Shtesë » Lajme
Paqja fetare, dhuratë e shqiptarëve Europës
E merkure, 24.02.2010, 06:00 PM
Autori Profesor Giovanni Cimbalo eshte shef i katedrës së të Drejtës Kishtare në Fakultetin Juridik të Universitetit të Bolonjës (Itali), dhe mban kursin e së drejtës kishtare italiane dhe krahasuese në selinë e Ravenës të të njëjtit Fakultet.
Në përgatitje të
regjistrimit që do të zhvillohet vitin e ardhshëm i është hapur rrugë
diskutimit për përfshirjen e disa pyetjeve, mbi bazën e të cilave do të
verifikohet përkatësia fetare e popullsisë. Ka mjaft prej atyre që në mëdyshje,
i druhen dhunimit të privatësisë së qytetarëve.
Një zgjedhje e tillë, do të ndillte mospëlqimin e
Komunitetit Europian dhe do ta shtynte vendin drejt një periudhe të historisë
së vet kur shteti pretendonte të dinte çdo aspekt të jetës private dhe
shoqërore të qytetarëve. Pala tjetër i mëshon idesë se sa e rëndësishme është
të kuptohen ndryshimet që ka pësuar përkatësia fetare në vend gjatë këtyre 80
viteve të fundit dhe të hedhë dritë mbi gjendjen e tanishme.
Regjistrimi i fundit që sjell të dhëna mbi këtë
çështje, u përket viteve '30-të, pra politikës së mbretit Zog mbi lirinë e
kulteve, që, sidoqoftë, qe më e ndërlikuar nga ç'mund të duket, por që
mbështetej mbi një bazë të shëndoshë paraardhëse.
Por, në këtë kundërvënie, shqiptarët dëshmojnë se
e lënë mënjanë atë pjesë të historisë që prek këtë çështje, duke nënvlerësuar
se ç'mësim mund t'i japin mbarë Europës, edhe sot e kësaj dite, në lidhje me
respektimin e lirisë dhe të pavarësisë fetare.
Mësim nga historia
Që nga themelimi i tij shteti shqiptar paraqitet
si i vetmi me shumicë myslimane në tërë kontinentin europian.
Ai e ka të nevojshme t'i hapë rrugë vetes me
dinjitet mes shteteve të tjera, të formuara edhe këto nga shpërbërja e
perandorisë otomane, dhe përpiqet të shmangë kundërvënien fetare mes bashkësive
të ndryshme shoqërore.
E nuhat se përkatësia fetare mund të bëhet shkak i
shpërbërjes së shtetit e madje dhe i luftës civile, prandaj duke pasur më për
zemër se çdo gjë tjetër bashkimin e shqiptarëve dhe të atdheut të tyre, e
trajton me shumë kujdes atë pjesë embrionale të legjislacionet që prek çështjen
fetare.
Kështu, në vitin 1923, si askush tjetër në Europë,
vë në zbatim dhënien e statusit të personit juridik për besimet fetare, teksti
i plotë i së cilës mund të lexohet në sitin http://licodu.cois.it/albania. Ky
paraqet hapin më të përparuar drejt një rruge të gjatë të hartimit të së
drejtës europiane, duke dëshmuar të jetë në qendër të debatit për ndërtimin e
një shteti modern.
Një largpamësi e tillë, krahas mençurisë së
popullit shqiptar, e ka ndihmuar dhe e ndihmon edhe sot e kësaj dite të ruajë
paqen fetare në një territor si ai ballkanik, që ende vazhdon të përçahet e
madje të ngrejë armët edhe në emër të përkatësive të ndryshme fetare.
Njohja e lirisë së organizimit të kulteve
Dekreti i vitit 1923 mbi besimet fetare, pasi pohon
se "Liria e mendimit mbrohet nga artikulli 93, i Statutit të Shtetit
Shqiptar të vitit 1922 dhe nga artikujt 1-2 të Statutit të zgjeruar të
Lushnjës, të tetorit të vitit 1921", me anë të të cilit konfirmohej
vendosja e Regjimit Parlamentar dhe shpallja për herë të parë në historinë e
këtij vendi të të Drejtave Themelore të qytetarëve, pohon:
"Çdo degë e Myslimanizmës si Synizma,
Bektashizma, Rufaizma, Halvetizma, Kadirizma, Sadizma e tjerat, ashtu dhe çdo
degë e Krishtenizmës, si Katolikizma, Orthodhokizma, Protestanizma, si edhe të
gjitha degat e çdo feje tjetër, mund të organizohet në nji shoqjat fetare
indipendente njana prej tjetrës."
