Mendime
Adil Fetahu: Libër i vogël me vlera e porosi të mëdha
E hene, 29.04.2019, 07:54 PM
LIBËR I VOGËL ME VLERA E POROSI TË MËDHA
(Ismajl
Muharremi-Tupalla: “GJURMË TË KRIMIT”; Në kujtim të 75-vjetorit të zhdukjes së
Shqiptarëve të Sfircës dhe Gërbaçit, Prishtinë,2019)
Nga
Adil FETAHU
Golgota e Shqiptarëve të
Jabllanicës së Epërme (nëntor - dhjetor
1944)
Prejse
Kongresi i Bërlinit (1878) i shkëputi nga trungu etnik shqiptar Medvegjen,
Preshevën e Bujanovcin me fshatrat rreth tyre, të banuara atëherë kryesisht dhe
akoma me shumicë shqiptare,- diskriminimi, vuajtjet, maltretimet, persekutimet
dhe gjenocidi serb ndaj tyre nuk pushoi, me qëllim të detyrimit të shpërnguljes
dhe pastrimit etnik, që ishte dhe mbeti strategji e të gjitha sistemeve dhe të
gjitha qeverive të shetit serb. Sot në
tërë komunën e Medvegjës nuk jetojnë as 500 shqiptarë.Ata nuk janë shpërngulur
nga trojet e veta për qejf, por nga dhuna e shtetit serb, që edhe sot ushtrohet
ndaj atyre të paktëve që kanë mbetur atje.
Në
të gjitha luftërat që ka zhvilluar Serbia deri më tash, shqiptarët e atyre
viseve të mbetura brenda shtetit të Serbisë,
kanë përjetuar vuajte e trishtim. Ismail Muharremi-Tupalla, një intelektual
i mirëfillt i asaj ane, qëjeton në Fushëkosovë, ka gjurmuar, shkruar e botuar
disa monografi kulturore e historike nga vendlindja e tij, me të cilat ka
ndriçuar shumë ngjarje historike e fakte nga jeta dhe vuajtjet e shqiptarëve të
asaj treve. Libri “Gjurmë të Krimit” është
një monografi që nxjerr në dritë krimet serbe të kryera ndaj shqiptarëve të dy
fshatrave të Jabllanicës së Epërme: Sfirca dhe Gërbaçi, në mbarim të Luftës së
Dytë Botërore (nëntor-dhjetor 1944), krime këto që kanë mbetur të pazbuluara
plot 75 vjet, dhe akoma nuk dihen varret e viktimave të atij krimi të kryer nga
OZN-a dhe çetnikët-partizanë.
Kush ishte OZN-a?
Akoma
pa përfunduar Lufta e Dytë Botërore, në Jugosllavi u formua e ashtuquajtura “Organizacija za zastitu naroda” (OZN-a),
gjoja Organizatë për Mbrojtjen e Popullit.Ajo ishte një polici politike, sipas
modelit sovjetik të NKVD-së (Narodni komesariat Vnutrenih del). OZN-a e kishte
rrjetin e vet organizativ në tërë territorin “e çliruar”. Në nivel të
Jugosllavisë u themelua më 13 maj 1944,në Dërvar (BeH) dhe shef i saj u emërua Alaksandar Rankoviq – Leka, i cili
njëkohësisht ishte anëtar i Shtabit Suprem të UNÇ dhe sekretar i Partisë
Komuniste të Jugosllavisë; njeriu i dytë, pas Titos, deri në Plenumin e Brioneve
(1 korrik 1966). Shef i OZN-ës në Serbi ishte Sllobodan Peneziq –
Kërcun.Paralel me”çlirimin e territorit”,OZN-a formonte organe të shërbimit të
sigurimit, të cilat kishin për detyrë të likuidonin kundërshtarët politik dhe “armiqët
e popullit”. Listat me emrat dhe adresat e njerëzve të shënjuar për likuidim i
përpilonin njerëzit e besuar të këshillave nacional-çlirimtare dhe ua dërgonin
komandave partizane.Kjo mënyrë e përzgjedhjes së njerëzve për likuidim kishte
edhe primesa hakmarrje individuale apo kolektive politike, ideologjike, etnike,
fetare,madje edhe sociale. Arrestimi i të shënjuarëve për likuidim bëhej natën;
mbaheshin në grupe 15-30 veta në burgje të improvizuara (edhe nëpër shtëpi
private), maltretoheshin në mënyrë çnjerëzore e pastaj dërgoheshin në vende të
caktuara ku pasi pushkatoheshin, futeshin në varreza masive. Ekzekutimi bëhej
pa kurrëfar procedure as vendimi gjyqësor.
