, duke krijuar kështu një stil sa klasik dhe modern, sa realist dhe surrealist, që thjesht është stili tënd, i këndshëm, i hovshëm, i hopshëm. « Stili është vetë njeriu  - na thosh me thjeshtësinë e tij të zakontë Jusuf Vrioni, nuk mund të imitohet, ai transpozohet » (e kish fjalën për përkthimin). Dhe vërtet, një çast, më duket sikur të shoh të përplotë xhojsiançe, « të dehur rablejançe », duke vërshuar ethshëm në shkrim automatik, po kurrsesi shkrim zero nga të Bartit, shkrim në fakt 100% angazhuar me shqiptari, « duke e thënë troç, gjithçka që mendon », siç shprehet në autokritikën e vet Lë Klezjo.

E pra, aty, te ty, ngërthehen fort arti e erudicioni, historiani e analisti, etnologu e arkeologu, poeti e piktori, etj. dhe krejt vepra shpaloset si një afresk davinçian, kompleks e i pasur që ngulmon për të rizbuluar e transkriptuar kode të fshehtë, për të cilat flet aq hapur e prerë Fatmir Minguli në shkrimin e tij kushtuar veprës tënde « Kështu foli Mona Liza ». Dan Brauni, me 50 milionë ekzemplarët që arriti, s’bëri gjë tjetër veçse solli si të reja në formë, epizode nga jeta e Juzusit që njihen prej kohësh. Ai qëndisi njëfarë Harri Poteri për të rritur, duke huazuar nga vepra të tilla si « Enigma sekrete » të Michael Baigntit, Richard Leightit dhe Henry Lincolnit apo edhe bestseller të tjerë të famshëm të Picketit e Clive Princit. Ai kompiloi me mjeshtëri Umberto Ekon dhe vepra të tjera të suksesshme që flasin për marrëdhëniet e Juzusit me Maria Madalenën, duke përvijuar rrëfimin legjendar dhe tezën fantaziste të Ungjillit të Filipit dhe të ashtuquajturit manastir të Sionit. Po nejse, tërë atutë qenë në anë të tij dhe jam njëqind përqind dakort me Mingulin. Ne na duhen atutë. Vrioni qe vetëm një dhe dha rezultatet që dihen.

Moikom,

Pa u larguar nga vepra, do desha të flas edhe për himnin tënd naimian drejtuar Durrësit e Shqipërisë, për lartësimin që ti u bën figurave tona të ndritura të shqiptarisë, për himnin që i thur vetë Florimontit, duke e trajtuar si mik, vëlla, atë, gjysh e stërgjysh, për heronjtë që çmitizon dhe mitet që çmonton, për vdekjen që jetëson dhe jetën që legjendizon, për gjithçka që të grish Florimonti tënd në do kohëra e vende, hapësira tokësore e kozmike. Në fund të fundit, vetë Florimonti është ajo lëndë e parë poetike e Mesjetës kaotike, së cilës, pas Hilkës, ti i shkaktove big-bangun shqiptar, duke kërkuar ekuilibret faktike në çekuilibret mitike.

Vërtet, siç thua ti, « identitetet e rreme të Mesjetës janë spirale subjektore nga s’dalim dot » dhe për një çast, me thënë të drejtën, e pashë veten të humbur, si i « Humburi i ngratë », tek iu qepa autorëve për Florimontin dhe Meluzinën. Kish goxha menu, sallaturinë maqedonase joshëse, variante nga më të ndryshmet, që ti i di e s’dua të ndalem gjatë.

