Kujtim Agalliu: Mahmoud Darvish, poet i humanizmit

Mahmoud Darvish, poet i humanizmit

Mahmoud Darwish u lind në 13 mars, 1942 në Al Birweh, Palestinë në familjen e një pronari tokash Sunni. Gjatë themelimit të shtetit izraelit, në 1948 fshati i tij u shkatërrua dhe familja ju arratis në Liban. Në vitin pasues, në mënyrë sekrete ata rikthehen në Izrael.

Ndonëse djalë i ri, Darwish u përball me arrest shtëpie dhe burgim për aktivitetin e tij politik dhe për publicitetin e leximit të poezive të tij. Ai u bashkua me partinë zyrtare komuniste të Izraelit, Rakah, në vitin 1960. Më 1970, u largua për në Rusi ku frekuentoi Universitetin e Moskës për një vit dhe pastaj u largua për në Kajro. Jetoi në mërgim për njëzet e gjashtë vjet, midis Bejrutit dhe Parisit, gjer në kthimin e tij në Izrael në 1966, pas të cilit u vendos në Ramallah, Bregu Perëndimor.

I konsideruar poeti palestinez më i shquar, Darwish publikoi përmbledhjen e tij të parë poetike, Gjethet e ullinjve, më 1964, kur ai ishte 22 vjeç. Qysh atëherë, Darwish ka publikuar afërsisht tridhjetë përmbledhje me prozë dhe poezi, të cilat janë përkthyer në njëzet e dy gjuhë.

Ca nga titujt e poezive të tij më të vona përfshihen te The Butterfly’s Burden (Shtypi i Kanionit të Bakrit, 2006), Për fat të keq, Ajo ishte parajsë, Poezi të zgjedhura (2003), Periudha e kohëve të vështira (2002), Adami i dy Edenëve (2001), Afresku (2000), Shtrati i të huajit (1999), Palmat (1995), Pse e le kalin vetëm (1994) dhe Muzika e racës njerëzore (1980). Shtypi i universitetit të Kalifornisë ka botuar veprën e tij prozë, Kujtesë për harresën. Në 2000-shin, Gallimard botoi antologjinë më të fundit frëngjisht të veprës së tij dhe në 2002,  një përkthim i ri anglisht i poezive të zgjedhura do të botohej në Shtetet e Bashkuara.

Darwish ishte botues i revistës mujore Organizata për çlirimin e Palestinës, dhe drejtor i qendrës së grupit hulumtues. Në 1987 ai u caktua në komitetin qeveritar PLO, dhe u dorëhoq në 1993 në kundërvënie të Marrëveshjes së Oslo. Ai shërbeu si kryeredaktor, botues e themelues i revistës letrare “Al-Karmel”, e botuar jashtë Qendrës Sakakini që më 1997.

Rreth veprës së Darwish-it, poeti Naomi Shihab Nye ka thënë, “Mohamoud Darwish ishte Frymëmarrja Vitale e popullit palestinez, dëshmia gojore e mërgimit të detyruar, këngëtar i akorduar në përsosmërinë e figurave. Ai feksi një dritë të shkëlqyer në zemrat e krejt botës. Çfarë thoshte ai u përvetësua nga lexuesit si një zë plotësisht i nevojshëm, i paharrueshëm, i pa zbuluar më parë”.

Darvish vdiq në 9 gusht, 2008, në Huston, TX, pas një operacioni në zemër.

Çmimet dhe shpërblimet e tij përfshijnë: Çminin Ibn Sina, Çmimi Lenin i Paqes, 1969 Zambaku i Ujit, çmimi nga Bashkimi i Shkrimtarëve Afro-Aziatik, Kalorësi i Francës i Arteve dhe medaljen Letërsia Artistike në 1997, në 2001 çmimin për Lirinë Kulturore nga fondacioni Lannan, Maroken Wissam të meritës intelektuale dorëzuar nga mbreti Mohammad VII i Marokut dhe në gusht të vitit 2007 ai fiton kurorën e artë të festivalit poetik botëror “Netët poetike të Strugës” .

Mahmoud Darwish

    Poemë

Nju York/ Nëntor/ Bulevardi 15
Dielli një pjatë metali e copëtuar
Unë pyeta veten, i larguar në hije:
Është ky Babel apo Sodom?