Nuk mund të gjendet një pohim ku të shprehet kaq
qartë pluralizmi fetar dhe vetëdija se nuk ka vetëm një linjë të besimit islam,
por disa dhe secilës prej tyre shteti i njeh të drejtën të ketë statutet dhe
rregullat e veta. E njëjta liri u njihet katolikëve, ortodoksëve, protestantëve
etj.
Marrëdhëniet e besimeve shqiptare me qendrat e
mëdha fetare jashtë Shqipërisë kanë të bëjnë vetëm me lidhjet shpirtërore dhe
dogmatike, por garantohet njëkohësisht liria e marrëdhënieve dhe shkëmbimeve
epistolare.
"Sejcila shoqjat Fetare ose besimtare mundet
me pas vetëm lidhje spirituale dogmatike me qendrat e mëdha fetare përjashta
Shqipniës. Marrëdhanat edhe letër këmbimet midis tyne mbi këtë landë janë të
lira pa no nji pengim nga ana e Qeveris".
Po ashtu, për të ushtruar detyra fetare
parashikohej pasja e shtetësisë shqiptare dhe njohja e gjuhës shqipe, gëzimi i
të drejtave shoqërore dhe politike, përkasësia e etnisë shqiptare apo të
qenurit bir shqiptari prej tre brezash dhe të mos kesh cënuar pavarësinë e
shtetit shqiptar.
Por më e rëndësishmja është njohja e autonomisë së
plotë të besimeve fetare, çka e provon citimi në vijim: "Kryetarët e çdo
feje dhe çdo besimi zgjidhen mbi bazën e Statuteve të tyre, dhe njihen nga një
dekret i lëshuar nga qeveria" dhe, më tej "Çdo shoqatë dhe institut
fetar si: xhami, teqe, kishë, manastir etj., njihet si person juridik dhe
përfaqësohet sipas rregullave të veta fetare".
Organizatat e ndryshme të kultit kanë të drejtë të
zotërojnë, të blejnë dhe të tjetërsojnë pasurinë e luajtëshme dhe të
paluajtëshme dhe të drejtat civile duhet të përshtaten me natyrën e tyre si
shoqata me karakter fetar; ata gëzojnë të drejtën e mbarështimit të pasurisë së
tyre.
Shteti ka të drejtë të ushtrojë kontroll mbi
mbarështimin e pasurisë dhe mbi bilancin e tyre vjetor, siç parashikohet në një
ligj të veçantë për shoqatat.
Çdo shoqatë apo bashkësi besimtarësh apo fetare ka
të drejtë të ndërtojë, mbajë, drejtojë dhe kontrollojë me shpenzimet e veta
xhami, kisha, teqe, manastire apo vende të tjera lutjeje, ashtu si lidhur me
to, varreza etj., si dhe institute bamirësie, të gjitha këto pa kurrfarë
pengese apo formaliteti, por duke respektuar ligjin e bashkësisë mbi lejen e
ndërtimit".
S'ka si të jetë më e qartë norma që garanton dhe
siguron lirinë dhe pavarësinë e plotë të besimeve fetare, në një këndvështrim
modern dhe pluralist, sigurisht laik në marrëdhënie me kultet, deri aty sa
dekreti na shtyn të njohim pavarësinë e brendshme të besimeve fetare kur pohon:
"Shoqatat kanë të drejtë t'u diktojnë dënime disiplinore klerit dhe
nëpunësve të vet".
Mësim për të ardhmen
Me pak fjalë mund të themi se që nga viti 1923 e
drejta civile shqiptare i sheh besimet fetare si shoqëri personash lidhur nga
besimi i përbashkët rreth një kulti, që zbatojnë kalendarin përkatës liturgjik,
ditët e festive, detyrime agjërimi, kanë shkollat e veta, organizimin e
bashkësisë së vet dhe praktikojnë një kult, pra kemi të bëjmë me një person
juridik të së drejtës civile.
