Alfred Papuçiu: Charles Baudelaire dhe poezia e tij në prozë

Sharl Bodeler (Charles Baudelaire),  dhe poezia e tij në prozë

Përgatitur nga Alfred Papuçiu

Charles Baudelaire është një poet francez. Lindur në Paris më 9 prill 1821, ai vdiq në të njëjtin qytet më 31 gusht 1867.

"Dante e një epoke të rënë" , sipas fjalëve të Barbey d'Aurevilly, "u kthye në klasicizëm, i ushqyer nga romantizmi" , në kryqëzimin midis Parnasit dhe simbolizmit, poet lirik i "modernitetit", ai zë një vend i konsiderueshëm midis poetëve francezë për një përmbledhje sigurisht të shkurtër,  në krahasim me veprën e  bashkëkohësit, Viktor Hugo (Baudelaire i hapet redaktorit të tij për shkak të frikës se vëllimi i tij do të dukej më shumë si një broshurë ...), por që do  shoqërojë jetën e tij gjatë si poet: Lulet e së Keqes.

Në zemër të debateve për funksionin e letërsisë së kohës së tij, Baudelaire e shkëputi poezinë nga morali, duke e shpallur atë plotësisht të destinuar për të Bukurën dhe jo për të Vërtetën. Siç sugjeron edhe titulli i vëllimit të tij, ai u përpoq të krijojë lidhje midis së keqes dhe bukurisë, lumturisë së paqëndrueshme dhe idealit të paarritshëm ( Një kalimtareje ), dhunës dhe mashtrimit (Një martir ), por edhe midis poetit dhe lexuesit të tij ("Lexues hipokrit, shoku im, vëllai im") dhe madje midis artistëve nëpër epoka (Fanarët) . Përveç poezive serioze (Semper Eadem) ose skandaloze (Delfina dhe Hippolyte), ai shprehu melankolinë , tmerrin (Një karrige) dhe zilinë diku tjetër (Ftesë për të udhëtuar) përmes ekzotizmit.

« Qysh kur isha fëmijë, shprehet Baudelaire, ndjeva dy ndjenja kontradiktore në zemrën time: tmerrin e jetës dhe ekstazën e jetës. (Me Zemër të hapur).

Duke analizuar atë që ai e quajti "vala e pasioneve" në parathënien e 1805 për këtë vepër, Chateaubriand shkroi: "I krishteri gjithmonë e shikon veten si një udhëtar që kalon këtu në një luginë me lotë, dhe që prehet vetëm 'te varri'. Për Baudelaire, nuk është as letërsi, as nocione pak a shumë abstrakte, por "spektakël i gjallë i (mjerimit të tij të trishtuar)". Ashtu si natyra, njeriu është ndotur nga mëkati origjinal dhe, si René ose Werther (Goethe), Baudelaire më shpesh ndjen vetëm neveri për "turmën e egër" (Kujtimi). Ajo që e godet më shumë është egoizmi dhe ligësia e krijesave njerëzore, paraliza e tyre shpirtërore dhe mungesa në to e sensit të bukurisë, si dhe e mirë. Poema e prozës « Litari », e frymëzuar nga një fakt i vërtetë, tregon se si një nënë, indiferente ndaj fëmijës së saj që sapo ka varur veten, kap litarin fatal për ta bërë atë një tregti fitimprurëse.