Ndonëse
është mbajtur evidencë për emrat e të likuiduarëve sipas rretheve të qyteteve,
për shkak të zhdukjes së shumicës së dokumentacionit, nuk dihet me saktësi
numri i të likuiduarëve dhe të zhdukurve, por sipas vlerësimeve të komisioneve
përkatëse, llogaritet se në valën e parë “pas çlirimit”, në vitin 1944-1945 në Jugosllavi, në këtë mënyrë janë vrarë,
pushkatuar e zhdukur më se 200 mijë veta. Më së shumti janë likuiduar e zhdukur
gjermanë e hungarezë në Vojvodinë, por edhe në republikat e tjera dhe në
Kosovë. Ata ishin kryesisht civilë, por ka pasur edhe ushtarë dhe çetnikë të
cilët nuk iu ishin bashkuar çetave partizane. OZN-a ka likuiduar njerëz edhe në tërë
periudhën deri në gjysmën e vitit 1966, kur Rankoviqi u shkarkua nga të gjitha
funksionet politike dhe shtetërore .
Sipas
rekomandimeve të Bashkimit Europian, për hulumtimin e krimeve të komunizmit, në
Serbi u formua, në vitin 2009, Komisioni Shtetëror për Hulumtimin dhe Shënimin
e Varrezave të të Pushkatuarëve pas 12 shtatorit 1944, mirëpo ai Komision kurrë
nuk u kompletua me përfaqësues të pushtetit as nuk u përkrah materialisht për
të funksionuar si duhet, kështu që në
vitin 2015 pushoi se vepruari. Gjatë kohës sa veproi, nga dokumentacioni i
gjetur ka vërtetuar se janë më se 200 varreza masive në Serbi, por mungojnë
hartat me shënime të sakta për vendndodhjen e tyre.
Medvegja shqiptare,
është “shprazur” prej shqiptarëve !
Medvegja
është një komunë në jug të Serbisë, që kufizohet me pjesën verilindore të
Kosovës. Është një ndër komunat më të pazhvilluara në Serbi, prandaj nuk është
çudi që dendësia e popullsisë në atë komunë është më pak se 14 (13,92) banorë
për një kilometër katrore.Komuna ka 44 fshatra (vendbanime), prej të cilave 24
ishin kryesisht shqiptare.Sipas regjisrimit të popullsisë (në vitin 2011),
komuna e Medvegjes kishte 7438 banorë, prej të cilëve vetëm 527 ishin
shqiptarë.Shifra për numrin e shqiptarëve mund tëmos jetë reale, për shkak të
manipulimit të administratës serbe dhe bojkotimit të shqiptarëve me rastin e
regjistrimit.
Medvegja,
gjithmonë ka qenë trevë shqiptare.Në lashtësi Medvedja është e banuar nga fisi
Dardan i Ilirëve. Serbët kanë ardhur në atë trevë si kolonë, gjatë viteve
1877-1878, kur pas luftërave ruso-turke dhe serbo-turke, PerandoriaOsmane ia
dorëzoi Serbisë territorine Jabllanicës me popullsi shumicë shqiptare. Qysh
prej atëherë, shqiptarëve nuk iu nda zullumi, diskriminimi, keqtrajtimi,
plaçkitja, vrasja, dëbimi me dhunë, pastrimi etnik. Shqiptarët e dëbuar nga
fshatrat e Medvegjes dhe të rajoneve tjera prej të cilave janë përzënë, edhe
sot i ruajnë mbiemrat e tyre, sipas fshatrve prej nga janë përzënë: Bogujevci,
Borovci, Braina, Vrapçani, Llapashtica, Byçmeti, Gajtani,Gërbavci, Gubavci,
Gëguri, Kapiti, Leci, Marovci, Maqedonci, Mërkoja, Petrila, Poroshtica,
Shillova, Ratkoceri, Sifrca, Sijarina, Spanca, Stublla, Tullari, Tupalla, etj.
Politika e spastrimit etnik tëshqiptarëve
nga tri komunat e Serbisë në Luginën e Preshevës, po zbatohet edhe sot,
veçse në mënyrë më të heshtur, me metoda
perfide e të sofistikuara, ashtu që
popullsia shqiptare e komunës së Medvegjës pothuajse e tëra është shpërngulur
prej vitit 1999 e këndej.