Ti me të drejtë bën pyetjen : « Si ndodh që s’është botuar Romani i Florimontit ? », që ka ngelur në formë origjinale te Hilka i madh gjerman, ndërkohë që Meluzina e Zhan D’Arrasë dhe e Kudretit pushtoi Evropën dhe kaloi te Rableja e Gëtja, te Nervali e Prusti, te Brëtoni, Rëne Shari, Marsel Ejme, e plotë të tjerë, gjer në ditët tona, duke ardhur furtunshëm, dhe kur në fakt, po këtë hov që nga Mesjeta e njohën edhe shumë romane të tjerë, qoftë të ciklit breton (Graali), qoftë të ciklit idilik (Okasini) apo bizantin e oriental (ku bën pjesë edhe Florimonti). Për mendimin tim, dhe qofsha njëmijë herë i gabuar, arsyeja qëndron në faktin e thjeshtë se Florimonti është roman 24 karat me personazh kryesor shqiptar, Florimont von Albanien, thotë Alfons Hilka, ku s’ke ç’vë më në dyshim, dhe në këtë rast, s’ka kush merret ngeshëm (a kanë interes ?) me përkthimin e tij në frëngjishten moderne. Nga ana tjetër, përderisa thuet e këmbëngulet se Meluzina është edhe një nga çelësat e artë të mitologjisë kelte e frënge, domosdo që çekani ka rrahur e do vijojë të rrahë aty. Ky arsyetim, mbase edhe i shpëlarë e parashtruar shqeto, pa dorashka, nga ana ime, e bën edhe më të domosdoshëm përkthimin dhe studimin tërësor të Florimontit nga ana jonë (dhe të mbështes fuqimisht ty në këtë ide !), pavarësisht se shprehen skepticizma të tilla që është thjesht roman kalorsiak e asgjë më shumë. Ai roman jetëson e përjetëson lashtësinë tonë.

Nga ana tjetër, edhe te vetë Meluzina, kur bëhet fjalë për zanafillën e saj, për Elinasin e Albanisë, ruhen qëndrime dhe prirje të kundërta. Botimi më i fundit i vitit 2003 të Meluzinës së Zhan d’Arrasit, përkthyer nga Zhan Zhak Vincensini, nxiton të vërë në krye të librit origjinën skoceze, por jo pa e shoqëruar me shënim. Ti e di se Zhan d’Arrasi e fillon Meluzinën : « Është e vërtetë që dikur ishte një mbret në Albani që qe burrë goxha i guximshëm ». Termi « Albani » është zëvendësuar thjesht me « Skoci », mbi bazën e linjës kelte e bretone. Por le ta lë autorin të shpjegojë në shënimin e vet : « Të mos e përkthesh termin Albani me « Skoci » do të thotë të presësh një nga rrënjët keltizuese të romanit, qëndrim që do ishte për të ardhur keq nga ana jonë. Për një paraqitje të argumenteve në favor të « Albanisë », shih M. Perret…etj, etj. ». Pra autori, pasi bën një fait accompli, detyrohet të parashtrojë edhe argumentet e kundërta në favor të zanafillës albaneze të Meluzinës. Po në shënimin e parë të faqes së parë, autori shkruan : « Florimonti e bën Durasin portin e Durazzos, në Albani. Ankorimi gaskon i Luzinjanëve (për të cilin dëshmon në ditën tona  toponimia e Lot-et-Garonës) do të mbronte tezën në favor të qytetit të Durasit (në rrethin e Marmandës). Pushtimi i tij është një fitore e shquar franceze ndaj anglezëve (kështjella iu dorëzua Dy Gesklinit më 1377) ».  O Zot ! të ketë harruar vallë ky autor se Florimonti u shkrua e zezë në të bardhë nga Aimoni më 1188, ndërkohë që Durasi i tij, i cili sot ka 1298 banorë, na paskërka më 1377 një kështjellë, pra rreth 200 vjet pas Durazzos sonë 2600 vjeçare ?! O Zoti Zot i Moikomit : edhe këtë dashkan të na e marrin ?! S’mjaftokan yjet, hyjet, mitet, legjendat, heronjtë, zanat e deri te fustanella që na kanë marrë e përlarë ?! S’mjafton që trotuaret e Parisit kanë bitum shqiptar dhe askush s’e zë në gojë ?! Që Mehmet Ali shqiptari fali obeliskun, etj. etj. !

