Zihni Elezi: Ngjitje n? maraton?n e pafundme t? let?rsis?

Ngjitje n? maraton?n e pafundme t? let?rsis?

(Analiz? mbi librin me tregime “Kthimi i mbrapsht?” t? Fatmir Mingulit)

Libri me tregime “Kthimi i mbrapsht?” i Fatmir Mingulit ?sht? libri i dyt? i tij me tregime. Ky lib?r p?rmban 19 tregime dhe 6 ese.

Mes tregimeve dhe eseve ka dhe disa kushtime q? i dedikohen autor?ve t? njohur shqiptar?, si Moikom Zeqo, Timo M?rkuri, Shpendi Topollaj, Dimitrov Popovi, Edmond Shallvari, Dhimit?r Nica. Shumica e tregimeve trajtojn? subjekte nga jeta n? qytetin e Durr?sit e jasht? tij.

Nga Zihni Elezi*

Lexojm? shum? libra por kurr? s’i kemi kushtuar aq shum? v?mendje ndonjerit prej tyre, kjo p?r faktin se let?rsia e sotme jo vet?m q? udh?hiqet nga parimi i raportit kosto- p?rfitim, por edhe sepse n? t? dominon kultura dhe arti konsumator.

Dihet q? çdo gj? n? natyr? ka evolucionin si dhe fermentimin e saj.  Ky fermentim ngjan me stalaktitet t? cilat pik?- pi?, formohen n? mij?ra vite. E till? ?sht? dhe let?rsia e cila na vjen nga shekujt, ndaj dhe mbijeton.

Dihet q? qytetrimi modern dhe teknologjia n? koh?t tona, sidomos duke filluar nga  fund ii shekullit t? XX –t?, e mbysin let?rsin? dhe folklorin, ndon?se k?to na vin? qysh nga kap?rcyelli i agimeve njer?zore. Eshte e çuditshme se shkenca me të gjitha prioritetet e saj dhe zhvillimin teknik, vërtetë krijon progresin dhe apogjeun e saj nga njera an?, por nga ana tjet?r, n? kultur?, n? art dhe n? let?rsi kemi t? kund?rt?n, kemi regresin dhe perigjeun.

Traditat zakonore, folku dhe let?rsia, duke qen? e mbartur nga vlerat dhe hierarkia, ndeshen fuqish?m me kultur?n konsumatore dhe tallavan?, e cila n? ADN-n?  e saj, mbart barazitizmin dhe ?sht? karrem dhe salmon n? t? njejt?n koh?. Kjo vlen t? theksohet se q?ndron p?r shtresat horizontale t? shoq?ris?, ku prioritetin e ka pl?nd?si dhe gjymtyr?t.

K?tu q?ndron dhe vlera kryesore e t? gjith? krijimtaris?  t? Fatmir Mingulit, e cila nuk konsiston vet?m n? at? artistike dhe letrare, por ajo promovon tradit?n zakonore t? trevave t? ndryshme t? vendit, ku futen bujaria, mbajtja e fjal?s s? dh?n?, mardh?nia me librin dhe memuaret e tij, etj.

V?llimi me tregime " Kthimi i mbrapsht? " i autorit Fatmir Minguli, p?rb?n nj? shkalle t? re ngjitjeje n? marathon?n e pafund t? let?rsis?. Ashtu si çdo fillim q? duket i v?shtir?, edhe fillimi i leximit t? k?tij v?llimi me tregime, duket sikur do t? krijoj? nj? gjendje letargjie, por kur futesh n? brend?si t? librit dhe prapavijat e tij, at?here e kupton stilin madh?shtor dhe mjesht?ror t? autorit n? rr?fenjat e tij.

Nj? v?llim me tregime i shk?lqyer, me nj? nd?rthurje t? fakteve reale, por dhe t? sajuara, ku reflektimi p?r jet?n q? ?sht? kushti themelor njer?zor, ku humori dhe ironia, tregojne arm?n brilante t? qart?sis? se autorit, ku bashkohet e pam?shirshmja p?r t? siluruar t? keqen dhe dhembshuria me t? cil?n autori heton jo vetem cil?site pozitive t? njer?zve, por dhe dob?site e tyre.

Esht? e pamundur t? ndash tregimet nga njeri tjetri, por duke njohur koeficientin e lart? t? inteligjenc?s q? mbart autori, do i referohesha disa tregimeve si “ Dh?nia e fjal?s dhe eposi”, “Dyzimi”, “Bibliotekari Gani”, “Magjia e banjave "N?na Naile", “Shit?si i sendeve t? kota”,” Baraka e zviceranit”, etj.

Por ato q? p?rmbajn? brenda misterin, habin? filozofike dhe mençurin? e saj, si dhe magjin? e t? shkruarit, jane pik?risht eset? t? cilat jan? n? pjes?n e dyt? t? v?llimit “Kthimi i mbrapsht?”. T? gjitha pa p?rjashtim, e b?jn? k?t? lloj krijuesi, tep?r eskluziv. Gjuha sociale e autorit, ?sht? e mahnitshme, ku ai alternon me profesionaliz?m mendimin konkret me at? abstrakt. Nuk çuditem n? ekspertiz?n e tij, sepse vizioni i k?tij poeti ?sht? i hatash?m, pasi ai k?rkon n?p?rmjet parabolave dhe goditjeve me qitje t? larg?t, t? injoroj? klim?n dhe atmosfer?n jo vet?m t? epok?s s? mundimshme q? lam? pas, por n?p?rmjet analizave krahasuese, autori  injoron edhe postdiktatur?n, kur shikon prosperitetin e vendeve fqinj? n? raport me vendin ton?.

Ashtu si dhe n? veprat e tjera, autori  Fatmir Minguli, me guximin dhe kapacitetin e tij superior, arrin t? jap? p?rgjigje dhe shpjegime n? eset? e tij, duke analizuar me detaje  dhe probleme q? jan? fondamentale ne egzistenc?n njerezore.  Eshte guxim i madh t? futesh n? labirinthet e fshehta t? mistik?s. Heronjte e tij si Moikom Zeqo e t? tjer? shkrimtar? t? cil?ve ai u kushton tregime apo ese si  dhe tematika e k?tyre eseve kaq t? arrira, e klasifikojn? k?t? autor n? nivelet e Dan Brown-it.

N? k?t? realitet t? çmendur dhe n? k?t? mish- mash njer?zor, autori ?sht? i nd?rgjegjsh?m se z?ri i tij i s? v?rtet?s, ?sht? nj? z? n? shkret?tir, por profesionalizmi, pasioni dhe rebelizmi i tij, p?rpiqen p?r t’i p?rmbysur sado pak gur?t e k?tij realiteti t? trisht?, i cili sado duket pa shpres?, rrjedh?n e koh?s nuk e nd?rpret dot.

Duke p?rfunduar, i uroj autorit  dhe nj? her?sh mikut tim, suksese t? reja n? aktivitetin e tij letrar dhe rrug? t? sigurt? n? drejtim t? lexuesve t? ndrysh?m.

*Autori ka mbaruar n? vitin 2007, Universitetin “Aleksand?r Xhuvani” n? Elbasan,

Fakultetin e shkencave humane, dega histori- gjeografi.

Esht? diplomuar p?r histori dhe ?sht? studjues i veprave me karakter historik dhe filozofik.