***
Atje, mbi pragun e lartë të një gremine të çuditshme,
e lartë sa qielli, unë takova Edward,
tridhjetë vjet më parë,
koha ishte më pak e egër atëherë...
Ne të dy thamë:
Në qoftë se e shkuara është vetëm një përvojë,
bëjmë të ardhmen një kuptim dhe largpamësi.
Nisemi,
Nisemi në shpresën e nesërme,

çiltërsi e imagjinatës dhe mrekulli e lëndinës.

***

Unë nuk u kujtova që të shkonim bashkë në kinema
në mbrëmje. Akoma dëgjoja

thirrjet e Indianëve të lashtë: Besomëni
as kalë, as modernizëm.

***
Jo. Viktimat nuk e kërkojnë ekzekutorin e tyre:
A jam si ti? A ka qenë shpata ime
më e madhe se trëndafili im, do të
keni pyetur,
sikur të kisha vepruar si ju?

***
Një pyetje si kjo ndjell kureshtjen
e një romancieri,
që rri në një zyrë xhami, duke këqyrur
zambakët në kopsht, ku
dora
e një hipoteze është po aq e pastër sa
ndërgjegjja 
dhe ky romancier merr pjesë në vendosjen e raporteve
me instinktin njerëzor...

Nuk ka nesër në të djeshmen,

pra, le të përparojmë.

***
Përparimi mund të jetë urë
që të çon prapa
te Barbarizmi...

***
Nju York. Edward zgjohet në
një agim përtac. Ai luan
Moxartin.
Vrapon përreth fushës së tenisit të universitetit,
Mendon udhëtimin e ideve përgjatë
kufijve
dhe mbi pengesat. Ai lexon Nju York Tajms.
Kopjon shënimet e tij të ethshme. Shan një orientalist
që udhëzon Gjeneralin te pika e dobët

Brenda zemrës së një gruaje orientale. Ai bubullin. Zgjedh

kostumin e tij elegant. Pi
kafenë e tij të bardhë. Bërtet në agim:
Nuk hallavitem!

***
Ai ecën mbi erë dhe në erë
e njeh veten. Nuk ka tavan për erën,
as shtëpi për erën. Era është busull
e të huajit të veriut.
Ai thotë: Unë jam prej atje, unë jam prej këtu,
por s’jam as atje, as këtu.
Unë kam dy emra që më takojnë dhe më ndajnë...
Unë kam dy gjuhë, por e kam harruar prej kohësh

cila është gjuha e ëndrrave të mia.
Unë kam gjuhën angleze, për të shkruar
me fraza të buta,
dhe një gjuhë në të cilën Zoti dhe
Jerusalemi bisedojnë, me një ritëm të argjendtë,
por ajo nuk e zbut imagjinatën time.

***
Ç’më thua për identitetin? Pyeta unë.
Ai tha: Është vetëmbrojtje...
Identitet është fëmijë nga lindja, por
tek e fundit, është vetë-sajesë dhe jo
trashëgim i të shkuarës. Unë jam shumëfish...
Brenda meje një e përhershme e sipërfaqshme e re. Dhe
i përkas  çështjes të viktimës. Nuk isha
prej andej, unë do të kem stërvitur zemrën
të ushqej atje drerët e metaforës...
Pra, mbarteni atdheun tuaj kudo shkoni, dhe të jeni
narcisë nëse duhet të jeni.
Bota jashtë është mërgim i detyruar,
mërgim i detyruar është bota brenda.
Dhe ç’je ti ndërmjet të dyjave?

***

Unë nuk e njoh veten
prandaj nuk do ta humbas. Unë jam ai që jam.
Unë jam tjetra ime,

një rezonancë e dyfishtë që përforcohet midis të folurit dhe gjestit.
Kur shkruaja poezi do të kem thënë:
Unë te njëri jam dy,
si flatrat e një dallëndysheje,
më mjafton sjellja e ogurit të mirë
kur pranvera është e vonuar.

***
Ai dashuron një vend dhe largohet.
(Është e pamundur larg?)
Ai dashuron largimin nga gjërat e panjohura.
Nga udhëtimi lirisht përmes kulturave,
këto në kërkim të ekzistencës njerëzore
ndoshta gjej një hapësirë për të gjitha e të ulem...
Këtu një cak përparon. Ose qendra

tërheq. Ku Lindja nuk është saktësisht lindje,

dhe Perëndimi nuk është saktësisht perëndim,
ku identiteti është hapur në shumicën,
as kala ose llogore.

