Ymer Keta: Dibra djep kulture

DIBRA DJEP KULTURE

Nga Ymer Keta

Mora penën e po shkruaj për krahinën time Bulqizën, e Trevën e Dibrës. Jo pa droje në çdo të thënë mbeten të pa thëna, por s’ishte kjo droja që më shoqëronte se tashmë dihet se, përveç librave të shenjta që quhen të përfunduara, çdo libër tjetër ka diçka për të thënë, të pa përfunduar, po kështu edhe në përsëritjet apo vështrimet rreth ketyre librave. Jo vetëm në Shqipëri por edhe në Ballkan, njerëzit e shkrimeve kur kanë folur për krahinën e vet apo për  trevën a të kaluarën e saj, jo rrallë kanë rënë në kurthin e “vetmburrjes”.

Kompleksi i madhështisë që ka brenda kompleksin e inferioritetit, i ka bërë ata që krahinën e vet, madje fshatin, apo dhe qytetin e vet, ta paraqesin  si qendër të botës, pra i ka bërë provincial, gjë që  veçanërisht sot në kohën e globalizmit, është anakronike. Kjo ishte ndroja që më shoqëron.Por mu kujtuan fjalët e nobelistit të famshëm Gabriel Markez,  për  veprimet e veta : Ai rrëfen se gjithë ngjarjet dhe personazhet e veprave të tij, vepra të cilat në kohën moderne kanë pushtuar mendjen e njerëzimit, i ka gjetur në një qytezë të vogël provinciale, në vendlindjen e tij.  Atëhere thashë me vete : Edhe një trevë jo fort e vogël siç është Dibra mund të prodhojë vlera të mëdha kombëtare të cilat s’janë pak. Dhe kjo ka ndodhur. Edhe duhet thenë pa ndroje, krenarisht.

Në syrin e një historiani,një shkrimtari, apo të një arstisti, Dibra është një ndër vendet enigmatike të hartës së Arbrit. Atje brenda një dite vere, mund të përjetosh të katër stinët përnjëherësh. Dimëri në majëmale, ku bora reale e jo metaforike, po thuajse nuk shkrihet, më poshtë vjeshta e natës bjeshkëtore, pranvera me lulemajën që s’thahet asnjëherë, por gjithmonë në kullotat alpine, e më poshtë vera e nxehtë në ultësirat e banuara përreth Drinit plak me degët e tij.

Katër stinë që mund t’i shijosh brenda një dite, në një hapsirë prej jo më pak  mijë km katrrore.  Ky peisazh surrealist e gati mitik, të bën vetvetiu piktor, poet , kërcimtar, këngëtarë, se pos këndove bëhesh armik me zogjtë e të gjitha llojeve që popullojnë këtë tokë të kësaj treve, si të rënë nga qielli. Disa janë emëra të bekuar të hartës së saj : Drini,Korabi dhe liqenet karstike në Bulqizë, Kasni dhe Lurë.

Por s’duhen lënë pa shkruar as malet, oxhaqet, Teqet dhe bajraku. Këto janë emërat më shqipfolës, në të gjitha kontinentet ku ato jetojnë. Por ndhodh që bukuria dhe pasuria bëhen burim tragjedishë, të cilat faktikisht e kanë djegur Dibrën disa herë nepër shekuj së fundi në shekullin e 19 dhe 20-et, në vitet 1913,1914,1918,1921, ku ushtritë serbe apo dhe austriake, bullgare e italiane apo dhe gjermane,                                                                      dogjën dhe masakruan gjithçka, ku një pjesë e banorëve u shpërngulën në Tiranë,-Durrës-Elbasan e Turqi(Stamboll) apo dhe në Amerikë e vende të tjera.                                                                                                                                              Nën hirin e këtyre djegieve e barbarizmave të ndodhura disa herë nepër mijëvjeçarë, merret me ment çfar vlerash kulturore duhet të jenë shkrumbuar, e në kohën tone kanë mbërritur vetëm fragmente të një culture që pot ë ishte e plotë do të fisnikëronte shpirtërat e folësve të shumë gjuhëve.