Si mund të besonte Baudelaire në përsosmërinë e qytetërimeve? Ai nuk përjetoi asgjë tjetër, përveç përbuzjes për socializmin nga njëra anë, realizmin dhe natyralizmin nga ana tjetër. Me një përjashtim për realistin, Honoré de Balzac, në të cilin ai pa shumë më tepër sesa një natyralist ("Nëse Balzac do ta bënte këtë zhanër më të zakonshëm [romanin e sjelljeve]) një gjë të admirueshme, gjithmonë kurioze dhe shpesh sublime, është sepse unë hodha tërë qenien e tij në të. Jam çuditur shumë herë që lavdia e madhe e Balzakut ishte të cil Si mund të besonte Baudelaire në përsosmërinë e qytetërimeve? Ai nuk përjetoi asgjë tjetër përveç përbuzjes për socializmin nga njëra anë, realizmin dhe natyralizmin nga ana tjetër. Me një përjashtim për realistin Honoré de Balzac, në të cilin ai pa shumë më tepër sesa një natyralist ("Nëse Balzac do ta bënte këtë zhanër më të zakonshëm [romanin e sjelljeve]) një gjë të admirueshme, gjithmonë kurioze dhe shpesh sublime, është sepse Unë hodha tërë qenien e tij në të. Jam çuditur shumë herë që lavdia e madhe e Balzakut ishte të cilësohej si  një vëzhgues; gjithmonë më ishte dukur se merita e tij kryesore ishte të ishte vizionar dhe vizionar pasionant. "

Duke kundërshtuar realizmin dhe pozitivizmin bashkëkohor, Baudelaire sublimon ndjeshmërinë dhe kërkon të arrijë të vërtetën thelbësore, të vërtetën njerëzore të Universit, e cila e afron atë me Platonizmin [ref. nevojshme]. Ai shkroi si një hyrje të tre poezive të tij në Sallonin e vitit 1846: "Biznesi i parë i një artisti është të zëvendësojë njeriun me natyrën dhe të protestojë kundër tij. Kjo protestë nuk është e njëanshme, e ftohtë, si një kod apo retorikë, ajo mbahet larg dhe naive, si ves, si pasion, si oreks. "Dhe ai shton, në Sallonin e vitit 1859:" Artisti, artisti i vërtetë, poeti i vërtetë, duhet të pikturojë vetëm sipas asaj që sheh dhe asaj që ndjen. Ai duhet të jetë vërtet besnik ndaj natyrës së tij. Baudelaire kështu përcakton parimet e ndjeshmërisë moderne: "Bukuria është gjithnjë e çuditshme. Nuk dua të them se ajo është me dashje, e ftohtë e çuditshme, sepse në këtë rast ajo do të ishte një përbindësh jashtë gjurmëve të jetës. Unë them se gjithmonë përmban pak çuditësi, një çudi të padëshiruar, të pavetëdijshme dhe se është kjo çudi që e bën atë të jetë veçanërisht e bukur. "

Kjo është arsyeja pse imagjinata është për të "mbretëresha e aftësive". Në fakt, ai zëvendëson "një përkthim legjendar të jetës së jashtme"; te veprimi, ëndrra. Ky konceptim i poezisë është ai i pothuajse të gjithë poetëve që do të ndjekin. Sidoqoftë, Baudelaire nuk e jetoi punën e tij. Për të, jeta dhe poezia mbeten në një farë mase të veçantë (ato që ai shprehet duke thënë: Poezia është më e vërteta, që është plotësisht e vërtetë vetëm në një botë tjetër). Aty ku Baudelaire dhe Stéphane Mallarmé mendojnë vetëm për krijimin e një vepre arti, surrealistët , pas Arthur Rimbaud, do të dëshirojnë të prodhojnë një vepër të jetës dhe do të përpiqen të ndërthurin veprimin dhe shkrimin. Megjithë këtë divergjencë nga pasardhësit e tij, Baudelaire ishte subjekt i haraçeve të gjalla, si ajo që i paguhej atij nga Rimbaud i ri, për të cilin ai përfaqësonte një model: "Baudelaire është shikuesi i parë, mbreti i poeteve, një Zot i vërtetë. "

Baudelaire kundërshton tiraninë e opinionit publik. Sipas tij, " revolucioni i vitit 1848 e bëri atë të përjetojë, por saktëson: “Cila ishte natyra e këtij intoksikimi? Shija e hakmarrjes. Kënaqësi natyrore e prishjes. […] Shija e shkatërrimit ”. Grusht shteti i udhëhequr nga Louis-Napoléon, natën e 1 deri në 2 dhjetor 1851 nuk i la atij asnjë iluzion: "2 Dhjetori më depolitizoi fizikisht", i shkruajti ai Narcisse Ancelle më 5 Mars 1852. Ai shkroi: "Politika. - Unë nuk kam bindje, pasi njerëzit e shekullit tim e kuptojnë, sepse nuk kam ambicie ».