***
Metonomia po flinte në bregun e lumit;
ajo nuk kishte qenë për përdhosjen
ajo mund të kishte përqafuar bregun tjetër.

***
- Keni shkruar ndonjë përmbledhje novelash?
Unë u përpoqa... u përpoqa të rigjej
imazhin tim prej shëmbëllimit të grave të largëta.
Por ato u arratisën në natën e tyre të ruajtur.
Duke thënë: Bota jonë është e pavarur nga ndonjë tekst.
Një burrë nuk mund shkruajë për një grua që është dyfish: gjë-a-gjëzë dhe ëndërr.
Një grua nuk mund shkruajë për një burrë që është dyfish: simbol dhe yll.
Nuk ka, jo, dy dashuri të ngjashme. S’ka dy net
të ngjashme. Pra, lërna të rendisim cilësitë e burrave
dhe qesh.
- Dhe çfarë bëre ti?
Unë qesha me marrëzitë e mia
dhe e hodha novelën
në koshin e letrave.

***
Si mund t’i tregojë romancieri vlerat intelektuale
dhe filozofi të shpjegojë trëndafilat e rapsodit?

***
Ai dashuron një vend dhe e lë:
Unë jam ai që jam dhe do të jem.
Unë do ta zgjedh vetë vendin tim
dhe preferoj mërgimin tim të detyruar. Mërgimi im i detyruar, sfondi
në një skenë epike. Unë mbroj
domosdoshmërinë e poetit për kujtimet dhe të nesërmen,
Unë mbroj vendin dhe mërgoj
në pemën e mbushur nga zogjtë
dhe hëna mjaft bujare
të lejon shkrimin e një poeme dashurie;
Unë mbroj një mendim të shpartalluar nga brishtësia
e përkrahësve të tij
dhe mbroj një vend të plaçkitur nga mitet.

***
- Do të jesh i aftë të kthehesh te diçka?
E ardhmja ime vendos çfarë la pas dhe nxiton...
S'ka mbetur më kohë për mua në orën time të shkarravis vargje
mbi rërë. Unë mund, megjithatë, të vizitoj të djeshmen
si bëjnë të huajt kur ata dëgjojnë
në mbrëmjen e trishtuar te një pastorale:
"Një vajzë prej pranverës po mbush poçin e saj
"Me lotët e reve,
"Duke qarë e qeshur ndërsa bleta
"Thumbon zemrën e saj...
"Është dashuria ajo që e bën ujin dhembje
"Ose ca sëmundje në mjegull..."
[gjer në fundin e këngës].

***
- Pra, malli mund të të godas ty?
Malli për një të nesërme më të lartë, më të largët,
tej, shumë larg. Ëndrra drejton hapat e mi.
Dhe largpamësia e vendos ëndrrën time
mbi gjunjët e mi
si një mace të llastuar. Kjo është e vërteta

joreale,

fëmijë i mallit: Ne mund
ta ndreqim pashmangshmërinë e greminës.

***
- Dhe malli për të djeshmen?
Një ndjenjë e papërshtatshme për një intelektual, në mos

ajo është përdorur për të rrokëzuar zjarrminë e të huajit
për atë që mohon.
Malli im është një betejë
mbi një të tashme që ka të nesërme
nga gjylet.

***
- A  nuk vodhe ti brenda të djeshmes, kur
shkove te ajo shtëpi, shtëpia juaj
në Talbiya, në Jerusalem?
Unë u përgatita të flija
në krevatin e mëmës, si një fëmijë
që është i frikësuar nga babai i tij. U mundova

të thërras lindjen time, dhe
të vështroj Udhën e Qumështit nga çatia e shtëpisë sime

të vjetër. U përpoqa të përkëdhel lëkurën
e mungesës dhe nuhatjen e verës
në kopshtin e jaseminëve. Por hiena që është e vërteta
më ndoqi larg nga hajduti mall.
- Ishit i frikësuar? Çfarë të frikësoi ty?
Unë s’mund të takoja humbjen ballë përballë. 
Qëndrova te dera si një lypës.
Si mund kërkoj leje nga të huajt duke fjetur
në krevatin tim... Të pyes ata nëse mund të vizitoj veten
për pesë minuta? A duhet të përkulem me nderim
në vendqëndrimin e ëndrrave fëmijërore? Ata do të pyesin:
Kush është ky vizitor i huaj që lutet? Dhe si
mund të bisedoj për luftën dhe paqen
midis viktimave dhe viktimave të viktimave,
pa pjesëmarrje, pa një pasthirrmë?
Dhe ata do të më thonë: Nuk ka vend për dy ëndrra
në një dhomë gjumi.