Në vitin 1913, Dibrës iu shkëput tragjikisht qyteti I Aronikut(Dibrës Madhe) me të gjtihë fshatrat përreth, si qendra më e madhe  dhe më e hershme e qytetrimit penest, duke iu bashkangjitur Republikës së gjashtë të ish Jugosllavisë. Ç’humbje homerike, veçanërisht në shpirt e në culture ! Por udhëtarë të shquar të cultures evropiane që kishin kaluar e studiuar viset e Drinit të Zi, kanë shkruar. Nëqoftëse doni të flisni me perënditë të Eskilit, shkoni takoni e bisedoni me banorët e viseve të Drinit të Zi. !                                      2

E këto njerëz që dinin gjuhën e perëndive mbijetuan. Bartësit e fundit homerikë të Eposeve mesdhetare, jetuan deri rreth viteve 60 të , të shek. të 20-et, në Dibër. Emrat e tyre I përmend shkenca studimore historike e folklorike shqiptare e për këto  ka shumë emra që meritojnë hmazh. Në Dibër, sin ë çdo trevë tjetër arti ka qenë bifunksional ; përveç funksionit të mirëfilltë estetik, ka kryer edhe funksionin e të bërit histori.

Në epikën legjendare e historike si dhe në gjini e lloje të tjera të artit në Dibër, kjo vihet re lehtësisht, s’është bërje e vlerës estetike, është përkundrazi,vlerë unike, me gjithë tragjizmin e vet. Poetët e rinj Dibranmë po bëjnë një bum kombëtar me këngët e valet brilante të kesaj treve. Këtë e gjen të gjallë në reporterin e Odës Dibrane, ku që nga viti 1994 e në vazhdim, po ecën ashtu siç i ka hije apo në traditë një trevë e shquar në art e culture.

ODA DIBRANE, SI KUVEND KULTUROR E ARTISTIK.

Oda Dibrane tashmë është bërë sinonim i pasurisë shpirtërore të një kombi të tërë. Porta e vetme, e cila prej njëzet e ca viteve është hapur bujarisht duke i dhënë shpirtin trashëgimisë kulturore për të gjithë shqipfolësit kudo ku gjinden. “Oda Dibrane”, një institucion i rëndësishëm me karakter social-kulturor. Në shkallë kombëtare pasuron me orgjinalitet larminë e evenimenteve artistike që zhvillohen në vendin tonë, duke evidentuar pasurinë e botës së madhe shpirtërore e  artistike, mendimin kombëtar të farkëtuar në kudhrën e historisë që ka kaluar vendi e populli ynë, në rrjedhën e viteve e të shekujve.

Oda Dibrane

O hapi krahët Oda dibrane                                                                                                                                      O djep trrimënie e shkollë e madhe            

O ke çel lule në maje të shkrepit     

O i burrnove o femijët e djepit

Kush po i jep aq dritë konakut                                                                                                                                                       Kush po rri në krah bajrakut                                                                                                                                                            O sa e fortë besa e kuvendit                                                                                                                                                  Mendja e Dibrës në krye të vendit

Ej Dibër po ndrit oda                                                                                                                                                                   Ti je pra pushka e sofra                                                                                                                                                                   O bashkon zemrat prej çdo ane                                                                                                                                                         O mirë se vini në odën Dibrane

O ti moj oda, oda bujare                                                                                                                                                                 O djep kuvendi mbi këto nëndë male                                                                                                                                          O hape zemrën, zemrën dibrane                                                                                                                                                   O mbushi odat me këngë e valle

Kush po i jep kaq dritë konakut                                                                                                                                        Kush po i rri në Krah bajrakut                                                                                                                                                     O sa e foirtë besa e kuvendit                                                                                                                                             Mendja e Dibrës në krye të vendit

Ej Dubër po ndrit oda                                                                                                                                                                  Ti je pushka  e sofra                                                                                                                                                                    O bashkon zemrat prej çdo ane                                                                                                                                                  O mir se vini në odën dibrane.