Frymëzuar nga leximi i « Gaspard i natës » nga Aloysius Bertrand, i cili kishte paraqitur poezinë - proze në Francë, Baudelaire krijon « Poemat e vogla në prozë » dhe shpjegon, në parathënien e tij: "Kush është ai që, në ditët e tij të ambicies, nuk ka ëndërruar mrekullinë e një proze poetike, muzikore pa ritëm dhe pa rima, mjaft fleksibël dhe të goditur sa duhet, për t’u përshtatur me lëvizjet lirike të shpirtit, nënshartesat e ëndrrës, mashtrimet e ndërgjegjes }? "

« Le Spleen de Paris » (e quajtur ndryshe « Poemat e Vogla në Prozë ») u botua pas vdekjes në 1869, në një botim të ri  nga Charles Asselineau dhe Théodore de Banville. Kur vdiq, trashëgimia e tij letrare u hodh në ankand. Redaktori Michel Lévy e përvetëson atë për 1,750 franga. Një botim i tretë i Fleurs du Mal, i shoqëruar nga njëmbëdhjetë pjesët e ndërmjetme, u zhduk me të.

Më poshtë po ju paraqesim disa poezi të tij të shkruara në Prozë.

I huaji

- Kush të pëlqen më shumë, njeriu enigmatik, të themi? babai, nëna, motra apo vellai juaj?

- Unë nuk kam baba, nënë, motër ose vëlla.

- Shokët e tu?

- Ju jeni duke përdorur një fjalë, kuptimi i së cilës, deri më tani, ka mbetur i panjohur për mua.

- Atdheu juaj?

- Nuk e di në cilën gjerësi ndodhet.

- Bukuroshja?

- Unë do ta doja atë, perëndeshë dhe të pavdekshme.

- Ari?

- E urrej .

- Hej! çfarë të pëlqen atëherë, i huaj i jashtëzakonshëm?

- Më pëlqejnë retë ... retë që kalojnë ... atje ... retë e mrekullueshme!

Ah, lermë të prek flokët e tu !

.. Lermë t’u marr erë, të thith thellë, pafundësisht, aromën e flokëve të tu, të zhys në to krejt fytyrën, si në ujët e një burimi të kristalte e, pastaj, me gishtat e mi t’i shushpuris ato, si një shami erëmirë që shpërndan kujtime të ëmbla në eter. Ah, sikur ti të mund të imagjinoje gjith’ato që unë shoh, gjith’ato që ndjej, gjith’ato që dëgjoj në flokët e tu! Shpirti im lundron mbi parfume si shpirti i të tjerëve në muzikë…

I zhytur mes flokëve të tu, shoh një ëndërr plot anije, vela e direkë të cilët musonet i shtyjnë drejt klimash të mrekullueshme, mes detrash pafund, aty ku qielli është tepër blu e deti shumë i thellë, aty ku thithet ajër i parfumuar nga aroma e frutave, barit e lëkurës njerëzore. Ja, në oqeanin e flokëve të tu shoh një port plot dallgë këngësh melankolike, me njerëz të fortë racash të ndryshme e plot anije lloj-llojesh të cilat lartojnë arkitekturat e tyre të përkryera nenë një qiell të pafund ku prehët një ngrohtësi e përjetshme.

Duke ledhatuar flokët e tu, ndjej ofshamat e lëngatat e dikurshme, të përjetuara shtirë mbi një divan, në dhomëzën e një anije të bukur përkundur nga valët e lehta të molos; aty mes vazo lulesh e amforash freskuese. Mes vatrës së zjarrtë të flokëve të tu, tani thith aromë duhani ekzotik përzier me opium e kallam sheqeri e, ndërkohë, në natën e flokëve të tu, më shfaqet shkëlqimi i pafund i kaltërsive tropikale; mbi brigjet e kadifenjta të flokëve të tu mbushem plot aroma ku ndjej përzier bashkë: bitum, myshk e vaj kokoje.