***
Askush s’më pyet mua,

as atë; është një lexues që pyet:
Çfarë mund thotë poezia në kohën e gjëmës?

***
Gjak
dhe gjak,
gjak...

në tokën e juaj,
në emrin tim dhe tuajin, në
lule bajamen, në lëkurën e bananes,
në qumështin e bebes, në dritë dhe hije,
në kokrrën e grurit, në kripë.

***
Ekspertë shnajperash që fshehin qëllimin e tyre
me maksimumin e aftësive.
Gjak
dhe gjak
dhe gjak.
Kjo tokë është më e vogël sesa gjaku i fëmijëve të saj
që rrinë mbi pragun e fundit të botës si
dhurata sakrifice. Kjo tokë është me të vërtetë
e bekuar, ose ajo është e pagëzuar
në gjak
dhe gjak
dhe gjak
të cilit as lutja, as rëra s’mund ta thajnë.
S’ka shumë drejtësi në Librin e Shenjtë
që t’i bëjë martirët të gëzojnë në lirinë e tyre,
të ecin mbi re. Gjak në dritën e diellit,
gjak në errësirë. Gjak në të folur.

***
Ai tha: Poezia mund të humbasë

mikpritjen, një fill drite që shkëlqen
në zemrën e kitarës; ose Krishtin
që çau përmes mbi një kalë me bukuritë e metaforës. Për
estetikën është, veçse prania e formës

së vërtetë.
Në një botë pa qiell, bota
bëhet greminë. Poezia,
një ngushëllim, një tipar
i erës, nga jugu apo veriu.
Nuk përshkruaj çfarë mund të shikojë aparati fotografik
te plagët tuaja. Dhe britmën që ju mund ta dëgjoni vetë,
dhe britmën që ndoshta e njihni për sa jeni ende gjallë,
dhe jetoni dhe kjo jetë mbi këtë tokë është
e mundur. Sajo një shpresë për të folur,
sajo një drejtim, një mirazh të zgjasë shpresën.
Dhe këndo, për estetikën që është liri.

***
Unë them: Jeta që s’mund  të karakterizohet

veç nga vdekja nuk është jetë. 

***
Ai thotë: Ne do të jetojmë.
Pra, le të bëhemi mjeshtër të fjalëve,

që lexuesit ato t’i bëjnë të pavdekshme. 
Siç tha miku juaj
Ricosi .

***
Ai gjithashtu tha: Nëse unë vdes përpara teje,
dëshira ime është e pamundur.
Unë e pyeta: Është larg e pamundura?

Ai tha: Një gjeneratë larg.
Unë e pyeta: Nëse unë vdes përpara teje?
Ai tha: Unë do të shpreh ngushëllimet e mia në Malin Galile,
dhe të shkruaj, "Estetika është të arrish
drejtpeshimin." Dhe tani, mos harro:
”Nëse unë vdes përpara teje, dëshira ime është e pamundur.”

***
Kur unë e vizitova për herë të  fundit në Sodomin e Ri,
në vitin Dymijë e Dy, ai po merrte pjesë
në luftën e Sodomit me popullin e Babelit...
dhe kancerit. Ai ishte si heroi i fundit i poemës epike
që mbronte të drejtën e Trojës
tek ndante rrëfenjën.

***
Një shqiponjë që fluturon lart e më lart
duke kërkuar lamtumirën në lartësinë e saj,
për të banuar mbi Olimp
dhe mbi lartësitë
është e lodhur.

***
Lamtumirë,
lamtumirë poezi e dhimbjes!

Poezi

Një Fjali Emërore

Një fjali emërore, s’ka folje

te ajo ose në të: te deti aroma e shtratit

pasi ke bërë dashuri ... një aromë e kripur

ose e thartuar. Një fjali emërore: gëzimi im i plagosur

si muzgu në dritaret tuaja të huaja.

