Fadil Sahiti: Derr i lumtur vs Sokrat i vuajtur

DERR I LUMTUR vs SOKRAT I VUAJTUR

Nga Fadil Sahiti

Mungesa e regjimit të mirë politik krijon vetvetiu tension dhe konflikt të përhershëm mes dijetarit (intelektualit, filozofit, shkencëtarit...) dhe pushtetit politik, por jo vetëm. Kjo e bën dijetarin të angazhohet në jetën shoqërore, një angazhim i cili udhëhiqet nga hendeku midis asaj që "është" dhe asaj që "duhet të jetë", midis "reales" dhe "ideales". Veprimtaria e dijetarit zhvillohet në një zonë specifike, në "zonën e papërcaktueshmërisë", në zonën midis "realitetit" dhe "vizionit" intelektual.

Intelektuali i angazhuar e di që veprimtaria e tij është një sipërmarrje potencialisht shqetësuese, mjaft e turbullt, e shpeshherë edhe ngatërrestare. Me kalimin e kohës e kupton se kushdo që niset në kërkim të dijes, në kërkim të humanes dhe njerëzores, mund të mos kthehet kurrë te i njëjti person që ka qenë më parë. Për më tepër kjo sipërmarrje e transformon njeriun nga një derr i lumtur në një Sokrat të vuajtur.

Nxënia e dijes, dhe veçanërisht angazhimi i saj, nuk është një thirrje apo urdhër që vjen nga lart, ta zëmë nga rendi biblik, apo nga poshtë – pasi angazhimin nuk ia kërkon shoqëria. Është një thirrje krejtësisht individuale. Grekët e lashtë kishin një fjalë të bukur që lidhej me dëshirën për dije. Ata e quajtën atë eros, ose dashuri. Dhe, kërkimi i dijes (sipas tyre) shoqërohet, mbështetet dhe lartësohet nga erosi.

Dashurinë për dijen dhe angazhimin e saj mund të mos e kemi kuptuar në klasën e parë, ndoshta as më vonë kur kemi filluar të marrim diploma akademike. Madje, ka shumë të tillë që nuk e kuptojnë kurrë këtë relacion. Por, nxitja (thirrja) e brendshme për të nxënë dije dhe për ta angazhuar atë në shërbim të njerëzores, edhe pse e vështirë dhe shqetësuese, është nderimi më i madh që mund t'i bëhet vetes dhe dashurisë.