Turmat

Nuk i jepet mundësia gjithkujt  të shohë një turmë: të shijosh turmën është një art; dhe kjo vetëm mund të jetë, në kurriz të njerëzimit, një mundësi gjallërie, së cilës një zanë i ka futur në djepin e tij shijen e tradhtisë dhe maskës, urrejtjen ndaj shtëpisë dhe pasionin për udhëtime.

Vetmia: terma të barabartë dhe të kthyeshëm për poetin aktiv dhe pjellor. Kush nuk di të mbushë vetminë e tij, nuk di as të jetë vetëm në një turmë të ngjeshur.

Poeti e shijon këtë privilegj të pakrahasueshëm, të cilin mund të jetë ai vetë dhe të tjerët ashtu siç dëshiron. Si këta shpirtra endacakë që kërkojnë një trup, ai hyn, kur dëshiron, në karakterin e secilit. Vetëm për të, gjithçka është bosh; dhe nëse disa vende duket se janë të mbyllura për të, kjo ndodh sepse në sytë e tij nuk ia vlen të vizitohen.

Udhëtari i vetmuar dhe i zhytur në mendime tërheq një dehje të veçantë nga ky bashkim universal. Ai që përqafon me lehtësi turmën, njeh kënaqësi të ethshme, të cilat do të privohen përjetësisht nga egoistët,  dhe nga dembelët, të internuar si molusqe. Ai përvetëson si të vetin të gjitha profesionet, të gjitha gëzimet dhe të gjitha fatkeqësitë që rrethanat i paraqesin atij.

Ajo që njerëzit e quajnë dashuri është shumë e vogël, shumë e kufizuar dhe shumë e dobët, në krahasim me këtë orgji të paefektshme, me këtë prostitucion të shenjtë të shpirtit që i jep vetes plotësisht, poezi dhe bamirësi, ndaj të papriturës që tregon vetveten, me duke kaluar të panjohur.

Eshtë mirë t’i mësojmë ndonjëherë njerëzve të lumtur të kësaj bote, nëse vetëm për të poshtëruar krenarinë e tyre, marrëzi për një moment, se ka lumturi më të madhe se sa vetë, më e madhe dhe më e rafinuar. Themeluesit e kolonive, pastorët e popujve, priftërinjtë misionarë të internuar në fund të botës, pa dyshim dinë diçka nga këto intoksikime misterioze; dhe, brenda familjes së gjerë që u bë gjenialiteti i tyre, ata ndonjëherë duhet të qeshin me ata që i mëshirojnë për fatin e tyre të trazuar dhe për jetën e tyre të dlirë.

Ai që shikon nga jashtë përmes një dritareje të hapur, kurrë nuk sheh aq gjëra sa ai që shikon nëpër një dritare të mbyllur. Nuk ka asnjë objekt më të thellë, më misterioz, më të frytshëm, më të errët, më të verbuar se një dritare e ndezur nga një qiri. Ajo që mund të shihni në diell është gjithmonë më pak interesante se ajo që ndodh pas një dritare. Në këtë vrimë të zezë ose të ndritshme jeton jeta, ëndërron jetën, vuan jetën.

Dritaret

Përtej valëve të kulmeve, shoh një grua të pjekur, tashmë të rrudhur, të varfër, gjithmonë e përkulur për diçka dhe që kurrë nuk del jashtë. Me fytyrën e saj, me rrobat e saj, me gjestin e saj, me pothuajse asgjë, e rimarr historinë e kësaj gruaje, ose më saktë legjendën e saj, dhe ndonjëherë i them vetes time duke qarë.

Nëse do të kishte qenë një plak i varfër, do ta kisha bërë po aq lehtë.

Dhe unë shkoj në shtrat, krenar që kam jetuar dhe vuajtur në të tjerët sesa unë.

Ndoshta do të më thuash: "A jeni i sigurt se kjo legjendë është e vërteta? "Cfarë rëndësie ka cili realitet i vendosur jashtë meje, nëse më ndihmoi të jetoja, të ndjeja se jam dhe çfarë jam?

Charles Baudelaire, Poema të vogla në prozë, 1869.