Lulja ime e gjelbër si feniks. Zemra ime që tejkalon

skamjen time, e lëkundur midis dy dyerve:

hyrja një lojë, dhe dalja

një labirint. Ku është hija—udhërrëfyesja ime midis

turmës në udhëtimin për te Dita e Gjykimit? Dhe unë

si një gur antik i dy ngjyrave të errëta në murin e qytetit,

ngjyrë gështenjë dhe të zezë, një ftohtësi e spikatur

ndaj vizitorëve të mi dhe shpjegimit të hijeve. Duke dëshiruar

për kohën e tashme një pikëmbështetje për të ecur pas

ose para meje, i zbathur. Ku

është udha ime e dyta për te shkallët e hapësirës? Ku

është kotësia? Ku është udha për te udha?

Dhe ku jemi ne, marshimi në shtegun e kohës

së tashme, ku jemi? Biseda jonë një kallëzues

dhe një subjekt përpara detit, dhe thartira e pakuptueshme

e shqiptimit, pikat mbi letra,

që dëshirojmë për kohën e tashme një pikëmbështetje

në trotuar ...

Unë jetoj aty

Unë jetoj aty. Kam shumë kujtime. U linda siç lind njeriu.

Kam një mëmë, një shtëpi me shumë dritare, vëllezër, miq,

dhe një qeli burgu

me një dritare të ftohtë! Unë kam një valë të kapur nga pulëbardhat, një peizazh timin.

Unë kam një livadh të njomë. Në horizontin e thellë të fjalës sime, kam një hënë,

mbështetjen e zogut, dhe një pemë ulliri të pavdekshme.

Unë kam jetuar në tokë shumë më parë se shpatat e kthyen njeriun në pre.

Unë jetoj aty. Kur kupa qiellore vajton për nënën e saj, unë e kthej kupën qiellore te nëna  e vet.

Dhe unë bërtas, kështu që kthimi do të mund të mbartë lotët e mi.

Të thyej rregullat, unë kam mësuar të gjitha fjalët e nevojshme për një test gjaku.

Unë kam mësuar dhe zbërthyer të  gjitha fjalët siç duhet për të nxjerrë prej tyre

një fjalë të vetme: Shtëpi.

Unë nuk shfajësohem te e mira

Unë nuk shfajësohem te e mira kur e kalova të mirën,

Unë mora hua një re nga një pishë e vjetër 

dhe e shtrydha atë si një portokall, pastaj prita për një gazelë

të bardhë dhe legjendare. Dhe e urdhërova zemrën time të rrijë e qetë:

Ji natyrshëm sikur të mos jesh e imja! Drejt e këtu

qëndruan ca farë barinjsh në shëtitje dhe nxorën

fyejt e tyre, pastaj e bindën thëllëzën e malit drejt

kurthit. Dhe pikërisht këtu unë shalova një kalë për të fluturuar drejt

planetëve të mi, pastaj fluturova. Dhe pikërisht këtu fallxhesha

më tha: Ruhu nga rruga e asfaltuar dhe veturat

dhe ec në frymënxjerrjen tënde. E pikërisht këtu

unë zvogëlova hijen time dhe prita, zgjodha më të voglin

shkëmb dhe qëndrova deri vonë. E theva që e theva mitin..

Dhe e rrethova të mirën derisa fluturova prej vetes,

te ajo që s'është e saj. Një zë i thellë më bërtiti:

Ky varr s'është yti. Kështu u shfajësova.

Lexova vargje nga libri i shenjtë dhe i thashë

këtij të panjohuri me mirësi: Selam dita për ty 

që u vrave në tokën e paqes dhe dita që u ngrite i gjallë

nga errësira e mirësisë!

Në Jerusalem  

Në Jerusalem mendoj, brenda mureve të lashtë,
Eci nga një epokë te tjetra pa kujtesën

të më udhëheqë. Profetët që po ndajnë aty
historinë e shenjtë . . . që ngrihen në qiell
dhe kthehen pak të dekurajuar dhe të trishtuar, sepse dashuria
dhe paqja janë të shenjta dhe po vinë në qytet.
Unë po eci poshtë një të tatëpjete dhe po mendoj me vete: Si
bëjnë  tregimtarët që nuk pajtohen mbi çdo pikëpamje, që flasin  për një gur?
A është ky një gur i ndezur  pa shkëlqim që lufton flakërim?
Eci në gjumin tim. I ngul sytë te gjumi im. Nuk shikoj
asnjë pas meje. S’shikoj askënd përpara meje.
E gjithë kjo dritë është për mua. Unë eci. Bëhem më i ndritshëm. Fluturoj,
pastaj bëhem tjetër. I transfiguruar. Fjalët
shpërthejnë si lëndinë nga goja e lajmëtarit Isaja:

“Në qoftë se ju  nuk besoni, mos besoni.”
Unë eci sikur të isha tjetër. Dhe plaga ime një trëndafil i bardhë
biblik. Dhe duart e mia si dy pëllumba
në kryqëzim që mbajnë pezull dhe zhvendosin botën.
Unë nuk eci, unë fluturoj, unë bëhem tjetër,
transfigurohem. S’kam vend, as kohë. Pra, kush jam unë?
S’jam në praninë e ngjitjes. Por unë
mendoj me vete: I vetëm, profeti Muhamed
foli arabishten klasike. “Dhe atëherë çfarë?”
Atëherë çfarë? Një grua ushtare bërtiti:
Prapë qenke? Nuk të paskam vrarë?
Unë i thashë: Ti më vrave mua . . . dhe unë harrova, si ti, të vdes.

Soneti V

Unë të prek ty sikurse një violinë e vetmuar prek periferitë e vendit të largët,

qetësisht lumi lutet për ndarjen e tij nga vesa e shiut

dhe, pak nga pak, e nesërmja që kalon te poezitë avitet,

kështu unë mbart tokën e largët dhe ajo më mban mua në rrugën e udhëtimit.

Mbi një pelë të bërë nga virtytet tuaja, shpirti im valëvit

një qiell natyror të bërë nga hijet tuaja, i fjetur në një kohë.

Unë jam bir i asaj që ju bëni në tokë, bir i plagëve

që kanë ndezur lulet e shegës në kopshtet tuaja të mbyllura.

Nga jasemini jashtë gjaku i mbrëmjes kullon i bardhë. Aroma juaj,

dobësia ime dhe sekreti juaj, më ndjekin si një kafshim gjarpri. Dhe floku juaj

është një tendë e erës së vjeshtës së ngjyrosur. Unë largohem me shqiptimin,

në përfundim të fjalëve një beduin tregoi një çift pëllumbash.

Unë të prek ty sikurse violina prek mëndafshin e kohës së largët

dhe mbrapa meje dhe teje mbin bari i një vendi të lashtë — përsëri.

Psalmi 9

O trëndafil përtej arritjes së kohës dhe ndjenjave
O puthje e mbështjell në shallet e të gjithë erërave
mua më befason me një ëndërr
se marrëzia do të më zmbrapsë nga ti
Duke më zmbrapsur nga ti
Për të të afruar ty
Unë e zbulova kohën
që po të afrohej ty
për t’u zmbrapsur nga ty
unë zbulova ndjenjat e mia
Midis afrimit dhe zmbrapsjes
ka një gur sa madhësia e një ëndrre
Ai nuk afrohet
Ai nuk zmbrapset
Ti je vendi im
Një gur s’është ç’jam unë
prandaj nuk më pëlqen të përball qiellin
as ta bëj vdekjen rrafsh me tokën,
se unë jam i huaj, përherë i huaj

Psalmi tre

Në ditën kur fjalët e mia
ishin tokë...
Unë isha mik te kërcejtë e grurit.

Në ditën kur fjalët e mia
ishin zemërim
Unë isha mik te zinxhirët.

Në ditën kur fjalët e mia
ishin gurë
Unë isha mik te lumenjtë.

Në ditën kur fjalët e mia
ishin rebelim
Unë isha mik te tërmetet.

Në ditën kur fjalët e mia
ishin mollë të hidhëta
Unë isha mik te optimisti.

Por kur fjalët e mia u bënë
mjaltë...
mizat mbuluan
buzët e mia!...

Nën rrethim

Atëherë, në fshehtësi, ata i treguan njeri-tjetrit:
"Ah! Nëse sikur ky rrethim të kishte qenë shpallur..."

Ata s’e përfunduan bisedën e tyre:
"Mos na braktis ne, mos na lër ne." 

***
Humbjet tona: midis të tetëve dy martirë çdo ditë.
Dhe dhjetë të plagosur.
Dhe njëzet shtëpi.
Dhe pesëdhjetë rrënjë ulliri...
i shtuan kësaj krisjen strukturore që
Do të mbërrijë te poezia, drama dhe kanavaca e papërfunduar.