Arrestimi, vrasja dhe
pushkatimi i shqiptarëve të Sfircës dhe Gërbaçit (1944)
Për
të gjitha regjimet e Serbisë, shqiptarët
gjithmonë dhe të gjithë kanë qenë “armiqë të shtetit e të popullit serb”,
prandaj në çdo kohë e situatë lufte a turbullirash, ata ishin në shënjestër për
vrasje, likudim e zhdukje. Këtë fatkeqësi e përjetuan edhe shqiptarët e dy
fshatrave të Medvegjes: Sfirca dhe Gërbaçi, për të cilët bëhet fjalë në librin
“Gjurmë të krimit”. Autori i librit, profesori Ismail Muharremi-Tupalla, që
edhe vet është i asaj ane, ka bërë një gjurmim të thuktë në dokumente zyrtare
dhe ka marrë deklarata të dëshmitarëve, për
të vërtetuar arrestimin, vrasjen (pushkatimin) dhe zhdukjen pa gjurmë të 34 shqiptarëve të dy fshatrave të përmendura e
shumë të tjerëve nga fshatrat tjera, gjat muajve nëntor-dhjetor 1944.
Sipas
të dhënave që ka nxjerrë autori nga evidenca zyrtare, ka vërtetuar se prej dy
fshatrave të përmendura (Sfircë dhe Gërbaç), në nëntor-dhjetor të vitit 1944,
janë vrarë, pushkatuare zhdukur këta 34
fshatarë (të fshatit Sfircë(:Ajet Murtez Veseli, Rexhë Veseli,HafizAbazi, Avdil
Vrapca-Fetahu,Halim Duli,Halil Duli,Hamdi Qerkini-Ademi,Sylë Xheledini, Arif
Emini, Fazli Emini, Sherif Dili, Ahmet Bajrami, Emin Duli-Abazi, Arif Abazi,
Hajdin Abazi, Bajram Zejnllahu,Jashar Zejnullahu, Tahir Sahit-Halimi, Shaban
Salihu, Avdi Veseli, Tahir Zymberi, Rexhep Salihu, Asllan Zejnullahu; (të
fshatit Gërbaç: Sahit Duli, Ali DulHaziri, Hafiz Arif Kurti, Sherif Zejnullah
Murati, Asllan Ibish Hajdari, Halil Ajet Latifi, Shaban Behë Ajvazi, Hazir
Shaban Hajdari, Rexhep Ibrahimi, Fetah Ibrahimi. (mbiemrat e të githëve janë
regjistruar me mbrapashtesën “viq”; psh. Fetah Ibrahimoviq). Për personat
e përmendur, në libër janë dhënë e biografi të shkurta. Autori ka
intervistuar e marrë deklarata nga dëshmitarët, familjarët e personave të
pushkatuar e të zhdukur. Dëshmitarët kanë treguar për kohën dhe mënyrën e
arrestimit, por nuk dijnë se ku dhe si
ka përfunduar jeta e të arrestuarëve. Këtë e ka hulumtuar dhe vërtetuar atori i
librit. Sipas deklaratave të dëshmitarëve, të cilët atëherë kanë qenë
fëmijë,por qëi mbajnë mend ngjarjet, shumica e personave të arrestuar janë
arrestuar natën e Bajramit të Vogël, në nëntorin e vitit 1944. Janë
mbajtur dy-tre ditë të arrestuar në
shtëpi e bodrume private (të shqiptarëve), janë maltretuar e torturuar
psiqikisht e fizikisht, pastaj të lidhur dorëpërdore, dy nga dy, i kanë que në
drejtim të Lebanës e Leskovcit, dhe më tutje familajrët nuk kanë ditur asgjë
për fatin e tyre. Arrestimi është bërë me pretekste të ndryshme,gjoja se kanë qenë
në formacione ose në shërbim të gjermanëve dhe të ballistëve dhe kinse më 28 qershor 1944, e kanë shkatërruar
Spitalin Partizan të Divizionit22 të UNÇJ dhe kanë vrarë 625 partizanë
të plagosur dhe personelin e Spitalit, në afërsi të fshatrave të tyre.
Kjo ishte një gënjeshtër, sepse Spitalin e kishin bombarduar e sulmuar forcat
bullgare dhe çetnikët, ndërsa fshatarët e këtyre dy fshatrave jo se kishin bërë
krime ndajj të plagosurve, por përkundrazi, i kishin ndihmuar, fshehur e shpëtuar
ndonjë prej tyre.
Arrestimin
e shqiptarëve e kanë bërë pjesëtarët e Batalionit I dhe II të Aradhës së
Jabllanicës, e përbërë kryesisht nga çetnikë konvertuarnë partizanë. Kur i
grumbullonin të arrestuarit në ndonjë shtëpi të improvizuar si burg,
çetnikët-partizanë bënin gosti dhe aheng
në oda e shtëpi të shqiptarëve! Të arrestuarit, të lidhur dorëpërdore,dy nga
dy, i kishin quar duke hecur këmbë nga
Sfirca e Gërbaçi deri në Lebanë (30 km),
nëpër mot të keq, të rraskapitur nga torturat, të uritur dhe etur, të veshur
hollë, shumëkush vetëm në këmishë e done, siç
i kishin marrë prej shtrati’ Në Lebanë i kishin grumbulluar, me të
tjerë, në Kishën e qytetit, e prej andej i kanë dërguar diku në rrethinën e
Leskovcit dhe i kanë pushkatuar.