Sot, që Bashkimit Europian i lind detyra të
rregullojë marrëdhëniet e rreth 40 milionë qytetarëve të ardhshëm, të cilët i
përkasin hapësirës kulturore të islamit europian, përvoja shqiptare i ofron një
dhuratë të çmuar që s'duhet nënvleftësuar.
Forca e këtyre parimeve qe e tillë që edhe
komunizmit iu desh t'i respektonte, duke lejuar lirinë e organizimit të
kulteve, deri kur vendosi ta shpallte shtetin ateist. Prandaj do të ishte e
mira që Shqipëria t'i zbulonte thesaret e saj dhe t'i vinte në shërbim të
botës.
************
Rregjistrimi
fetar, premtimi i Berishës për njeriun-kyç të 'Vorio Epirit'
Arkivi i shtypit shqiptar ka nje date interesante
lidhur me rregjistrimin e popullsise me baze etnike dhe fetare. Ne nje
interviste me Nikolas Gejxh, njeriun simbol te perpjekjeve greke per Vorio
Epirin, thuhet se regjistrimi me baze fene, i eshte premtuar atij (Gejxhit) nga
Berisha.
Gejxh dhe Berisha u takuan pas 10 vitesh armiqesi
reciproke, me ndermjetesine e ambasades amerikane. Gejxh ishte shpallur nga
vete Berisha person non grata ne Shqiperi, por pas takimit Berisha deklaroi:
"Per hir te se vertetes, ceshtja eshte pak me
ndryshe... Do respektohen dhe te garantohen plotesisht standartet nderkombetare
te pakicave ne Shqiperi", tha Berisha.
Kurse Gejxh deklaroi se "Berisha ka ndryshuar
dhe se te gjithe ne jete bejme gabime.."
Me poshte
intervista e Gejxh nxjerre nga arkiva dhene gazetarit I.Babaramo:
Kryetari i lobit grek në SHBA pranon se "të
gjithë në jetën e tyre bëjnë gabime" në lidhje me marrëdhëniet e tendosura
që ka patur me qeverinë shqiptare tetë vjet më parë, kur u shpall dhe
"persona non grata" në Shqipëri. Një mbrojtës i flaktë i
"çlirimit të Vorio Epirit", Gejxh u shpreh dje në një intervistë të
shkurtër për gazetën se "kufijtë e Ballkanit do ndryshojë kur të gjitha
vendet e rajonit do integrohen në Evropë". Me konceptin e ndryshimit të
kufijve ai thotë se ka parasysh lëvizjen e lirë të njerëzve.
Takimi
juaj me Berishën ishte një surprizë. Çfare u tha në atë takim?
Ne diskutuam kryesisisht për të ardhmen e
Shqipërisë, si ta përmirësojmë atë, përfshi dhe situatën e minoritetit grek. Ai
tha se ishte i vendosur që minoriteti grek dhe minoritetet e tjera të kenë të
drejtën për të deklaruar identitetin etnik dhe fetar në një regjistrim të
pritshëm. Ne nuk disktuam për të kaluarën, sepse unë mendoj se ishte një
keqkuptim prej të cilit të dy kemi nxjerrë mësime.
Ish-presidentin
ju e keni sulmuar për një kohë të gjatë. A keni ndryshuar mendim?
Disa nga qëndrimet e tij në të kaluarën unë i kam
kritikuar fort. Por të gjithë ne bëjmë gabime në jetë. Tani ka ndryshime
qëndrimesh dhe mua më duhet të pranoj qëndrimet e reja që po thonë.
Me çfarë
merreni tani në Shtetet e Bashkuara?
Shkruaj libra dhe bëj filma.
A vazhdoni
të merreni me organizatat e diasporës greke?
Ajo që unë përpiqem të bëj është përmirësimi i të
drejtave të minoriteteve në përgjithësi, duke punuar për disa organizata të
cilat nuk kanë të bëjë vetëm me minoritetin grek, si për shëmbull në Afrikën e
Jugut ose në Rusi gjatë periudhës së regjimit komunist. Detyra ime si shkrimtar
është të flas në emër të atyre që nuk kanë mundësi të flasin në emrin e tyre.