Ky tekst është bërë nga i madhi Naim Plaku, qe  sot nuk jeton por do të kujtohet për jetë të jetëve.    Gjithashtu është për tu theksuar edhe përshendetja që vjen nga Asambli “ Azem Bejta” Kosovë, me këngën Përshendetje Odës Dibrane

Kush se njeh se ku është Dibra                                                                                                                                                     Le të kërkoje e ta gjej në libra                                                                                                                                                    Do ta gjejë në kengë burrnie                                                                                                                                                    Këtë simbol të kësaj shqypnie

Në breg të Drinit na e shtroi sofrën                                                                                                                                     Dibra trime e pret Kosovën                                                                                                                                                        Po vjen Drini  turra turra                                                                                                                                                    Kurrë su shterr Dibra me burra                                                                                                                                             Nga Veleshta e deri tek Lura

Mirë se vini thotë Isuf Murrja                                                                                                                                             Kush na mbajti e na strehoi                                                                                                                                                    Zoti i madh do ta bekojë                                                                                                                                                               Po ti shkruaj dy fjalë në libër                                                                                                                                         Faleminderit për jetë moj Dibër.

Isuf Xhelili, mali i Korabit                                                                                                                                                         Ja shtrin dorën Kosovarit                                                                                                                                            Mirësevini Dibra ju thotë                                                                                                                                                      Kemi darsëm, e s’kemi lotë

Bukë e krypë bashkë në sofër                                                                                                                                           Kurrë nuk shterret zjarri në votër                                                                                                                                                 Po ti shkruaj dy fjalë në libër                                                                                                                                       Faleminderit për jetë moj dibër

Presidenti i Asamblit “Çipini” në  Vlorë sjell përshendetje Odës Dibrane  Tomorr LELO

Oda Dibrane tungjatjeta                                                                                                                                Në ketë ketë vjeshtë e njëzeta.                                                                                                                                               Mbushur hojet me mjalt bleta                                                                                                                                         Xhufka, Xhokja dhe Xhubleta.

Kësaj sofre shpirtërore                                                                                                                                                Mes malesh me sherqe bore.                                                                                                                                  Vijnë përshendetje prej Vlore                                                                                                                               Kaone janë Labërore

Me germa ari janë shkruar                                                                                                                                             ata që kanë kontribuar.                                                                                                                                                        Përjetësisht janë bekuar                                                                                                                                                             me dritë drini ujë kulluar.

Shtruar rri sofra Dibrane                                                                                                                    Tradita Skenderbejane.                                                                                                                                                Sa Penestë dhe Uskanë                                                                                                                                                               E pa tundur në tufanë.

Midis nëntë malesh u shfaqe                                                                                                                                   Buron Urtësi dhe Paqe                                                                                                                                        Shtatë Teqe dhe tre Oxhaqe                                                                                                                               Aromë lulesh manushaqe.

Në çdo kohë në sofrën tënde                                                                                                                                     Brez pas brezi lavdi gdhende.                                                                                                                                 Odë e shtruar për kuvende                                                                                                                                   Trimat për lirinë i ënde.

Këtu ku u rrit Moisiu,                                                                                                                                                  Iljaz Dibra dhe Vehbiu                                                                                                                                      Mjeshtri Bujar Kapexhiu,                                                                                                                              President ode Veliu.

Veli Vraniçi prej gjirit                                                                                                                                         i buron pikë e floririt.                                                                                                                                            Flamurtar flakë qiririt                                                                                                                                                   Hakiu i Xheladin Zeqirit.

Lum Dibra për bijtë që nxori                                                                                                                            Prijësa me fuqi shenjëtori.                                                                                                                                               Këtu Dom Nikoll Kaçorri                                                                                                                                       Logon ngre Lefko Piktori.

Ku piu gji Isuf Xhelili                                                                                                                                                   Elez Isufi si Ylli.                                                                                                                                                        Bulku dhe Haki Stërmilli                                                                                                                                               Mjeshtëri i madh Sadi Halili.

