Jahja Drançolli: Historia e Natës së Vitit të Ri!

Historia e Natës së Vitit të Ri!

Nga Jahja Drançolli

Në ditët e sotme, në shumë vende të botës, Nata e Vitit të Ri fillon më 1 janar. Festimi i Natës së Vitit të Ri më 1 janar është një fenomen relativisht i ri. Besohet se festimi më i vjetër i dokumentuar i Natës së Vitit të Ri daton në Mesopotami, ku festohej rreth vitit 2000 para Krishtit në ditët e ekuinoksit të pranverës (mars). Data të tjera të ndryshme janë transmetuar nëpër kulturat e lashta, të lidhura me stinët dhe kalendarët. Egjiptianët, fenikasit dhe persianët e fillonin vitin e ri me ekuinoksin e vjeshtës (shtator), ndërsa ilirët e festonin atë në solsticin e verës (20 ose 21 qershor), dhe grekët në solsticin e dimrit (21 dhjetor).

Festimi i Vitit të Ri (stilus, calculus) në Europë është shënuar për shekuj me radhë në data të ndryshme kalendarike, duke përfshirë 1 dhe 25 Marsin, 1 Shtatorin, 25 Dhjetorin, etj. Stili i Ditës së Vitit të Ri, i cili fillon më 1 Janar (Stilus Circumcisionis/stili i Rrethprerjes), rrjedh nga zakoni i lashtë romak i emërimit të konsujve (153 p.e.s.). Megjithëse Jul Cezari, rreth vitit 46 p.e.s., përdori kalendarin Julian, duke mbajtur 1 Janarin si datën e fillimit të vitit të ri, me zgjerimin e Perandorisë Romake, përdorimi i tij u rrit gjithashtu. Megjithatë, pas rënies së Perandorisë Romake në shekullin e 5-të pas Krishtit, shumë vende e modifikuan kalendarin për të pasqyruar më mirë fenë e tyre, dhe 25 Marsi (stilus Incarnationis; stili i Mishërimit ose Festa e Shpalljes) dhe 25 Dhjetori (stylus Nativitatis; stili i Lindjes ose Krishtlindjet) u bënë Ditët e zakonshme të Vitit të Ri. Më vonë u bë e qartë se kalendari Julian kishte nevojë për modifikime të mëtejshme për shkak të një llogaritjeje të gabuar të viteve të brishta (çdo vit i katërt duhet të jetë një vit i brishtë). Papa Gregori XIII prezantoi një kalendar të rishikuar (kalendarin Gregorian) më 24 shkurt 1582 (Inter gravissimas), duke rivendosur 1 janarin për të shënuar mbërritjen e saktë të vitit të ri.

Ky kalendar u përdor fillimisht në Shtetet Papnore (dhe në shtete të tjera katolike italiane dhe ballkanike). Më vonë, vendet protestante dhe ortodokse e përvetësuan atë, ndërsa Britania e Madhe dhe kolonitë e saj amerikane e përvetësuan kalendarin Gregorian duke filluar nga viti 1752. Më parë, nata e Vitit të Ri festohej më 25 mars. Me kalimin e kohës, edhe vendet jo të krishtera filluan ta përdorin kalendarin Gregorian!