A mendoni
se duhet të ndryshojë harta e Ballkanit?
Unë mendoj se e ardhmja e Ballkanit është në
Europë. Dhe me hyrjen në Europë gjithçka ndryshon. Ndryshojnë kufijtë. Ndryshon
dhe nervoziteti që ka lidhje me kufijtë. Njerëzit do të kenë mundësi të lëvizin
lirisht përmes kufijve. Ju jeni i ri, por unë e mbaj mend se para Luftës së
Dytë Botërore kufiri mes Shqipërisë dhe Greqisë mund të kalohej pa pasur nevojë
për pasaportë, vizë. Banorët e fshtatit tim shkonin në Shqipëri, shqiptarët
vinin lirisht në zonën tonë. Nuk kishte asnjë problem. Dhe mendoj se integrimi
në Europë do ta bëjë të mundur sërish atë realitet.
*******
Regjistrimi i fundit zyrtar në Shqipëri është bërë
në vitin 1979. Të dhënat për këtë regjistrim mund të gjenden në botimet
enciklopedike të vitit 1985.
Sipas këtij regjistrimi të 79-ës, në Shqipëri
kishte 54.687 vetë me kombësi joshqiptare (që hyjnë tek pakicat kombëtare). Kjo
shifër përbënte 2.1 për qind të popullsisë së përgjithshme të asaj kohe.
Ndër ta, 49.037 vetë ishin grekë që banonin kryesisht
në krahinat kufitare jugore në Gjirokastër dhe Sarandë; 4.163 ishin sllavë
(pjesa kryesore e tyre, ishin maqedonas që në kohën e regjistrimit të 79-ës
banonin në zonën e Prespës).
Ish-Kushtetuta e Shqipërisë (ajo që njihet si
Kushtetuta e Republikës Popullore Socialiste) në nenin 10 të saj thoshte:
"Pakicave kombëtare në Shqipëri u sigurohet
mbrojtja dhe zhvillimi i kulturës dhe traditave popullore, përdorimi i gjuhës
amtare dhe mësimi i saj në shkollë, zhvillimi i barabartë në të gjitha fushat e
jetës shoqërore. Çdo privilegj e pabarazi kombëtare dhe çdo veprim që shkel të
drejtat e pakicave kombëtare është antikushtetues dhe dënohet sipas
ligjit".
Komentoni
Artikuj te tjere
Lëvizja Fol: Raporti i verifikimit të deklaratave 20 shkurt 2010
Shtabi i emergjencës në diasporë pér ndihmë zonave të përmbytyra ne veriun e Shqipërisë dhe në Ulqin
Kairo: 17 shkurt 2010
Milazim Kadriu: Dy vjetori i Pavarësisë së Kosovës u festua anekënd vëndit
Riorganizimi i mërgatës, kërkesë e kohës
Kryeministri Hashim Thaçi, mori pjesë në ditëlindjen e fëmijëve që kanë lindur Ditën e Pavarësisë së Kosovës
Zef Mulaj: Një tjetër marrveshje me probleme të mëdha për Shqipërinë
Mirela Bogdani: Më sulmojnë ekstremistët dhe fondamentalistët islamikë
Zef Mulaj: 25.134 persona të humbur në Itali
Regjistrimi mbi baza fetare, klerikët të përçarë
Formohet ''Lëvizja për Demokraci dhe Integrim (LDI)''
Milazim Kadriu: PDK shpall fitoren në Prizren dhe Lipjan
Zef Mulaj: Industri që nuk po njeh krizë
Agim Vuniqi: Irani nuk është në posedim të aftësive ushtarake bërthamore
Ikja nga atdheu për t’u shpëtuar maskave
Milazim Kadriu: Jetë në geto
Te perndjekurit politike apelojne: Besim Ndregjoni, poet i Enverit, mjaft abuzove...
Rrëzimi i paktit, Bakojanis akuzon Ramën: U bashkua me ekstremistët
Berisha, kundër historianëve: Regjistrimi nuk sjell përçarje
Milazim Kadriu: Keqpërdorimi i parasë publike është korrupsion...