***
Një grua i thotë resë: mbuloje xhanin tim
sepse rrobat e mia janë qullur me gjakun e tij.

***
Nëse ti nuk je shi, poezia ime

Ji pemë
E ngopur me pjellori, ji pemë
Nëse nuk je pemë, dashuria ime
Ji gur
I ngopur me lagështi, ji gur
Nëse nuk je gur, dashuria ime 
Ji hënë
Në ëndrrën e gruas së dashur, ji hënë.
(Kështu i foli një grua
të birit në funeralin e tij). 

***
Oh roje! A nuk jeni të lodhur
nga të ndenjurit shtrirë në pritje për dritën në detin tonë
Dhe për flakën e trëndafilit në plagën tonë
A nuk jeni lodhur, oh roje?

***
Pak nga  ky realitet dhe pafundësisë blu
Do të jenë mjaft
T’i lehtësojnë barrën kësaj kohe
Dhe t’i pastrojnë moçalin këtij vendi.

***
Është lart për shpirtin të ulet nga mali i tij

Dhe mbi këmbët e tij të mëndafshta ecën
Në krahun tim, dorë për dorë, si dy të përjetshëm.

Shokët që ndajnë bukën e vjetër
Dhe gotën antike të verës
Ndoshta ne ecim kësaj udhe së bashku
Dhe pastaj ditët tona do të marrin drejtime të ndryshme:
Unë, jashtë karakterit, i cili siç duhet
Do të preferoj të rri galiç mbi shkëmbin e lartë.

***
Në rrënojat e mia hija ndërron të gjelbrën,
Dhe ujku po dremit në lëkurën e dashit tim
Ai ëndërron siç bëj unë, siç bën engjëlli 
Kjo jetë është këtu...jo më tutje. 

***
Në gjendjen e rrethimit, koha bëhet hapësirë
E shpuar tej në përjetësinë e saj
Në gjendjen e rrethimit, hapësira bëhet kohë
Që ka humbur të djeshmen dhe të nesërmen e saj.

***
Martiri më qarkon mua çdo kohë, unë jetoj një ditë të re
Dhe më pyet: Ku ishe ti? Merr prapa çdo fjalë
Që më ke dhënë nga fjalorët
Dhe lehtësoji gjumashët nga gumëzhima e jehonës.

***
Martiri më sqaron mua: përtej hapësirës
Unë nuk vështroj
Për virgjëreshat e pavdekësisë, në emër të dashurisë
Mbi tokë, midis pemëve të fikut dhe pishave,
Por unë nuk mund ta kap atë, dhe atëherë, përsëri, mora drejtimin tek ai
Me pasurinë time të fundit: gjakun në trupin e kaltërsisë.

***
Martiri më paralajmëroi: Mos u beso ulërimave të tyre
Besoji babait tim kur, duke qarë, ai vështron te fotografia ime
Siç tregtonim ne rolet, biri im, siç më paraprije mua.
Unë në fillim, unë i parë!

***
Martiri më përqarku: vendi dhe mobiliet e mia të papërpunuara  i ndërrova.
Futa një gazelë në shtratin tim,
Dhe një gjysmëhënë në gishtin tim
Të kënaq dhimbjen time.

***
Rrethimi do të vazhdojë për të na bindur ne, ne duhet të zgjedhim skllavërimin

që nuk na dëmton, në më të plotën liri!

***
Përballojmë mendimet duke mbrojtur veten të mos bëhemi me zemër,
Shëndeti i boleve dhe sëmundjes suaj ngjitëse:
Sëmundja e shpresës.

***
Dhe në çfarë eshtrash agimi unë eci drejt, jashtë qenies sime
Dhe në çfarë eshtrash mbrëmësore unë dëgjoj zërin e hapave brenda meje?

***
Përshëndetje kush ndan me mua një vëmendjen te
dehja e dritës, drita e fluturës,

Në errësirën i këtij tuneli!

***
Përshëndetje kush ndan pasqyrën time me mua
Në errësirën i një mbrëmjeje që u tërthoret dy largësive:
Përshëndetje fantazma ime.

***
Miqtë e mi gjithmonë përgatisin një festë lamtumire për mua,
Një varr qetësues nën hijen e lisit
Një epitaf mermeri të kohës
Dhe gjithmonë i pres ata në funeral:
Kush ka vdekur atëherë...kush?

