Kulturë
Luan Kalana: Sami Frashëri - Ideolog i Rilindjes kombëtare
E shtune, 22.06.2019, 11:44 AM
SAMI
FRASHERI-Ideolog i Rilindjes kombetare dhe GJUHETAR, studjues i Gjuhes Shqipe
“Gjuha
Shqipe-nje nga gjuhet me te vjetra ne Bote…”
“Fjalet
e ashtuquajtura “huazime”apo turqizma, jane Fjale te vjetra Shqipe...”
“Turqishtja
ka huazuar, (marre )me shume fjale Shqipe, se cdo gjuhe tjeter..”
-Sami
Frashëri i njohur në kohën e tij si Shemsedin Sami Bej (1 qershor 1850, Frashër, Permet - 18 qershor 1904, Stamboll ) ka qenë funksionar dhe intelektual
ne Perandorisë Osmane si dhe një Dijetar, filozof , studjues , gazetar, shkrimtar , dramaturg , perkthyes, gjuhetar
dhe ideologu themelor i Rilindjes Kombëtare me vepren historike letrare , pamflet
“Shqiperia c’ka qene, c’eshte dhe c’do te behet”, duke luftuar me pene dhe me diplomaci per
ceshtjen e Pavaresise te Shqiperise , së
bashku me dy vëllezërit e tij Abdylin dhe Naimin.(shih me shume Leterature dhe
Wikipedia ).
-Sami
Frasheri-Duke qene njohes dhe foles i
disa gjuheve te vjetra e te reja indoevropiane, arabisht , persisht, sanskritisht,
latine, greqisht, frengjisht , turqisht,
gjate
punes studimore per veprat gjuhesore ne gjuhen Shqipe dhe Turqisht, , si
Abetare e Gjuhes Shqipe, Shkronjetore e gjuhes Shqipe, Gjeogarfia shqiptare, Enciklopedia
e pare Shqiptare si dhe hartimi e perpunimi i disa Fjaloreve, autori i
Fjaloreve Turk .Edhe sot perdoret Fjalori i Gjuhes Turke , perpiluar dhe
shkruar nga nje Shqiptar, nga i madhi Sami Frasheri.-
Ai
, Samiu ariti ne disa perfundime te verteta shkencore gjuhesore, qe duhen
ripare dhe vleresuar, se
-Gjuha
Shqipe eshte nder gjuhet me te vjetra ne
bote, jo vetem indoevropiane por dhe te njerezimit.
-Gjuha
Turke , ka huazuar (ka marre) me shume Fjale Shqipe, se cdo gjuhe tjeter.Te
ashtuquajtur “turqizma” , fjale te vjetra te gjuhes shqipe nga disa studjues , vendas
e te huaj, ai i vlerson shkencerisht se ajo jane fjale te vjetra te pastra
leksikore-mofologjike te Shqipes.
P.s.-Pa
e zgjatur dhe pa u mburur , duke u mare personalisht me studimim dhe mbledhjen
e Fjaleve te vjetra te Shqipes , ne treven e Devollit, i cili mbijetoi si
doreshkrim, gjate periudhes 20 vjecare si ish Mesues i Gjuhes Shipe ne Shqiperi,
hasa ne kundershti te hapura, nga akademike , gjuhetare, studjues , mesues , duke
i quajtur rreth disa mijra fjale te
vjetra e te rralla te shqipes ne Devoll, -Fjale Shqipe dhe jo Turqizma apo
huazime te turqishtes .
Edhe
sot ndeshem me kete kundershti , dukei quajtur fjalet e vjetra te Shqipes
-turqizma apo huazime turke, sic duket i ka ngelur ora ne vend dhe mbeshteten
vetem ne teorite qe kane marre neper shkolla nga ish “baballaret” e
ashtuquajtur te gjuhes shqipe...pa kaluar ne disa ekstreme radikale qe thone qe
Gj.Skenderbeu dhe ne shqiptaret qenkemi
turk e kaure.?!.Na mbyti injoranca, mercenarizmi , islamizmi , c’behet, ku shkohet keshtu?!
Veprat -Dashuria e Talatit për Fitneten– romani i
parë në turqisht (1872)
• Besa ose Mbajtja e premtimit – dramë
në gjashtë pamje (1875)
• Gjave– dramë me pesë pamje (1876)
• Qytetërimi islam – nga seria
“Biblioteka e xhepit” (1879, 1885)
• Fjalor -frëngjisht-turqisht (1882/85)
• Abetare e gjuhës shqipe (1886)
• Shkronjtore e gjuhës shqipe (1886)
• Dheshkronjë – libër gjeografie (1887.
• -Enciklopedia e parë Shqiptare, - në turqisht (1889–1896)
• Fjalor arabisht-turqisht (1889)
• Vepra pamflet, shqip dhe
turqisht-”Shqipëria ç'ka qenë, ç'është e
ç'do të bëhet “(1899)
• – Fjalor i Turqishtes te Re (1901)
Shkroi
e mblodhi
Luan Kalana-Ish Studjues dhe
Mesuses i Gjuhes Shqipe.