Pier Martin Siva (Pierre Martin Civat) në tezën e tij të doktoraturës së Universitetit të Parisit, « La Mélusine, ses origines et son nom » (1969), si parashtron tërë variantet e mundshme se « Ç’duhet të kemi parasysh me termin Albani ? », sigurisht i mëshon idesë se shumica shohin në të Brëtanjën e Madhe, vendin e Albionit, tokën druidike dhe të traditave kelte, se të tjerë shohin në të Skocinë (Albany në gjuhën galike), të njëjtin emër që mbanin dukët Stuart, dhe më në fund, të tjerë shohin në të Albaninë klasike, në lindje të Kaukazit, hapur gjerësisht mbi detin Kaspik, dhe që ka bërë pjesë në perandorinë e madhe të Aleksandrit. Më në fund, i referohet edhe Dontenvillit, që mbështet tezën se është fjala për Shqipërinë, duke pasur parasysh « vendin që ajo ka zënë në botën mesdhetare në kohën e kryqëzatave » (nënvizimi im). Autori e sheh këtë mundësi zgjidhjeje si joshëse, duke parë në të « Epirin e vjetër, më të ashpër e më natyror se Greqia e lashtë, e qytetëruar dhe e rafinuar ». Për më tepër që autori u njeh grekëve këtu disa nga pikat më të rëndësishme të mitologjisë së tyre. Po le të ballafaqohet ky autor aherë këtu, në dashtë, me Despotët e Epirit, e le ta lëmë të flasë me vete !… Po si s’u shkon mendja një herë xhanëm të thonë se, në fund të fundit, në ka albanë aty e këtu, në përmenden këta e ata te Ptolemeu, në shihkan një lidhje të albanëve brëtonë a britonë me Akilin, në paska përngjasë tunika skoceze me fustanellën shqipe, në u habitka Bajroni për një përngjasim të mahnitshëm të dokeve e zakoneve skoceze me ato shqiptare etj. etj., vetë Keltosi, Ilirosi dhe Galatosi, a nuk qenë vëllezër nga e njëjta mëmë, nga nimfa qumësht bardhë Galatea, që u dashurua nga Polifemi ? Heronjtë eponimë qenë thjesht vëllezër, nga ku lindën popujt galatë, kelt e ilir. Kjo, se pse më kujton njëfarësoj një thënie të zgjuar, porse të hidhur të Rugovës më 1999, kur e pyetën në Këshillin e Evropës nëse paraqitej rrezikshmëria për krijimin e një Shqipërie të Madhe. « Ne jemi vëllezër tha ai, por e kemi zakon që kur krijojmë familje, gjithsekush shkon n’shpi t’vet.» Koha çdo gjë e përsërit në mënyrën e saj. O tempora, o mores !

Kolë Luka, të cilin edhe unë e kam njohur dhe ia njoh meritën e shkëlqyer që dha eposin tonë në frëngjisht dhe qëmtoi topologjinë shqiptare në Këngët e Rolanit, do bënte me siguri një lidhje mjeshtërore midis Këngës së Rolanit, Meluzinës e Florimontit. I Madhi Çabej, emrin e të cilit duhet ta shkruajmë me gërma të arta, do dinte të gërmonte në arkeologjinë e etimologjisë shqiptare për ta zbërthyer emrin ELINAS jo nëpërmjet anagramës elsina apo esina, domethënë eusina e pyjeve të Perëndimit apo forma dialektale  yesine ( yeuse : lis në gjuhën provansale). Kësaj i thonë të kapësh veshin e majtë me dorën e djathtë. Mbase një etimologjist i vëmendshëm do shihte në emrin ELINAS thjesht fjalën shqipe E + LIS  + AS. Po ashtu, edhe te emri MELUZINA : përderisa autori francez sheh në të anagramën e një mënyre djallëzore, të ligë, shejtanizuese, që karakterizonte fatën e keqe Meluzina, dhe parashtron me këtë rast edhe variantin se grekët shohin te kjo heroinë termin mellan (zi), pse ne shqiptarët s’paskemi të drejtë të shohim në emrin MELUZINA thjesht përbërësat ME + LU(J) + ZI shoqëruar nga prapashtesa NA ? Meluzina kish nam të keq, si fata Morgan në Avlon (edhe Vlorës sonë i thonin dikur Avlona!) që të punonte qindin, dhe e keqja gjithmonë është shprehur me të zezë te thrakët e mesdhetarët, siç thonë autorët e lashtë përforcuar me humor nga Rableja. Në fund të fundit, a nuk flisnin në korrespondencën e tyre De Rada dhe nobelisti i dytë francez, poeti dhe filologu i famshëm Mistrali (që i dedikoi një shkrim rilindasit tonë) për një lidhje të ngushtë të gjuhës shqipe me gjuhën provansale (oke) ? Po për këtë, ja që duhet të dish shqip, e në radhë të parë të njohësh brilantin De Rada ! Kyç i gjithë mitit të Meluzinës janë pra termat Albani, Elinas, Meluzina. Por unë, as që mund të pretendoj kurrsesi se bëra këtu ndonjëfarë zbërthimi shkencor të këtyre termave, (pale që më shfaqet vetvetiu edhe njëfarë kombinimi në termat AVLON-AVALONA-VLORA me ishullin Sazan, dikur krejt i gjelbëruar, apo edhe me ndonjë ishull tjetër krejt të humbur, përpirë nga deti). Fakti është se shqipja, siç e cilëson konti Gobino e të tjerë, është, krahas gjuhës baske, gjuha më e vjetër në Evropë, dhe Petro Zheji ka ditur mjeshtërisht ta pasqyrojë lashtësinë e gjuhës sonë në veprën e tij dinjitoze Shqipja dhe sanskritishtja, trajtuar mbi bazën e semiotikës. Nëse ka njerëz që duan të na heqin vizën me një të rënë të lapsit, apo duan të na injorojnë (dhe kjo është taktika më e përkryer), edhe kur e zeza është mbi të bardhë, kjo është punë e tyre, po edhe ne mjafton, në këtë rast, të bëjmë punën tonë.

