Fatmire Duraku: Dy drama të shkruara me përkushtim

Dy drama të shkruara me  përkushtim

(Shtëpia Botuese “Fad” e Prishtinës botoi librin e ri me dy drama “Banketi” dhe “Dardania” të Shaip Grabovcit)

Shkruan Fatmire Duraku

Monodrama si pjesë e dramaturgjisë është më pak prezente, mirëpo, nuk do të thotë se ajo nuk ngërthen probleme me të cilat ballafaqohet qenia e njeriut. Përkundrazi, çështjet që trajtohen në monodramë janë më të detajuara dhe si të tilla më thellë prekin në psiken e njeriut. Monodrama i kushtohet Dr. Zef Mirditës, i cili tërë jetën e tij ia kushtoi gjurmimeve e studimeve rreth truallit të Dardanisë.

Shaip Grabovci, kësaj radhe prezantohet me monodramën Dardania, e cila krahasuar me monodramat e tij Lajthimi dhe Labiriniti, në të cilat individi lufton për të qenë pjesë e kolektivitetit, në monodramën Dardania individi gjurmon në të kaluarën, për t’i gjetur rrënjët e tij.

Monodrama për subjekt ka jetën e një shkencëtari, i cili tërë jetën iu ka kushtuar gjurmimeve në të kaluarën, e cila gjë do të hedh dritë në të tashmen. Kuptohet se puna nuk është aspak e lehtë... Shkenca sikur gjërat i mbyllë nën shtatë dryna. Mirëpo, shkencëtari nuk do të ishte shkencëtar sikur të mos sakrifikohej për idealin e tij të quajtur, shkencë.

E shkenca si vajzë lozonjare sikur në momente i rrëshqet nga dora! Kështu qëllimi final sa është fare afër, aq është edhe shumë larg!  Kjo pra është një luftë e vazhdueshme  për shkencëtarin, i cili “vrapon e vrapon” pas Dardanisë, e cila prej kohësh ka rrëmbye mendjen dhe zemrën e tij... Vrapi i tij është vrap , jo pas lozonjares, por vrap pas shkencës!

Në dramën tjetër Shaip Grabovci realizon rrjedha nga shtresa të ndryshme, të nxjerra nga e përditshmja. Një dramë tjetër, mjaft të fortë, mjaft të vijëzuar dhe të skalitur.

Drama “Banketi”, zë vend të veçantë të krijimtarinë e tij. Ajo trajton problem aktuale, të cilat njëherësh janë të vjetra edhe sa vet njerëzimi. Pra tema është sa e përgjithshme aq edhe shumë individuale, pasi ajo është një depërtimin në mendjen e individit, i cili nuk mund të jetë indiferent ndaj rrethit ku veprojmë e që në kuptimin më të gjerë e quajmë Kozmos.

Grabovci në shkrimin e dramave të tij mbështet te principet e Frenci Fërgasonit, i cili në një fare dore, skenën e konsideron si një purgator, ku vetëm atëherë, kur njeriu e ndien vetën se gjendet në një tigan të skuqur, vetëm atëherë e nxjerrë jashtë tërë atë që e ka të mbyllur në shpirtin e tij.

Në këtë drejtim, drama “Banketi” sikur ka diçka më specifike. Në “purgatorin” e saj gjenden ata që dikur kanë qëndruar mbi të gjithë, por që hove-hove sikur kalojnë në kohën e tashme. Pra kemi një ngjarje që zhvillohet në mes reales dhe ireales e kjo mund të merret edhe si një risi.

Personazhet janë shumështresor, kështu në të njëjtin personazh mund të “takojmë” Berien e Neronin, Eridën dhe Maria Antonetën… Mirëpo emrat e  tyre nuk zihen në gojë, por të bëmat e tyre po se po! Mos përmendja e emrave konkret dramën e bën më universale ngase numri i atyre që kanë shtypë të tjerët është akoma me i madh!

Në dramë kemi rrëfimet e atyre që të tjerët i shtypin, por që shpesh herë për këtë tentojnë ta fajësojnë dikën  tjetër, mandej rrethanat dhe gjërat që vetëm ata mund t’i imagjinojnë! Nga këto trajtime , mund të përfundohet te dilema: vallë, mos lufta është baba i çdo gjëje?

Çështje që shtrohet është edhe sa mund të ndikojë kultura në pashitjen e epsheve për mbisundim, mandej energjia njerëzore a mund të menaxhohet më mirë si dhe cilat janë ato momente vendimtare, qoftë ato të njëmijtës pjesë të sekondës, kur njeriu vendos për gjëra që për shumë e shumë  të tjerë do të thonë  jetë… Si dhe për shumë gjëra të tjera që përfshinë fjala  Dilemë.

Të gjitha këto, pra e tërë ngjarja ka një lidhje të brendshme  dhe një zhvillim shumë natyral  dhe të rrjedhshëm sa çdo gjë që është thënë, të jetë e thënë në momentin e duhur dhe të ketë një zhvillim të lakmueshëm skenik.

Banketi, pra, është shtruar për ata të cilët i kanë  në qejf  banketet që mund të kenë edhe  shije të hidhura! Shije të cilën mund ta ketë lufta që fillon me entuziazëm dhe përfundon me varre!