Nga
dokumentaicioni i Komisionit Shtetëror për Varreza të Fshehta dhe nga burime
tjera të gjurmuara, autori i librit “Gjurmë të krimit”, ka arritur të
konstatojë se pushkatimi i 40 fshatarëve
të fshatrave Sfircë e Gërbaë, dhe të fshatrave tjera, të arrestuar në nëntorin
e vitit 1944, është kryer dhe ata janë varrosur në lokalitetin Sllavnik, në afërsi të Leskovcit.
Komandanti i Brigadës Ndëshkuese Partizane,Millivoje Millojkoviq, në një
rast,në gjendje të dehur, kishte deklaruar:”Meurdhër
nga lart,i pushkatuam njerëzit e pafajshëm”!
Libri
“Gjurmë të lkrimit”,ka rëndësi historike,ngase pas 75 vjetëve, zbulon të
vërtetën përngjarjet,njerëzit dhe krimet e shtetit të Serbisë të kryera ndaj njerëzve të
pafajshëm, jo vetëm të shqiptarëve, por edhe të tjerëve. Ka rëndësii për
pasardhësit e personave të zhdukur e
pushkatuar që edhe pas 75 vjetëve, ta
dijnë se ku gjendën eshtrat e prindërve e vëllezërve të tyre. Ka porosi,
për organizata të ndryshme që të angazhohen e ta detyrojnë shtetin e Serbisë të
zhvillojë procedurëne nevojshme për eskumimin,
identifikimin dhe kthimin e eshtrave familjeve të personave të pushkatuar pa
faj as pa vendim gjyqësor.
Me
librin “Gjurmë të Krimit”, autori Ismail Muharremi – Tupalla, bërë një veprim
dhe ka kryer një borxh intelektual ndaj atyre viktimave të pafajshme dhe
familjarëve të tyre,dhe jo vetëm ndaj tyre, por përgjithësisht ndaj të gjitha
viktimave të terrorit shtetëror
serb mbi popullin e pafajshëm.
Libri përmbanë edhe shumë informacione tjera, me emra e mbiemra të veçantë të
viktimave dhe të kriminelëve, të vendeve dhe objekteve, të dëshmitarëve dhe
deklaratave të tyre, për ato ngjarje dhe
atë kohë.
*
* *
Libri
i Ismail Muharremit: “Gjurmë të krimit”,
në një mënyrë zbardhë ngjarjen e pushkatimit të 40 fshatarëve të Sfircës e
Gërbaçit. Po, në atë kohë, nga nëntori i
vitit 1944 dhe gjatë vitit 1945, formacionet ushtarake serbe, maqedone e
malazeze, në të cilat kishin hyrë çetnikët e Drazha Mihajlloviqit, pas
amnestimit të tyre që u kishte dhënë AVNOJ më 20.X.1944, në të gjitha trojet shqiptare në Jugosllavi,
vranë e masakruan 47.300 shqiptarë, më së shumti në rrethin e Gjilanit (8000
veta). Ultrashovinisti e antishqiptari më i madh i kohës së tij, akademiku
Vasa Çubrilloviq, më 3 nëntor 1944 ia
kishte dërguar Qeveriisë së Jugosllavisë
Demokratike Federale programin e tij “shkencor”, të titulluar: “Problemi i pakicave në Jugosllavinë e Re”.
Në atë Program, ndër të tjera thuhej: “Problemi me Shqiptarët mund të zgjidhet
më së miri gjatë luftës,siç është kjo tash (…). Ne kurrë nuk do të kemi rastin
dhe kushte më të mira për ta zgjidhur problemin e pakicave. Krahas spastrimeve
që kryen ushtria gjatë operacioneve, duhet zbatuar edhe mënyra e mjete tjera: t’iu hiqen të
gjitha të drejtat, të nxirren para gjyqit të luftës, të dërgohen nëpër kampe të
përqëndrimit, t’iu konfiskohet pasuria dhe të detyrohën të shpërngulen. Në
përfundim të Programit të tij antishqiptar, konkludon: Ndoshta kurrë më nuk do
të na jepet kësi rasti që shtetin tonë ta bëjmë etnikisht të pastër. {…}. Nëse
këtë problem nuk e zgjidhim tash, kurrë më vonë nuk do të mund ta zgjidhim”.
Kur një akademik i kalibrit të Çubrilloviqit ofron program të tillë gjenocidal,
të likuidimit të një populli të tërë, hordhitë çetnike, të konvertuara në partizanë,
vetëm e zbatonin programin në praktikë, në mënyrën më barbare e jonjerëzore.