Kur të tjerët paskan të drejtën të përvetësojnë a asimilojnë, kur e shohin gjithçka si të tyren e vetëm të tyren, e pse ne s’paskemi të drejtë të shohim tonën apo edhe tonën ? Problemi është si ta shohim, si ta argumentojmë, shkencërisht mbi të gjitha, si të gjejmë mënyrën shkencore e ndërkombëtare për t’i thënë gjërat mbi baza të shëndosha. Këtej duhen drejtuar kapacitetet tona të fuqishme shkencore, si e si të flasin mbi të gjitha ndërkombëtarisht. Thembra e Akilit për ne është se ne vetë, shqiptarët, s’arrijmë dot ende të flasim si duhet e sa duhet ndërkombëtarisht, e atëherë këtë e kanë bërë dhe e bëjnë për ne të tjerët, si duan e sa duan. Izolimi qindravjeçar (dhe jo vetëm komunist) ka luajtur në këtë mes rolin e vet, por tani me hapjen, dhe sidomos me një brez të ri përgatitur fuqimisht jashtë, mbase do dimë më në fund të orientohemi në vorbullën shkencore dhe të mësojmë mbi të gjitha të flasim qartë në arenën ndërkombëtare.

Mojkom, më fal, mbase e teprova dhe të lodha. Thellësitë e oqeanit albanologjik janë humbëtira të tilla që ty s’të kanë dekurajuar aspak, përkundrazi të kanë joshur e të mbajnë të lidhur. Florimonti është një fosil perlë e këtij oqeani dhe ti i dhe shkëlqim për publikun shqiptar. Disa faqe të tij që më dhe me dashamirësi për t’i fotokopjuar, tek i kam para syve, sikur më dekurajojnë, me thënë të drejtën, më trembin. Janë më të hershme se gjuha e Rablesë. Duhet zhytur mirë në to, kokë e këmbë, duhet magje dhe duar të fuqishme për të gatuar brumin e veçantë të saj. Besoj më kupton në figuracionin që po përdor. Nuk është se po shpreh pesimizëm dhe se po shmangem, përkundrazi, dua të jem thjesht realist dhe çështja të shihet nga shumë këndvështrime…

Në mbarim, simbas zakonës sonë të kartërave, dëshiroj që kjo letër të të gjejë shëndosh si molla, ty dhe familjen, përherë të shëndetshëm e të fuqishëm në shkrim, përherë gjithë humor e shtëpinë plot miq, e mbase takohemi në muajin korrik.

Po të nis bashkëngjitur dy faqe nga Romani i Florimontit , dy nga Meluzina e Zh. d’Arrasit (ku flitet për Elinasin) dhe dy faqe me gurë nga të miat. Meluzina ime me gurë, është e përbërë nga opale de feu dhe amonit, Genti me barit, ndërsa portreti i djaloshit Jori me safir, kuarz, vanadinit dhe me fosilin perisfinktes plikatilis, lloj amonoidi. Po vendos edhe një portret labi dhe një kosovari, si dhe një stalaktit « Zonja hënë ».

Përqafime, Fotaq Andrea

Epilogu i letrës:

Më datën 8 qershor 2005, në orën 14.50, Moikom Zeqo më lë në telefonin fiks të shtëpisë këtë mesazh lidhur me letrën: “Andrea... Fotaq Andrea... Jam Mokiom Zeqo. Mora sot letrën tënde dhe të jam shumë mirënjohës për gjithçka që shkuraje në të. Më pëlqeu shumë... Ajo letër është vetvetja tënde, e personalizuar në shkallën më të lartë, edhe si dije, edhe si shpirt, po edhe si emocion, vizion, e shkruar me ndjenjë... Do të të marrë prapë në telefon. Mirupafshim.”