Parllaku: Shqipëria e Bashkuar shansi i humbur, 1880

Shqipëria e Bashkuar shansi i humbur i 1880-ës

Nga Azem Parllaku

Kanë qenë diplomatët anglezë, ata që të parët në vitin 1880 artikuluan se, katër vilajetet shqiptare i vlerësonin si bërthamën e shtetit të ardhshëm shqiptar. Në korrespondencën diplomatike të Foreing Office me Ambasadën e saj në Stamboll, gjatë viteve të krizës Lindore, është përmendur së pari termi “Shqipëria e Madhe”, ose sic mund të konsiderohej ndryshe si "Shqipëria e Bashkuar".

Sipas diplomatëve anglezë të asaj kohe vlerësohej se, ishte më mirë ngritja e një “Shqipërie të Madhe”, në katër vilajetet Osmane në Perëndim të Ballkanit, e kështu krijohej një bastion i fuqishëm kundër depërtimit sllav e greko ortodoks.

Për anglezët lënia e territoreve shqiptare nën Perandorinë Osmane, ashtu të shpërndara, të paorganizuara, në një gjendje anarkie dhe të pazhvilluara, u krijonte kushte për të përfituar fuqive rajonale kryesisht, sllave, greke e ruse, të cilat kishin interesa t’a mbanin në një gjendje të tillë këtë territor.

Duke arsyetuar kështu, diplomatët anglezë paralajmëronin se sllavo-ortodoksët në Ballkan, kishin mundësi që, në një moment të caktuar historik, të zgjeroheshin në kurriz të vendeve të tjera, duke formuar kështu shtete të mëdha në shërbim të politikës ruse.

Gjendja që u krijua më vonë, e provoi vërtetësinë e shqetsimit të diplomatëve të Londrës, aq sa sot shqiptarët kombëtarisht jetojnë të ndarë në pesë shtete. Që nga ajo kohë shqiptarët sakrifikuan shumë, qoftë ata të shtetit amë, në kurriz të të cilëve u ndërtua modeli i njërës prej diktaturave më të egra, jo vetëm në Europë, por dhe gjetkë më tutje, ashtu dhe  bashkëkombasit në shtetet kufitare të cilët, përjetuan pandërprerë diskriminimin si qytetarë të dorës së fundit, edhe pse ishin një potencial i konsiderueshëm njerëzor dhe zot të resurseve të mëdha natyrore.

Formula politike për “Shqipërinë e Madhe”, paraqiste vlerësime interesante për rolin e shqiptarëve në rajon, dhe sugjeronte për mënyrën se si ata mund të qeveriseshin në të ardhmen. Sipas kësaj formule një “Shqipëri e Madhe” dhe e fuqishme do të mbyllte rrugën për në veri, dhe do të mbante Ballkanin në duart e në autoritetin e atyre që janë në atë vend.

Mossuksesi i kësaj formule, erdhi për arsye se, Anglia nuk mund të thoshte e vetme fjalën e saj, madje qarqet më të larta politike të Londrës nuk ishin dhe aq të bindur për leverdisshmërinë e krijimit në ato momente historike të një shteti të pavarur, ose autonom shqiptar në territoret Evropiane të Perandorisë Osmane. Përvec kësaj interesat e Fuqive të tjera të Mëdha, ishin aq kontradiktore mes tyre, saqë të frenonin realizimin e këtij projekti.

Kohë pas kohe në vazhdimësi, e dendur kohëve të fundit është folur dhe flitet për të ashtuquajturën “Shqipëri e Madhe”. Duhet pranuar se, ndryshe nga Greqia, Bullgaria, apo Serbia e Madhe, termi “Shqipëri e Madhe”, është artikuluar (me të drejtë) nga anglezët dhe jo nga vetë shqiptarët.

Shqiptarët nga ana e tyre, nuk kanë kërkuar një “Shqipëri të Madhe”, në kuptimin si ky term përdoret nga fqinjët tanë. Edhe pse synimi i diplomacisë angleze, ka qenë i drejtë për t’i bashkuar trojet shqiptare, vetë shqiptarët kanë preferuar dhe e ëndërrojnë “Shqipërinë Etnike”.

Ndryshe nga fqinjët, shqiptarët nuk kanë shkruar asnjë program të ngjashëm me “Nacertanie”, “Megali Idea”, apo ndonjë traktat ku shprehen synimet për krijimin e “Shqipërisë së Madhe”, ndërkohë që fqinjët programet e përmendura më lart i kanë të zbërthyera me strategji të përcaktuara mirë për arritjen e synimeve të tyre.

Shqiptarët nga ana e tyre kurrë nuk e kanë pëlqyer bashkimin duke, përfituar në kurriz të të tjerëve. Ndryshe kanë vepruar fqinjët të cilët kanë pushtuar territoret shqiptare.

Në vazhdimësi, e dendur dy dekadat e fundit diplomacia shqiptare ka promovuar identitetin evropianizues dhe të zhvillimit të natyrshëm të shqiptarëve në përputhje me pozicionet e tyre gjeostrategjike, e këtë zhvillim nuk e ka parë në kurriz e dëm të fqinjëve, përkundrazi në bashkëpunim dhe në harmoni me gjithë zhvillimet në rajon.

Interpretimi i gabuar i termit “Shqipëri e Madhe”, më shumë është bërë e bëhet qëllimisht nga fqinjët sllavë e ortodoksë. Kryesisht Beogradi pas shpalljes së Pavarësisë së Kosovës ka vijuar në mënyrë permanente, t’a quajë si precedent i cili krijon kushte për “Shqipërinë e Madhe”, ekzistencën e dy shteteve shqiptare në Ballkan.

Pretendimi se Pavarësia e Kosovës, mund të cojë në krijimin e “Shqipërisë së Madhe”, nuk është i vërtetë. Në realitet prespektivën e zhvillimit të tyre, shqiptarët si në Shqipëri dhe në Kosovë e shohin në rrugën drejt Brukselit, e në integrimin Evropian.

Nga ana tjetër, Shqipëria është e dëshmuar që ka respektuar plotësisht kufijtë ndërkombëtarë të fqinjëve të vet, duke përfshirë dhe kufijtë e Kosovës. Shqetësimi për dy shtete të pavarura shqiptare në Ballkan është një koncept ksenofobik. Dy shtetet shqiptare, njëri në NATO, e të dy bashkë me identitet të qartë evropian, përfundimisht janë dy shtete demokratike, që i bashkojnë vlera si ato të Europës, ndërkohë që vetë Europa e di rëndësinë e vlerave të tilla si të saj.

Deklaratën e Kryeministrit Rama për një bashkim klasik të Shqipërisë dhe Kosovës, e artikuluar së fundmi, ende nuk e dijmë se sa është në sinton me shqetësimin e londinezëve të 1880-ës, ndoshta në të ardhmen do ta mësojmë.