***
Shkrimi është një kone që kafshon mosqenien
Shkrimi plagos pa një gjurmë gjaku.

***
Filxhanët tanë të kafesë. Pema e gjelbër e zogjve 
Në nuancën blu, dielli lodron nga njëri mur
Te tjetri si një gazelë
Uji te retë ka trajtë të pakufishme të asaj që është lënë te ne
Nga qielli. Dhe të tjera gjëra nga kujtimet të ndërprera
Zbulojnë se ky mëngjes është i fuqishëm dhe madhështor,
Dhe që ne jemi mysafirë të përjetësisë. 

Shtetrrethim

Ti, që rri në prag të derës, hyr
Dhe pije me ne kafenë tonë arabe
sepse ndoshta e ndjeni që jeni njerëzorë si ne;

Për vrasësin: Në qoftë se e ke lënë embrionin tridhjetë ditë,
gjërat do të kishin qenë ndryshe:
Pushtimi ndoshta merr fund, dhe shëtitësi ndoshta nuk ju kujton kohën e rrethimit,
dhe ai do të rritet një çun i shëndetshëm,
dhe mëson  historinë e Lashtë të Azisë,
në të njëjtin kolegj si bija juaj.
Dhe ata mund të bien në dashuri.
Dhe mund kenë një vajzë ( që do të jetë nga lindje çifute).
Po tani çfarë ke bërë?
Vajza jote tani është një vejushë,
dhe mbesa jote tani është një jetime?
Çfarë ke bërë për familjen tënde të shpërndarë,
Dhe si mund të vrasësh tre pëllumba me një plumb?

Ti je çështja...

Kjo për ty është të jesh, apo të mos jesh,
Kjo për ty është të krijosh, apo të mos krijosh.
Gjithë çështjet ekzistenciale, prapa hijes tënde, janë një farsë,
Dhe gjithësia është në bllokun tënd të vogël të shënimeve, dhe ti je krijuesi i tij.
Pra, shkruaj në të parajsën e gjenezës,
Ose mos e shkruaj,
Ti, ti je çështja.
Çfarë dëshiron?
Ndërsa marshon nga një legjendë, te një legjendë?
Një flamur?
Çfarë të mire kanë flamurët që janë bërë?
A e kanë mbrojtur ata ndonjëherë qytetin nga shrapnel i bombës?
Çfarë dëshiron?
Një gazetë?
A do të çelin letrat ndonjëherë një zog, apo sajojnë një kokërr drithi?
Çfarë dëshiron?
Polici?
A e di polici ku toka e vogël do të mbarset nga ardhja e  erërave?
Çfarë dëshiron?
Sovranitet mbi hirërat?
Ndonëse ti je mjeshtër i shpirtit tonë; mjeshtër  i ekzistencës sonë

gjithë-ndërruese
Pra, largohu
Nga vendi që s’është yti,  s’janë të tuat as mbeturinat e froneve.
Ti je liri e krijimit,
Je krijues i rrugëve,
Dhe je antitezë e kësaj epoke.
Dhe largohu,
Nevojtar, si një lutës,
I zbathur, si një lumë në shtegun e shkëmbinjve,
Dhe i vonuar, si një karafil.

Ti, ti je çështja.
Pra, largohu nga vetja,
Sepse ti je më i madh sesa viset e popullit,
Më i madh sesa hapësira e gijotinës.
Pra, largohu nga vetja,
Të bindur nga mençuria e zemrës tënde,
Ngrenë shpatullat qytetet e mëdhenj, dhe qielli i vizatuar
Dhe ndërtesa në tokë, poshtë nën pëllëmbën e dorës suaj -- një tendë, një mendim, ose një kokërr drithi.
Pra, drejtohu në Golgothë,
Dhe ngrihu me mua,
Të kthejmë në fillimin e tij shpirtin e pastrehë.
Çfarë dëshiron?
Sepse ti je mjeshtër i shpirtit tonë,
Mjeshtër i ekzistencës sonë gjithmonë në ndryshim.
Ti je mjeshtër i prushit të nxehtë,
Mjeshtër i flakës.
Sa i madh revolucioni,
Sa e ngushtë udha,
Sa i madh mendimi,
Sa i vogël shteti!

Përktheu: Kujtim AGALLIU