Oda, traditë shumë e vjetër                                                                                                                                                       për ta ringjallur patjetër.                                                                                                                                        Bijt e tu e hodhën në letër                                                                                                                                                         Me kandar, me thikë, me meter.

Shtatë trendafila dibranë                                                                                                                                   Xhevat, Avni e Shaban,                                                                                                                                                           Alush Hamidi Shkupjan                                                                                                                                    Festivalit frymë i dhanë.

Mori udhë e ju vu vula,                                                                                                                                         Lahuta, tumpana,curla                                                                                                                                               Azis  Ndreu e Qerim Sula                                                                                                                                                  Në gjunjë për ta u përula.

Kthehemi mbushur me mresa,                                                                                                                                Aromë lulesh larë nga vesa.                                                                                                                                                                                                                                           Që s’ikin kurrë nga kujtesa                                                                                                                                       Si tehu i thikës me dy prersa.

Plot me perla mbushur gjiri                                                                                                                       Nga kompozitori Muniri.                                                                                                                                          Zë brilant Ilir Shaqir                                                                                                                                                        i unazë me gurë xhevairi.

Liri Rasha Peshë e ngriti                                                                                                                                                Vera Laçi e Ndue Shyti.                                                                                                                                            Arif Vladi llamburiti                                                                                                                                        Përparim Tomçin petriti.

 

Në Odë gdhendet historia                                                                                                                                            Nga rrapsodi Frrok Haxhia.                                                                                                                                     Zefi dhe  Canga të dyja.                                                                                                                                        Tetovë Rajfet Fasllia.

Peshkopisë iu ndriçon nuri                                                                                                                                        Për çdo përvjetor flamuri                                                                                                                                             Merita Shehu dhe Avduli                                                                                                                                    Inxhinier Mentor Bunguri.

Shqiptarisht u dha Xhevapi                                                                                                                                            Oda e Dibrës kohën kapi,                                                                                                                                      Edicionin e parë e hapi                                                                                                                                         Kryetari Kadri Rrapi.

Me bekim të sheh Sehatit                                                                                                                                        Te Haxhi Dede Reshatit,                                                                                                                                        Zemra e madhe e Bajram Krashit,                                                                                                                       Mban qoshennë e dollibashit.

Miku  i Odës i sjell fat                                                                                                                                                       po merr Malin  me Uratë.                                                                                                                                                    Bujar Leskaj djal Vlonjat                                                                                                                                               sa i mbarë dhe i begat.

Ajka e Kombit Qelibar                                                                                                                                                    çdo edicion pikon ar.                                                                                                                                                             Shpirt i trojeve shqiptare                                                                                                                                           tufa lulesh me nektar.

Refren : -Hodë e shtruar me folklor                                                                                                                             Ta gëzosh Dibër ketë përvjetor.

Shpalos ritet radhë – radhë                                                                                                                                         si shportat me shegë e dardhë.                                                                                                                                 Ku takohen dy sorkadhë                                                                                                                                  Drini i Zi dhe Drini i bardhë.

Farfuri nga çdo krahinë                                                                                                                                              nga Presheva në Janinë.                                                                                                                                              Nga Hoti në Haraçinë                                                                                                                                           Dodona me Dardaninë.

Kjo Oda nepër njëzet  vjet                                                                                                                                           me perla ka mbush hejbetë.                                                                                                                                         Përcillet ky amanet                                                                                                                                                   brez pas brezi si stafetë.

Rreth shqiponjës dykrenare                                                                                                                                 kudo në trojet amtare .                                                                                                                                     Lidhur sup me sup si male                                                                                                                                          të shqypnisë natyrale.

Refren :

O moj Oda  me folklore                                                                                                                      Gëzofsh dhe njëqint vjetor.

Mirëmbrëma jut hemi                                                                                                                                                         ju të Dibrës Madhe.                                                                                                                                                         Një gjak e një gjuhë kemi                                                                                                                                               luan e sorkadhe.

Si Drini i pa ndalshëm                                                                                                                                                si guri i mademit                                                                                                                                                                  e ka Iljaz Pashën                                                                                                                                                                        Lidhje e Prizrenit.

Haxhi Vehbi Dibra                                                                                                                                         vezullim Ylberi                                                                                                                                                   germat shqip mbi libra                                                                                                                                                   sjell Josif Bageri.

Për lirinë i rriti                                                                                                                                                           çel lule burbuqja.                                                                                                                                                          Me gjak e vediti                                                                                                                                                          Ibe Palikuqja.

Vijmë të shuajmë mallin                                                                                                                                                  e Avni Rustemit.                                                                                                                                                        Dua t’i puth ballin                                                                                                                                                                         gjeneral Ostrenit.

Për lirinë zhuritur                                                                                                                                                       e mban ndezur flakën.                                                                                                                                                                      Dibra që ka rritur                                                                                                                                                Sulejman Pitarkën.

 

Kështu midis qiellit dhe botës                                                                                                              vallja u lind, vallja u shpall                                                                                                                                      këmba sinjale i çon tokës dhe                                                                                                                                      dora qiellit i jep lajm

Për Odën Dibrane kanë punuar breza të tërë artistësh, që nga i madhi Haziz Ndreu, njeriu i “odave” në Dibër, njeriu që e kërkoi,zbuloi,gdhendi fjalën e bukur të Dibrës. Hazizi i pavdekshëm me këngët e tij, me alegorinë e tij, me krijimtarinë e tij, do të mbetet zemra e këtij aktiviteti. Mirënjohje e veçantë vjen në takimet e odës Dibrane dhe për Artistët si Lefko Popa, Avni Ndreu, Llesh Nikolla, Hilmi Kolgjegja,Xhevat Fana, Faik Vojka, Hysni Loka, Flamur Sala, Agim Skarra, etj., që me përkushtimin e tyre në keto veprimtariu. Gjithashtu për ta vazhduar me emrat simbol si Liri Rasha,Melita Shehu, Vera Laçi, Saje Poleshi,  Rozeta Paçuku, Abdyl Sturçe, Skender Cala,Qerim Sula, Arif Vladi, Sherif Dervishi e më i riu Bledar Kaca. Në ketë odë  këndoi dyshja e Kalasë së Dodës Fatmir Daku e Myfterim Kupa, këndua edhe Dritaj Jashari e Lirim Hoxha, Fatmir Loca dhe Eduard Hoxha, si dhe Haxhi Maqellara  e Sajmir Shehu

Odës Dibrane asnjëherë nuk i kanë munguar miqtë, ndaj emri i saj i ka rezistuar kohës. Atë gjithmonë e kanë nderuar miq të shquar, personalitete të kohës si deputet, ministra deri dhe presidentë.

Valle Shqiptare, shenja n’erë                                                                                                                              Ylbere tiqesh tej – tehu                                                                                                                                               kush ju kerceu ju njëherë                                                                                                                           dhe kembët rob si mbenë te ju.

I. Kadare.

Si sot 22 vjet  hapi siparin Oda Dibrane ; 11 Nendor 2017, në qytetin e Peshkopisë, vijnë per të marrë pjesë në ketë eveniment të rendësishëm  shtatëmbë dhjetë shoqëri e Asamble të ndryshme kulturore nga trevat Shqiptare, nga Maqedonia, Kosova, Presheva, Mali i Zi dhe Çamëria. Qyteti i Peshkopisë per tre ditë rrjesht zien nga cyrla, lodra duke kërcyer e hedhur valle në bulevardin e qytetit, ku kishin dale për ti pritur i gjithë qyteti.

Oda Dibrane, i bashkoi Dibrat. Pallati i kulturës së qytetit, tashmë, kishte hapur dyert tre net rrjesht, për të pritur grupet filklorike, me larmi kostumesh. Në përfundim flamurin e mori Grupi i Burrave  të asamblit Bulqiza.

-Per ZemraShqiptare, nga Shqiperia, Nentor 2017-